|
TIN NÓNG của tạp chí Nature ngày 13.11.2021 |
||||||
|
Thỏa thuận cuối cùng đạt được từ Hội nghị Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) Các nhà lãnh đạo của gần 200 quốc gia đã đạt được đồng thuận tại COP26. Tên của thỏa thuận cuối cùng là Hiệp ước Khí hậu Glasgow. Đối với một số người, đó là một bước đột phá, mặc dù là một bước đột phá không hoàn hảo. Ông John Kerry, Đặc phái viên Hoa Kỳ về khí hậu cho biết vào sáng nay: “Tất cả chúng ta đều biết câu ngạn ngữ cũ, bạn không thể để sự hoàn hảo trở thành kẻ thù của điều tốt đẹp”. Đối với những người khác, thỏa thuận này không phù hợp một cách đáng buồn. Các cụm từ chính cần chú ý bao gồm “tăng tốc nỗ lực hướng tới việc giảm dần điện than chưa ngưng khai thác và trợ cấp nhiên liệu hóa thạch không hiệu quả”. Đây là những đề cập rõ ràng đầu tiên về than đá và nhiên liệu hóa thạch trong một thỏa thuận về khí hậu của Liên Hợp Quốc. Nhưng các từ ‘chưa ngưng khai thác’ và ‘không hiệu quả’ là một cái nút thắt gây tranh cãi đối với những quốc gia có nền kinh tế hiện đang dựa vào những nguồn lực đó - hoặc những quốc gia cảm thấy những nguồn lực đó là điều cần thiết để đưa người dân của họ thoát khỏi đói nghèo.
Trong những giây phút cuối cùng, nhiều quốc gia đã lên tiếng phản đối sự thay đổi, dẫn đầu là Ấn Độ, để thay đổi cụm từ “xóa bỏ dần” thành “giảm dần”. Bà Tina Stege, người đại diện của Quần đảo Marshall, cho biết việc hoán đổi sẽ loại bỏ “một trong những điểm sáng” của thỏa thuận. Tuy nhiên, họ đã chấp nhận thay đổi để cố gắng hoàn thành buổi họp. Ông Frans Timmermans, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu phát biểu: “Tất cả chúng ta đều biết rằng sự giàu có của châu Âu được xây dựng trên than đá. Và nếu chúng ta không loại bỏ than đá, thì cái chết của châu Âu cũng sẽ được xây dựng trên than đá”. “Chúng ta đã nói hết tất cả rồi… không thể ngăn cản chúng ta quyết định vào ngày hôm nay về những điều gì đó… là một quyết định lịch sử, mang tính lịch sử.” Điều quan trọng là các quốc gia hứa sẽ “xem xét lại và củng cố” các mục tiêu của họ về khí hậu đề ra vào năm 2020 vào trước cuối năm 2022. Họ cũng bày tỏ “sự hối tiếc sâu sắc” trong tài liệu về lời thất hứa của các quốc gia giàu là sẽ cung cấp 100 tỷ đô la Mỹ mỗi năm vào trước năm 2020 để giúp những vùng khó khăn hơn thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu sự gia tăng nhiệt độ hơn nữa, đồng thời nhất trí đưa ra mục tiêu mới về thích ứng toàn cầu trong các cuộc đàm phán trong tương lai.
Chủ tịch COP26 Alok Sharma đã tỏ ra vô cùng xúc động và được các đại biểu đứng dậy hoang nghênh nhiệt liệt, khi ông gõ búa để khép lại thỏa thuận đầy tranh cãi và cam go này. Ông Sharma đã nói vào đầu giờ ngày hôm nay: “Đây là thời điểm của sự thật đối với hành tinh của chúng ta, và con cháu chúng ta.” António Guterres, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc, đã viết: “Kết quả này là “một bước quan trọng nhưng vẫn chưa đủ”. “Đã đến lúc chuyển sang chế độ khẩn cấp. Trận chiến khí hậu là cuộc chiến của cuộc đời chúng ta và cuộc chiến đó phải giành được thắng lợi”. |
COP26: THẾ GIỚI ĐỒNG Ý XÓA BỎ TRỢ CẤP CHO NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH VÀ GIẢM LƯỢNG THAN ĐÁ
Gần 200 quốc gia tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc ở Glasgow cũng đã cam kết xem lại và củng cố kế hoạch năm 2030 của họ về việc giảm thiểu khí thải vào năm tới, để dọn đường cho mục tiêu quan trọng về mức gia tăng nhiệt độ toàn cầu không vượt quá 1,5°C.
Các đại biểu COP26
đã đàm phán trong hai tuần tại Glasgow, Vương quốc Anh. Ảnh:
Jonne Roriz/Bloomberg via Getty Images
Gần 200 quốc gia đã đưa ra một cam kết lịch sử và chưa từng có tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 nhằm thúc đẩy việc chấm dứt trợ cấp nhiên liệu hóa thạch và giảm sử dụng than đá, sau khi Ấn Độ thúc đẩy can thiệp trong suốt 11 giờ để thông qua việc giảm nhẹ ngôn từ về than.
