Mutirão (Chung sức): Lý thuyết về sinh thái của Brazil dành cho COP30

MUTIRÃO (CHUNG SỨC): LÝ THUYẾT VỀ SINH THÁI CỦA BRAZIL DÀNH CHO COP30[*]

Vào thời kỳ các liên minh tan rã, nhằm biến sự phẫn nộ thành hành động mang tính xây dựng, cần tạo ra những đòn bẩy mới.

Nhà ngoại giao André Aranha Corrêa do Lago, chủ tịch của COP30, bắt đầu hôm nay tại Belém, ký một văn bản lý thuyết.

 Tác giả: André Anranha Corrêa do Lago

Hình ảnh: © AP Photo/Jorge Saenz

“Chúng ta đang trải qua một giai đoạn khó khăn. Nhưng luôn luôn là trong những lúc khó khăn và đầy thử thách mà nhân loại đã tìm thấy sức mạnh để đối mặt và vượt qua nghịch cảnh. Chúng ta cần sự tin tưởng và quyết tâm nhiều hơn. Chúng ta cần một sự lãnh đạo mạnh hơn để đảo ngược xu hướng của khí hậu nóng lên. Những thoả thuận đã được ký kết cần được thực hiện.”

Tổng thống Lula, diễn văn tại COP27 năm 2022

Sau khi đắc cử nhiệm kỳ tổng thống Brazil lần thứ ba ngày 30 tháng 10 năm 2022, tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva đã có một lựa chọn bất ngờ cho cuộc viếng thăm chính thức với tư cách là tổng thống đắc cử: đến Charm el-Cheikh ở Ai Cập, nơi tiếp đón Hội nghị lần thứ 27 của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP27). Khi tham gia vào các cuộc thương thảo về khí hậu của Liên Hợp Quốc trước khi nhậm chức tổng thống, tổng thống Lula đã tìm cách nhấn mạnh sự cam kết của ông về vai trò thiết yếu và có tính xây dựng của Brazil trong cuộc chiến chống lại khủng hoảng khí hậu trên quy mô quốc gia và quốc tế. Theo chính những lời của ông, “cuộc chiến chống biến đổi khí hậu sẽ là ưu tiên tuyệt đối của chính phủ của chúng tôi”, Brazil dấn thân vào hành động bằng cách khơi dậy “niềm hy vọng được kết hợp với những biện pháp tức thì và quyết liệt cho tương lai của hành tinh chúng ta và cho nhân loại.”[1]

Cũng chính vào dịp này tổng thống Lula đã thông báo ý định tiếp đón cộng đồng quốc tế tại Amazon vào dịp COP30.

Giới trẻ có còn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực công nghệ không?

GIỚI TRẺ CÓ CÒN THEO ĐUỔI SỰ NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ KHÔNG?

AI đang biến đổi các cơ hội nghề nghiệp khả dĩ cho những học sinh quan tâm đến các môn học STEM. WIRED đã trò chuyện với năm nhà khoa học tương lai để tìm hiểu cách họ chuẩn bị cho hành trình sắp tới.

Tác giả: Charley Locke

ẢNH MINH HỌA: NHÂN VIÊN WIRED; GETTY IMAGES

Học sinh trung học ngày nay đang phải đối mặt với hành trình đầy bất định phía trước. AI đang thay đổi những kỹ năng từng được coi trọng trên thị trường lao động, và việc chính quyền Trump cắt giảm ngân sách đã khiến nghiên cứu khoa học đình trệ trong mọi lĩnh vực. Hầu hết các ngành nghề có vẻ sẽ chẳng giống gì với hiện tại sau 10 năm nữa, chứ đừng nói đến 50 năm. Ngay cả những học sinh quan tâm đến các môn học STEM cũng đang tự hỏi: Sự nghiệp của mình sẽ như thế nào, và làm sao để đạt được điều đó?

WIRED đã trò chuyện với năm học sinh cuối cấp ba trên khắp cả nước về sở thích của họ đối với STEM – và cách họ nhìn nhận về tương lai.

Những bình luận này đã được chỉnh sửa cho ngắn gọn và dễ hiểu.

