MƯỜI THÔNG TIN TRẤN AN VỀ VIRUS CORONA
Ngày 6 tháng 3 năm 2020
Cho dù người ta có tuyên bố dịch COVID-19 là đại dịch hay không, thì rõ ràng chúng ta phải xem xét tình hình mà chúng ta đang sống với sự nghiêm túc lớn nhất. Virus Corona SARS-CoV-2 không quan tâm liệu nó có là nguồn gốc gây ra đại dịch hay không: trong vòng chưa đầy hai tháng, nó đã lây lan ra nhiều lục địa.
Một căn bệnh được coi là bước vào giai đoạn đại dịch khi sự lây lan của nó diễn ra trong thời gian dài, hiệu quả và liên tục, đồng thời tại hơn ba khu vực địa lý khác nhau. Vì thế, có vẻ như chúng ta đã bước vào giai đoạn đại dịch, khi nói đến COVID-19. Nhưng điều đó không có ý nghĩa là chúng ta bị kết án tử: thực tế là một virus có là nguồn gốc gây ra một một đại dịch hay không không phản ánh mức độ tỷ lệ tử vong mà nó gây ra, mà chỉ phản ánh khả năng truyền bệnh và khả năng mở rộng quy mô địa lý của nó.
Có một điều chắc chắn: nỗi sợ, ngược lại, đã thực sự bước vào giai đoạn đại dịch. Lần đầu tiên trong lịch sử, chúng ta trải nghiệm một đại dịch trong thời gian thực. Chúng ta bị tràn ngập thông tin: ở khắp nơi trên hành tinh, các phương tiện truyền thông cho chúng ta biết diễn biến của dịch bệnh, nhiều lần trong một ngày, bảy ngày một tuần. Chúng ta luôn được cập nhật thông tin trực tiếp về từng trường hợp mới. Thậm chí việc virus Corona đột biến ba lần ở Brazil đã được các báo đưa lên trang nhất!
Tôi khẳng định, chúng ta đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, cần phải nhớ rằng một trong những nạn nhân đầu tiên của virus Corona là nền kinh tế. Nếu điều quan trọng là cần ý thức đến diễn biến của tình hình, thì cũng cần quan tâm đến các thông tin tích cực. Vì cũng có các dạng thông tin đó: dưới đây là mười thông tin tốt liên quan đến virus Corona.
1. Chúng ta biết đâu là nguồn gốc gây ra bệnh
Sau khi mô tả các trường hợp đầu tiên mắc bệnh AIDS vào tháng 6 năm 1981 được mô tả, chúng ta phải mất hơn hai năm để xác định virus gây bệnh, đó là virus HIV. Liên quan đến virus Corona mới, các trường hợp viêm phổi nặng đầu tiên đã được ghi nhận tại Trung Quốc vào ngày 31 tháng 12 năm 2019. Đến ngày 7 tháng 1, virus gây bệnh đã được xác định. Vào ngày 10 tháng 1, chúng ta đã có chuỗi bộ gen của virus.
Chúng ta đã biết rằng virus Corona thuộc nhóm 2B, nói cách khác là cùng họ với SARS, và chúng ta đã đặt cho nó một cái tên: virus SARS-CoV-2. Chúng ta cũng đặt tên cho căn bệnh mà nó gây ra là Covid-19. Virus mới này có liên quan đến virus Corona của loại dơi. Các phân tích di truyền học đã xác nhận rằng virus có nguồn gốc tự nhiên, nó xuất hiện trong thời gian gần đây (từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 12), và mặc dù các virus thích nghi bằng cách biến đổi, nhưng tần số biến đổi của virus SARS-CoV-2 không cao lắm.
Phân tích phát sinh loài gen của bộ gen đơn bội 2019-nCoV và bộ gen đơn bội của những virus đại diện dạng virus Betacorona. _The Lancet_
2. Chúng ta biết cách phát hiện virus Corona
Ngay từ ngày 13 tháng 1, xét nghiệm RT-PCR, giúp phát hiện virus, đã được cung cấp cho mọi người. Trong những tháng gần đây, những xét nghiệm loại này đã được hoàn thiện, và độ nhạy và tính đặc thù của chúng đã được đánh giá.
3. Tình hình ở Trung Quốc được cải thiện
Những biện pháp kiểm soát và cách ly quan trọng của Trung Quốc đang mang lại kết quả: số trường hợp được chẩn đoán [bị nhiễm] đã giảm hàng ngày trong nhiều tuần.
Trong tổng số các ca [bị nhiễm] ở bệnh viện, các ca nghi nhiễm đã giảm chỉ còn 2,4% và số lượng (36.271 ca) đã giảm còn một nửa so với mức tối đa vào ngày 8 tháng 2 (66.193).
#CoronaVirusUpdate
— Alfonso Araujo (@Alf_ArGzz) March 1, 2020
Del total de casos en hospital, los sospechosos han bajado a ser sólo el 2.4% y la cantidad (36,271) ha disminuido a ser prácticamente la mitad del máximo del 8 de febrero (66,193). pic.twitter.com/Q4NxsV63av
Ở các nước khác, công việc theo dõi chi tiết về mặt dịch tễ đang được tiến hành. Sự bùng phát của virus Corona mới là rất cụ thể, điều này có thể giúp kiểm soát chúng một cách dễ dàng hơn. Ví dụ đây là các trường hợp ở Hàn Quốc hoặc Singapore.