Điều quan trọng là mặc dù các cuộc đàm phán kéo dài gần hai tuần, và kết thúc trễ hơn dự kiến hơn 24 giờ, 196 quốc gia nhóm họp tại Glasgow đã cam kết sẽ ban hành kế hoạch khí hậu cho năm 2030 mạnh mẽ hơn vào năm tới nhằm ngăn chặn sự nóng lên toàn cầu nguy hiểm.
Các cam kết tại COP26 dự định sẽ chứng kiến Trái đất ấm lên 2,4°C trong thế kỷ này, tốt hơn so với mức 2,7°C dự đoán trước hội nghị thượng đỉnh nhưng đó vẫn là có tăng nhiệt độ và sự tăng này sẽ mang lại tác động khí hậu cực đoan và chứng kiến các quốc gia vượt quá mục tiêu đã chia sẻ của họ là 1,5°C và “sâu dưới” 2°C.
Lời hứa “xem xét lại và củng cố” các kế hoạch mới vào cuối năm 2022 có nghĩa là chính phủ Vương quốc Anh đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh có thể tuyên bố một cách đáng tin cậy là đã thực hiện được việc họ nhắm đến là “duy trì” mục tiêu 1,5°C. Chris Stark, thuộc Ủy ban Biến đổi Khí hậu, một nhóm độc lập tư vấn cho chính phủ Vương quốc Anh, cho biết: “Đây là một thời khắc trọng đại.”
Các kế hoạch mới được đệ trình vào năm tới để hạn chế khí thải vào năm 2030 phải phù hợp với mục tiêu 1,5°C, một yêu cầu mới quan trọng có nghĩa là những chính phủ chưa làm được sẽ phải giải thích lý do tại sao cho công dân của họ. Úc, Brazil và Indonesia nằm trong số nhiều quốc gia có các kế hoạch hiện tại không đầy đủ và sẽ cần được tăng cường.
Cho đến nay, trợ cấp đối với than và nhiên liệu hóa thạch chưa bao giờ được đề cập rõ ràng trong các hiệp ước và quyết định tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên Hợp Quốc suốt 26 năm qua, mặc dù than là một trong những động lực chính của sự nóng lên toàn cầu và có 5,9 nghìn tỷ đô la Mỹ trợ cấp hàng năm cho than, dầu và khí đốt.
Ngôn ngữ trong văn bản quyết định cuối cùng của COP26, hiện được gọi là Hiệp ước Khí hậu Glasgow, cho thấy các quốc gia đồng ý “tăng tốc nỗ lực” để loại bỏ dần các khoản trợ cấp “không hiệu quả”. Trong một cuộc can thiệp kịch tính vào phút cuối, trước khi kết quả biên bản được thông qua, Ấn Độ đã đề xuất một phiên bản giảm nhẹ ngôn từ nói về than đá, chuyển thành “giảm dần” than đá thay vì “xóa bỏ dần”.
 |
| Alok Sharma (1967-) |
Bất chấp có nhiều quốc gia bày tỏ sự tức giận trước động thái cuối cùng này, văn bản yếu hơn đã chính thức được thông qua. Chủ tịch COP26 Alok Sharma cho biết ông “vô cùng xin lỗi” về cách thức thông qua văn bản cuối cùng diễn ra, và rõ ràng là ông rất xúc động. Quyết định bao gồm than “chưa ngưng khai thác”, nghĩa là miễn trừ cho than khi nó được kết hợp với thu giữ và lưu trữ khí thải.
Những cam kết được đưa ra ở Glasgow sẽ khiến nhiều nhà vận động cho vấn đề khí hậu thất vọng vì không thể đưa thế giới đi đúng hướng để cắt giảm gần một nửa lượng khí thải vào năm 2030, con đường cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C.
Các chuyên gia cho rằng đây vẫn là một kết quả tốt cho một hội nghị thượng đỉnh và là một trường hợp kỳ vọng quá cao. Ông Stark nói: “Thế là chưa đủ. Nhưng đây là một tiến trình. Tôi ước gì Hiệp ước Glasgow giải quyết được vấn đề, nhưng điều đó sẽ không và đã không bao giờ xảy ra.” Ông cho biết thêm, con đường dẫn tới một tương lai 1,5°C đang “treo trên sợi chỉ” nhưng “vẫn còn đó, điều đó thật tuyệt vời”.
Michael Jacobs của Đại học Sheffield, người trước đây từng là cố vấn cho cựu thủ tướng Vương quốc Anh Gordon Brown, nói rằng điều mà hầu hết các quốc gia có thể đạt được tại COP26 là thừa nhận kế hoạch năm 2030 của họ chưa tốt và đồng ý quay trở lại vào năm tới với những kế hoạch tốt hơn phù hợp với quỹ đạo 1,5°C. Ông nói: “Họ đã làm được điều đó.”