Philippe Aghion, giải Nobel kinh tế có liên quan đến một truyền thống của Pháp nêu cao giá trị của các mối liên hệ giữa kinh tế, xã hội và thể chế

PHILIPPE AGHION, GIẢI NOBEL KINH TẾ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN MỘT TRUYỀN THỐNG CỦA PHÁP NÊU CAO GIÁ TRỊ CỦA CÁC MỐI LIÊN HỆ GIỮA KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ THỂ CHẾ

Tác giả: Patrick Gilormini

Philippe Aghion (ở giữa) đã nhận giải thưởng Nobel kinh tế năm 2025 cùng với hai nhà nghiên cứu khác, đặc biệt là vì các công trình nghiên cứu của họ về mối liên hệ giữa đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế. AFP

Các công trình nghiên cứu của Philippe Aghion về “lý thuyết tăng trưởng bền vững thông qua sự huỷ diệt sáng tạo” gắn với trường phái Schumpeter, nhưng chúng cũng nằm trong một truyền thống rất đặc trưng của Pháp. Thực vậy, tư tưởng của giải Nobel kinh tế năm 2025 nêu cao giá trị các mối liên hệ giữa kinh tế, xã hội và thể chế, như Saint-Simon đã làm trước ông, hoặc gần đây hơn là François Perroux.

Ngày 13/10/2025, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã trao giải thưởng của Ngân hàng Thuỵ Điển về kinh tế học để tưởng nhớ Alfred Nobel cho nhà kinh tế học người Pháp Philippe Aghion cùng với Peter Howitt và Joel Mokyr. Như vậy các công trình nghiên cứu của họ về tác động của các công nghệ mới đối với tăng trưởng kinh tế đã được tưởng thưởng.

Philippe Aghion và Peter Howitt nằm trong số những người đầu tiên đã mô hình hoá ý tưởng độc đáo của Joseph Schumpeter về quá trình huỷ diệt sáng tạo. Theo quan điểm này, những tiến bộ của khoa học dẫn đến sự xuất hiện và phổ biến những ý tưởng mới, công nghệ mới, sản phẩm mới, dịch vụ mới, phương thức tổ chức công việc mới với kết quả là thay thế có phần mạnh mẽ những gì đã có trước đó. Những đổi mới này có nguồn gốc từ sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp đều muốn là đơn vị đầu tiên đưa ra và khai thác đổi mới sáng tạo của mình.

“Con người mới” của Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình: giám sát và tẩy não

“CON NGƯỜI MỚI” CỦA TRUNG QUỐC DƯỚI THỜI TẬP CẬN BÌNH: GIÁM SÁT VÀ TẨY NÃO

Tác giả: Pierre-Antoine Donnet^[*]

Con người mới của tư tưởng Mao Trạch Đông.

Trong thời gian ở Paris, Đằng Bưu đã đồng ý trả lời các câu hỏi của Asialyst. Theo ông, chế độ độc tài mà Tập Cận Bình thực thi kể từ khi lên nắm quyền năm 2012 đã đẩy Trung Quốc vào một mùa đông chính trị, nơi người dân Trung Quốc phải chịu sự tẩy não liên tục, vượt xa thế giới bị giám sát toàn diện mà George Orwell đã dự đoán trong tiểu thuyết 1984 của ông. Mục tiêu là đào tạo, ngay từ khi còn nhỏ, tạo ra những công dân lệ thuộc phục tùng hoàn toàn Đảng Cộng sản Trung Quốc, những “con người mới”, phần nào giống với hình ảnh mà bạo chúa Mao Trạch Đông mong muốn tạo ra trước đây.