4. 81% các ca nhiễm là nhẹ
Bệnh không gây ra bất kỳ triệu chứng nào hoặc nhẹ ở 81% trường hợp bị nhiễm. 14% các trường hợp bị nhiễm, có thể gây một bệnh viêm phổi nặng và trong 5% còn lại, có thể trở nên nguy kịch, thậm chí gây tử vong.
5. Người bệnh được chữa khỏi
Các phương tiện truyền thông đôi khi có xu hướng chỉ thông tin về sự gia tăng số lượng những ca được xác nhận bị nhiễm và số người chết. Tuy nhiên, phần lớn những người bị nhiễm đã được chữa khỏi. Thực vậy, người ta đã thống kê khả năng chữa lành gấp 13 lần so với tử vong, và tỷ lệ này đang tăng lên.
6. Trẻ em (hầu như) không bị ảnh hưởng
Chỉ có 3% trường hợp bị nhiễm ở giới trẻ dưới 20 tuổi, và tỷ lệ tử vong ở những người dưới 40 tuổi chỉ là 0,2%. Các triệu chứng nhiễm bệnh ở trẻ em rất nhẹ, đến nỗi người ta có thể không chú ý tới.
7. Virus Corona dễ bị khử hoạt
Virus có thể bị khử hoạt một cách hiệu quả bằng cách làm sạch các bề mặt bị ô nhiễm trong vòng một phút với dung dịch ethanol (cồn 62-71%), hydro peroxide (“nước oxy già” 0,5%) hoặc hypochlorite natri (nước tẩy 0,1%). Việc thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa sự lây nhiễm.
8. Hiện đã có hơn 250 bài báo khoa học viết về virus Corona mới
Bây giờ là thời điểm dành cho khoa học và hợp tác. Trong vòng hơn một tháng một chút, đã có 164 bài báo đề cập đến thuật ngữ Covid-19 hoặc SARS-CoV-2 được ghi nhận trong cơ sở các dữ liệu của thư mục PubMed, thư mục quy chiếu của các khoa học y sinh. Rất nhiều ấn phẩm khác cũng đã được ghi nhận trong kho dữ liệu những bài báo chưa được bình duyệt. Các công trình sơ bộ này viết về vắc-xin, liệu pháp, dịch tễ học, di truyền học và phát sinh học, chẩn đoán, các khía cạnh lâm sàng, v.v.. Các công trình đó đã được khoảng 700 tác giả soạn thảo, trên khắp hành tinh. Đó là tinh thần hợp tác khoa học, chia sẻ và cởi mở. Vào năm 2003, khi xuất hiện virus SARS, người ta phải mất hơn một năm để có được một nửa số lượng các bài báo. Hơn thế nữa, lần này hầu hết các tạp chí khoa học đều để cho các công bố của họ viết về virus Corona được truy cập một cách tự do.
9. Đã có nguyên mẫu vắc-xin
Khả năng thiết kế những vắc-xin mới của chúng ta là rất ấn tượng. Đã có hơn tám dự án nhắm đến virus Corona mới đã được triển khai. Việc đề xuất một nguyên mẫu vắc-xin sẽ được tiến hành rất nhanh. Một số nhóm đang nghiên cứu về các dự án tiêm chủng kháng virus tương tự như virus SARS-CoV-2 chỉ phải định hướng lại nghiên cứu của mình về con virus mới này. Tuy nhiên, tiến triển đã bị chậm lại bởi những xét nghiệm không thể thiếu nhằm đánh giá độc tính hoặc tác dụng phụ tiềm tàng của các ứng viên vắc-xin, cũng như tính an toàn, năng lực tạo miễn dịch (khả năng tạo ra một phản ứng miễn dịch) và hiệu quả bảo vệ mà các vắc-xin mang lại. Vì vậy, có thể cần đến nhiều tháng hoặc năm để đưa ra một loại vắc-xin có thể được bán ra thị trường, nhưng các nguyên mẫu thì đã được phát triển.
Ví dụ như trường hợp vắc-xin ARNm-1273 của Moderna, bao gồm một mảnh ARN làm sứ giả cho phép tạo ra một protein có nguồn gốc từ glycoprotein S bề mặt của virus Corona. Công ty Moderna đã nghiên cứu về những nguyên mẫu tương tự cho các loại virus khác, như virus hợp bào hô hấp (VRS hay HRSV – Human Respiratory Syncytial Virus), metapneumovirus ở người, virus parainfluenza loại 3, virus cúm A (H7N9), cytomegalovirus, virus Zika hoặc virus Epstein-Barr.
Công ty dược phẩm Inovio Pharmaceuticals đã thông báo đang nghiên cứu vắc-xin ADN tổng hợp nhắm vào con virus Corona mới. Được gọi là INO-4800, nó cũng dựa trên gen glycoprotein S bề mặt của virus.