Tiền đã phủ bóng đen lớn lên hội nghị thượng đỉnh, sau khi xuất hiện thông tin rằng các nước giàu sẽ có thể không đóng góp tài chính như lời hứa 100 tỷ đô la Mỹ mỗi năm cho các nước nghèo hơn cho đến năm 2023, chậm hơn 3 năm. Các nước bày tỏ sự “tiếc nuối sâu sắc” rằng chỉ có khoảng 80 tỷ đô la Mỹ được đóng góp trong năm 2019, một phần tư trong số đó dành cho việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Họ cũng đồng ý vạch ra một kế hoạch mới trong ba năm tới cho mục tiêu tài chính khí hậu trong tương lai sẽ như thế nào sau năm 2025.
Thích ứng là một vấn đề then chốt nổi lên trong chương trình nghị sự tại Glasgow, sau khi phần lớn bị lu mờ bởi việc cắt giảm khí thải tại các hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc trước đây. Lần này, các nước phát triển đồng ý rằng đến năm 2025, họ phải tăng gấp đôi nguồn tài chính dành cho việc thích ứng lên khoảng 40 tỷ đô la một năm. Và các quốc gia đã đồng ý đưa ra một mục tiêu mới về thích ứng toàn cầu trong các cuộc đàm phán trong tương lai.
Hội nghị đã không chấp nhận đề xuất của một nhóm 77 nước đang phát triển và Trung Quốc, nhóm này kêu gọi một quỹ mới cho vấn đề rất tốn kém về ‘tổn thất và thiệt hại’. Đó sẽ là bước đầu tiên cho một số hình thức đền bù tài chính từ các nước giàu hơn cho các nước nghèo hơn đối với các tác động thời tiết và khí hậu khắc nghiệt như mực nước biển dâng cao. Tuy nhiên, các quốc gia hứa sẽ tiếp tục trao đổi về việc tài trợ cho “những tổn thất và thiệt hại liên quan đến các tác động bất lợi của biến đổi khí hậu”.
Các quốc gia cũng đã đạt được thỏa thuận về các quy tắc kỹ thuật nhưng quan trọng trong Thoả thuận chung Paris đã được chứng minh là không thể thực hiện được trong sáu năm qua kể từ khi hiệp ước toàn diện đầu tiên về khí hậu được kí kết. Đứng đầu trong số đó là các quy tắc quản trị nhà nước về thị trường carbon toàn cầu mới theo ‘điều 6’ của thoả thuận chung Paris, mở đường cho một kế hoạch tiếp nối kế hoạch trước đây được gọi là Cơ chế phát triển sạch của Liên Hợp Quốc.
Các mục nổi bật khác trong ‘sách quy tắc Paris’ đã được giải quyết, bao gồm cả “khung thời gian chung” về thời điểm các quốc gia ban hành mục tiêu carbon mới. Đó sẽ là 5 năm một lần đối với mục tiêu mới vào 10 năm sau, vì vậy kế hoạch được lập vào năm 2025 là dành cho năm 2035, v.v.. Các quy tắc minh bạch về báo cáo cắt giảm khí thải cũng đã được giải quyết.
Các quyết định cuối cùng đã được chủ tịch COP26 Alok Sharma thông qua vào tối nay sau gần hai tuần hội đàm ở Glasgow. Sự chấp thuận chính thức đó diễn ra sau ba giờ các đại biểu của nhiều quốc gia liệt kê những cảm xúc lẫn lộn của họ về thỏa thuận cuối cùng: Bà Tina Stege của Quần đảo Marshall cho biết: “Thỏa thuận này không hoàn hảo… nhưng nó thể hiện sự tiến bộ thực sự”. Các nhà đàm phán đã làm việc suốt đêm trong nhiều ngày liên tiếp.
Vào lúc đầu tại hội nghị thượng đỉnh, các nước đã đạt được một loạt thỏa thuận phụ và tự nguyện về việc ngăn chặn nạn phá rừng, ngừng tài trợ quốc tế cho than, ngăn chặn các dự án dầu khí mới và hạn chế khí mêtan, đó là một loại khí nhà kính tồn tại trong thời gian ngắn nhưng có sức mạnh.
 |
| Adam Vaughan (1961-) |
Ngay từ đầu hội nghị đã có sự tham dự của 120 nhà lãnh đạo thế giới, bao gồm tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và tổng thống Ấn Độ Narendra Modi, người đã tuyên bố Ấn Độ sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2070. Một số quốc gia khác bao gồm Úc và Ả Rập Xê Út cũng tuyên bố mục tiêu dài hạn không có phát thải ròng. vào đêm trước của COP26, nghĩa là khoảng 90% lượng khí thải trên thế giới hiện được bao phủ bởi mục tiêu không có phát thải ròng. Ông Stark nói: “Sự thay đổi trong triển vọng dài hạn là hoàn toàn đáng kinh ngạc.”
Các nước nhất trí rằng hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc vào năm tới sẽ được tổ chức tại Ai Cập.
Vài nét về tác giả
Adam Vaughan là phóng viên trưởng của tạp chí New Scientist. Ông chủ yếu đề cập đến vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu, năng lượng, công nghệ và quyền riêng tư về di truyền.
Người dịch: Lê Thị Hạnh
Nguồn: “COP26: World agrees to phase out fossil fuel subsidies and reduce coal“, NewScientist, 13.11.2021.
----
Bài có liên quan: Cách khắc phục những thất hứa về tài chính khí hậu