PHỎNG VẤN ĐẶNG BƯU Đằng Bưu (滕彪), 52 tuổi, là một luật sư và nhà luật học Trung Quốc, người bảo vệ nhân quyền trong phong trào “wéiquán yùndòng” (维权运动), “phong trào của những luật sư chân đất”, những người bảo vệ quyền công dân ở Trung Quốc trong những năm 1990 và 2000. Gần gũi với Lưu Hiểu Ba, người đoạt giải Nobel Hòa bình đã qua đời trong tù năm 2017, ông là một trong những người sáng lập Open Constitution Initiative/Sáng kiến ​​Hiến pháp Mở (gōngméng tuījiàn 公盟推荐) vào năm 2003, một tổ chức phi chính phủ của các luật sư và học giả Trung Quốc đấu tranh cho sự tôn trọng nhũng sự bảo vệ của Nhà nước pháp quyền và Hiến pháp, đồng thời là một nhà hoạt động nhân quyền không biết mệt mỏi, luôn hỗ trợ những người yếu thế. Năm 2006, ông đại diện cho Trần Quang Thành, người bị kết án bốn năm tù vì hỗ trợ pháp lý cho những phụ nữ là nạn nhân của nạn triệt sản hoặc phá thai cưỡng bức và năm 2007, ông nhận Giải thưởng Nhân quyền của Cộng hòa Pháp. Cùng với 302 trí thức Trung Quốc khác, ông đã ký Hiến chương 08 (零八宪章), một bản tuyên ngôn được công bố vào ngày 10 tháng 12 năm 2008, nhằm thúc đẩy cải cách chính trị tại Trung Quốc. Bản tuyên ngôn này lấy cảm hứng từ Hiến chương 77 của phong trào dân chủ ở Tiệp Khắc, do Vaclav Havel lãnh đạo vào thời điểm đó. Năm 2008, ông cũng đồng ký một lời kêu gọi chính phủ nới lỏng các chính sách đàn áp ở Tây Tạng và ủng hộ lời kêu gọi hòa bình của Đức Đạt Lai Lạt Ma. Vào tháng 10 năm 2010, Teng Biao thông báo sự bắt giữ mười bốn nhà hoạt động Trung Quốc, bao gồm cả luật sư Xu Zhiyong, những người đã tụ tập tại một nhà hàng vào thời điểm công bố Giải Nobel Hòa bình cho Lưu Hiểu Ba. Bản thân Đằng Bưu đã bị bắt vào ngày 19 tháng 2 năm 2011 và bị giam giữ tại một địa điểm không được tiết lộ. Ông được trả tự do vào ngày 29 tháng 4. Bị chính quyền Trung Quốc quấy rối, ông đã giải thể tổ chức phi chính phủ Trung Quốc Chống Án Tử Hình do ông sáng lập, và lưu vong sang Hoa Kỳ vào năm 2014. Hiện ông đang sống tại Washington, D.C., và cộng tác với một số trường đại học lớn của Mỹ. Là người ủng hộ việc bãi bỏ án tử hình và là phó tổng biên tập của tờ China Journal of Democracy (Trung Quốc Nhật báo Dân chủ), một ấn phẩm xuất bản hàng quý bằng tiếng Anh và tiếng Trung tại Hoa Kỳ, ông là thành viên của nhiều tổ chức nhân quyền tại Hoa Kỳ. Teng Biao

Luận cứ của Kant từ những cảm giác luân lý: tại sao lý tính thực hành không thể là (lý tính) nhân tạo?

LUẬN CỨ CỦA KANT TỪ NHỮNG CẢM GIÁC LUÂN LÝ: TẠI SAO LÝ TÍNH THỰC HÀNH KHÔNG THỂ LÀ [LÝ TÍNH] NHÂN TẠO?

Tác giả: Dieter Schönecker,

Đại học Siegen,

Nguyễn Việt Anh dịch

TÓM TẮT

Liệu lý tính thực hành có thể là [lý tính] nhân tạo hay không? Từ góc nhìn của Kant, câu trả lời rõ ràng là mang tính tiêu cực: Lý tính thực hành không thể là [lý tính] nhân tạo. Sau khi nhận xét sơ bộ về khả thể của những cỗ máy luân lý của Kant (1.1), một vài vấn đề cơ bản về khái niệm lý tính thực hành (1.2) và thuyết trực giác của Kant (1.3), tôi sẽ lập luận rằng trong mô hình nghĩa vụ luân lý của Kant, chủ thể luân lý (tức con người) điển hình có được những cảm giác luân lý và phải có chúng để nhận ra tính giá trị của quy luật luân lý với tư cách là một mệnh lệnh nhất quyết (1.3). Bằng cách sử dụng luận cứ tri thức chống lại thuyết duy vật lý và thuyết chức năng, tôi sẽ lập luận rằng các chiếc máy tính không có được các cảm giác và, tất nhiên |a fortiori|, cũng chẳng có được những cảm giác luân lý; thế nên, các chiếc máy tính không phải là những chủ thể luân lý (1.4). Kết luận này dựa trên quan điểm của Kant cho rằng cái Tôi cảm tốt hơn cái Tôi tư duy (2). Sau đó tôi sẽ giải quyết hai vấn đề với luận cứ này (3). Tôi sẽ kết thúc bài nghiên cứu này bằng một sự loại suy (4): Trong khi các tinh cầu không biết bay, thì những chiếc máy tính cũng không biết cảm.