Về phần công ty Sanofi, họ sẽ sử dụng nền tảng các tái tổ hợp baculovirus để tạo ra một lượng lớn kháng nguyên bề mặt của virus Corona mới.
Trong khi đó, “nhóm vắc-xin” của Đại học Queensland, Úc, tuyên bố đã nghiên cứu trên một nguyên mẫu sử dụng kỹ thuật được gọi là “kẹp phân tử” (“molecular clamp”). Công nghệ mới này bao gồm việc tạo ra những phân tử dị lưỡng bội có khả năng duy trì cấu trúc ba chiều nguyên thủy của kháng nguyên virus. Điều này cho phép sản xuất vắc-xin trong một thời gian kỷ lục, sử dụng bộ gen đơn bội của virus.
Một công ty công nghệ sinh học khác, Novavax, cũng đã tuyên bố đang tiến hành những công trình nghiên cứu về virus Corona. Họ có một công nghệ cho phép sản xuất các protein tái tổ hợp được lắp thành những hạt nano mà, với tá dược riêng của chúng, sẽ hình thành những chất miễn dịch rất mạnh. Ở Tây Ban Nha, nhóm Luis Enjuanes và Isabel Sola, thuộc trung tâm CNB-CSIC, đã làm việc trong nhiều năm nay về những vắc-xin kháng virus Corona.
Một số các nguyên mẫu nói trên sẽ sớm được thử nghiệm ở người.
10. Hơn 80 thử nghiệm lâm sàng về thuốc kháng virus đang được tiến hành
Vắc-xin có tác dụng phòng ngừa. Trước mắt, điều quan trọng là hiệu chỉnh các liệu pháp để điều trị những người đã bị bệnh. Người ta đã tiến hành hơn 80 thử nghiệm lâm sàng để đánh giá tính hiệu quả của các liệu pháp kháng virus Corona. Đó là những thuốc kháng virus, đã từng được sử dụng trong khuôn khổ những bệnh nhiễm virus khác, đã được phê duyệt, và chúng ta biết chắc là an toàn.
Thuốc kháng virus remdesivir thuộc những thuốc kháng virus đã được thử nghiệm ở người. Loại thuốc kháng virus phổ rộng này, vẫn đang được nghiên cứu, đã được sử dụng để kháng virus Ebola và các virus Corona SARS và MERS. Đó là một loại thuốc tương tự như thuốc adenosine. Được tích hợp vào chuỗi ARN của virus, nó ức chế sự tái tạo của virus.
Thuốc chloroquine là một tùy chọn khác. Thuốc kháng sốt rét này cũng đã được chứng minh là có một hoạt tính kháng virus rất mạnh. Chúng ta biết rằng thuốc chloroquine ngăn chặn sự lây nhiễm virus bằng cách tăng độ pH của thể nội bào (một dạng cấu trúc hình cầu nhỏ được phân định bởi một màng), cần thiết cho sự hợp nhất của virus với tế bào, từ đó gây ức chế sự xâm nhập của virus. Hợp chất này đã được chứng minh là ngăn chặn virus Corona mới trong ống nghiệm. Thuốc chloroquine đã được sử dụng ở những bệnh nhân bị viêm phổi do virus Corona.
Thuốc Lopinavir và Ritonavir là hai loại thuốc gây ức chế lên chất protease được sử dụng làm liệu pháp kháng virus trong cuộc chiến chống virus HIV, kìm hãm giai đoạn hoàn thiện cuối cùng. Vì chất protease trong virus SARS-Cov-2 được cho là tương tự như ở virus HIV, nên hợp chất này đã được thử nghiệm ở những bệnh nhân bị nhiễm virus Corona.
Trong số những thử nghiệm khác được đề xuất, một số dựa vào việc sử dụng chất oseltamivir (một chất ức chế neuraminidase được sử dụng chống lại virus cúm), chất interferon beta-1b (một loại protein có chức năng kháng virus), các kháng huyết thanh của người đã được chữa lành hoặc các kháng thể đơn dòng để vô hiệu hóa virus. Người ta cũng đề xuất nhiều liệu pháp điều trị mới sử dụng các chất ức chế, chẳng hạn như baricitinib, một loại thuốc đã được phép điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp, mà hiệu quả tiềm năng kháng virus Corona đã được xác định nhờ trí tuệ nhân tạo.
Năm 1918, đại dịch cúm đã gây ra hơn 25 triệu ca tử vong trong vòng chưa đầy 25 tuần. Liệu có lại xảy ra một tình huống tương tự vào ngày nay? Có lẽ là không. Thật vậy, chưa bao giờ trong lịch sử nhân loại, chúng ta đã chuẩn bị tốt đến thế để chống lại một đại dịch.
 |
| Ignacio López-Goñi (1962-) |
Tác giả
Giáo sư vi sinh, Đại học de Navarra
Tuyên bố khai trình
Ignacio López-Goñi không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần hoặc nhận tài trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào hưởng lợi từ bài viết này, và tuyên bố không có quan hệ có liên quan nào khác ngoài công việc học thuật.
Huỳnh Thiện Quốc Việt dịch