----o0o----

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã làm nảy sinh nhiều câu hỏi về [triết học] thực hành hay nói gọn là cần được trả lời sớm trên các phương diện luân lý, pháp lý, kinh tế và chính trị – từ việc làm sao giải quyết các vấn đề từ những chiếc ô tô tự hành cho đến AI, vốn được xem như là sự cáo chung của loài người do điểm kỳ dị nào đó về công nghệ tạo nên.[1] Vì AI, ít nhất là theo các tiêu chuẩn triết học, là một hiện tượng xuất hiện khá gần đây, nên cả những vấn đề lẫn các câu hỏi về [triết học] thực hành này cũng như những câu trả lời và các giải pháp khả dĩ cho chúng đều khá mới mẻ. Tuy nhiên, chúng ta hãy lưu ý rằng những câu trả lời này lần lượt sẽ phụ thuộc vào các nền tảng vốn không hề khách quan hay thơ ngây; trong đạo đức học ứng dụng và triết học chính trị, chúng ta tiếp cận rất nhanh các câu hỏi và những luận điểm truyền thống mà chúng ta cần thảo luận ở cả cấp độ siêu đạo đức lẫn cấp độ quy phạm để có được những câu trả lời khả chứng. Vì lý do này mà chẳng có gì ngạc nhiên khi trong các bài báo nghiên cứu về những cỗ máy luân lý, người ta đưa ra các luận cứ dựa trên những nền tảng của chủ nghĩa công lợi lỗi thời nhưng vẫn còn giá trị, chẳng hạn.[2]

Đọc lại Tư bản (VII): Chương 6 - Tư bản như là quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất

 

Đọc lại Tư bản (VII):

CHƯƠNG 6 - TƯ BẢN NHƯ LÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT VÀ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

Trần Hải Hạc

LƯU Ý CỦA TÁC GIẢ - DỊCH GIẢ

Năm 2003, công trình nghiên cứu Pháp ngữ Relire Le Capital. Marx, critique de l’économie politique et objet de la critique de l’économie politique của Trần Hải Hạc ra mắt ở nhà xuất bản Page Deux (Lausanne, Thụy Sĩ) và gồm hai tập sách (t.1, 397 trang; t.2, 366 tr.). Từ đầu năm 2021, với nhan đề Đọc lại Tư bản. Marx, phê phán chính trị kinh tế học và đối tượng của phê phán chính trị kinh tế học, một bản dịch tiếng Việt do tác giả tự thực hiện được công bố từng phần trên trang Phân tích kinh tế.

Đọc lại Tư bản (VII) bao gồm các nội dung như sau:

Chương 6: Tư bản như là quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất

Mục lục

Xem các phần trước:

-          Đọc lại Tư bản (I)

-          Đọc lại Tư bản (II)

-          Đọc lại Tư bản (III)

-          Đọc lại Tư bản (IV)

-          Đọc lại Tư bản (V)

-          Đọc lại Tư bản (VI)

Do không có đầy đủ bản Việt ngữ các trước tác của Marx, mỗi khi cần thiết, dịch giả đã tự chuyển ngữ từ phiên bản Pháp ngữ của Marx. Trong thư mục, các văn bản của Marx được xếp theo thứ tự năm xuất bản hoặc năm biên soạn bản thảo, tiếp theo là nhan đề tiếng Việt của tác phẩm và quy chiếu của văn bản tiếng Pháp. Đặt ở phía sau mỗi chương, các chú thích trích dẫn tác phẩm của Marx gồm tên của văn bản Việt ngữ và quy chiếu đến văn bản Pháp ngữ.

Khi chuyển ngữ những thuật ngữ của Marx chưa được thông dụng, lần đầu chúng tôi kèm theo từ Pháp ngữ trong dấu ngoặc đơn. Đồng thời phía sau đây chúng tôi gom các thuật ngữ đó trong một bảng đối chiếu Việt – Pháp và, khi cần thiết, chúng tôi bổ sung với những chú giải về cách chuyển ngữ.

AI có hại cho môi trường và vấn đề không chỉ dừng lại ở chuyện tiêu thụ năng lượng

A.I. CÓ HẠI CHO MÔI TRƯỜNG VÀ VẤN ĐỀ KHÔNG CHỈ DỪNG LẠI Ở CHUYỆN TIÊU THỤ NĂNG LƯỢNG

Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo ngày càng nhiều đã khiến những trung tâm dữ liệu rộng lớn và mạnh mẽ hơn, kéo theo áp lực ngày càng cao lên môi trường. (Shutterstock)

Các công nghệ trí tuệ nhân tạo, chẳng hạn như chatbot, đang ngày càng bị giám sát chặt chẽ vì nhu cầu năng lượng như động không đáy của chúng. Tuy nhiên, việc tiêu thụ năng lượng chỉ là một phần trong bức tranh tác động môi trường rộng lớn hơn.

Cuối năm ngoái, là kỷ niệm sinh nhật hai năm ra mắt ChatGPT (ChatGPT chính thức ra mắt ngày 30/11/2022 – ND), chatbot AI phổ biến do OpenAI điều hành. Chỉ trong thời gian hoạt động ngắn ngủi đó, nền tảng này đã thu hút hơn 300 triệu người dùng mỗi tuần, với khoảng một tỷ tin nhắn được gửi đến chatbot mỗi ngày.

Với 6,6 tỷ đô la Mỹ được huy động trong vòng gọi vốn gần đây nhất, OpenAI đã nổi lên như một trong những công ty tư nhân có giá trị nhất trên thế giới.

Truy tìm nguồn gốc của Trí tuệ nhân tạo: Lời hồi đáp từ góc nhìn của Kant đối với lời kêu gọi giúp đỡ của McCarthy về mặt triết học

TRUY TÌM NGUỒN GỐC CỦA TRÍ TUỆ NHÂN TẠO: LỜI HỒI ĐÁP TỪ GÓC NHÌN CỦA KANT ĐỐI VỚI LỜI KÊU GỌI GIÚP ĐỠ CỦA MCCARTHY VỀ MẶT TRIẾT HỌC

Tác giả: Hyeongjoo Kim,

Đại học Chung-Ang

Nguyễn Thị Trà Giang dịch

TÓM TẮT: Nhà khoa học máy tính John McCarthy đã có ảnh hưởng lớn trong việc định hình hiểu biết của chúng ta về Trí tuệ Nhân tạo (AI) thực sự là gì. Tôi sẽ lập luận rằng, từ quan điểm trường phái Kant, khuôn khổ lý thuyết cơ bản của lập trường McCarthy – mà tôi tóm tắt là luận điểm cho rằng AI như một thực thể kỹ thuật là sự bắt chước khả năng tính toán của trí tuệ con người trong việc giải quyết vấn đề trong thế giới vật chất thường nghiệm – có thể được hiểu như thuyết duy thực siêu nghiệm. McCarthy loại bỏ sự phân biệt giữa hiện tượng và vật tự thân bằng cách căn bản ngăn chặn khả năng phản tư của trí tuệ, tức là khả năng trực giác về bản thân như một hành động tổng hợp. Khả năng phản tư của trí tuệ, tức là cái tự ý thức chứa đựng trong “cogito, ergo sum” (tôi tư duy, vậy tôi tồn tại), chính là thước đo, có thể nói như vậy, để phân biệt thuyết duy tâm siêu nghiệm với thuyết duy thực siêu nghiệm; đồng thời, đó cũng là ranh giới phân cách Kant với McCarthy. Trong một bài báo triết học, McCarthy đã kêu gọi sự giúp đỡ của các triết gia để định nghĩa AI; tôi sẽ lập luận rằng Kant có thể đưa ra sự giúp đỡ như vậy.

Về các thuật ngữ liên quan tới khái niệm trường trong Từ điển quốc tế về Bourdieu (trường hàn lâm, trường quan liêu, trường sản sinh văn hóa, trường sản xuất hệ tư tưởng, trường quyền lực, trường kinh tế, trường trí tuệ, trường báo chí, trường pháp lý, trường chính trị, trường tôn giáo, trường khoa học)

VỀ CÁC THUẬT NGỮ LIÊN QUAN TỚI KHÁI NIỆM TRƯỜNG TRONG TỪ ĐIỂN QUỐC TẾ VỀ BOURDIEU

CHAMP

[TRƯỜNG]

Khái niệm trường được mượn từ vật lý lý thuyết: nó nắm bắt các mối quan hệ giữa các yếu tố trong một không gian, được quan niệm như một trường lực, theo nguyên lý (lực) hút – (lực) đẩy. Nguyên lý này được các nhà lý thuyết Gestalt chuyển sang tâm lý học. Kurt Lewin đã thích nghi nguyên lý đó vào tâm lý học xã hội để tư duy về các tương tác giữa cá nhân và môi trường của mình. Cũng theo nghĩa này của từ trường, Pierre Bourdieu đã đưa nguyên lý ấy vào xã hội học để tư duy về các không gian xã hội tương đối tự trị, đồng thời định nghĩa lại nó theo cách trừu tượng hơn: một trường lực (“không gian của các vị trí”), hoạt động cùng lúc như một trường đấu tranh (“không gian của sự chiếm lĩnh các cương vị”), hai cấp độ phân tích cần phải phân biệt, mặc dù cả hai không gian này duy trì các mối quan hệ đồng đẳng về mặt cấu trúc [Sociologie générale 1: 501-503].

Sự hình thành và xây dựng lý thuyết trường

Từ những năm 1970 trở đi, Bourdieu đã phát triển dự án một lý thuyết tổng quát về các trường không được công bố khi ông còn sống (bản thảo của cuốn sách vẫn chưa hoàn thành), nhưng vẫn có nhiều dấu vết, từ các hội thảo, bài giảng và bài nói chuyện mà ông dành cho lý thuyết này [PB 2013a; SG 1], cho đến các nghiên cứu mà bản thân ông, các thành viên trong nhóm của ông và các sinh viên của ông đã thực hiện về một số trường đặc thù: văn học [PB 1975d; Les règles de l'art], tôn giáo, khoa học [PB 1975e; 1976c; Science de la science et réflexivité], chính trị [Propos sur le champ politique], hàn lâm [Homo academicus], triết học [PB 1975j; L’Ontologie politique de Martin Heidegger], nghệ thuật [PB 1987a; Manet], biên tập [PB 1999a] – và cả thời trang cao cấp [Questions de sociologie: 196-206] (về sự hình thành và sự phát triển của lý thuyết này, xem Sapiro [2017]).

Khám phá cái bóng của bản thân: tại sao ta nên thận trọng với trào lưu tự giúp mình trên TikTok

KHÁM PHÁ CÁI BÓNG CỦA BẢN THÂN: TẠI SAO TA NÊN THẬN TRỌNG VỚI TRÀO LƯU TỰ GIÚP MÌNH TRÊN TIKTOK

Tác giả: Roger Bretherton 

Melinda Nagy/Shutterstock

Tôi ngờ rằng trong tất cả sự tiên đoán của mình, nhà tâm lý học Carl Gustav Jung (1875-1961) sẽ chẳng thể dự đoán được rằng một ngày nào đó, công trình của ông sẽ thúc đẩy một trào lưu trên TikTok có tên là “khám phá cái bóng” [shadow work].

Các nhà khai vấn về cuộc sống và những bậc đạo sư về việc tự giúp mình trên nền tảng này thúc đẩy việc khám phá cái bóng như một con đường để phát triển bản thân. Các bài rèn luyện mà những người này đề xuất bao gồm những thí nghiệm trong đầu để tưởng tượng về sự ruồng bỏ của cha mẹ, các bài tập viết nhật ký để nhớ lại một năng khiếu vốn không được hiểu đúng đã bị bỏ quên và đạt được sự bình yên hoàn hảo thông qua việc chấp nhận hoàn toàn bản thân mình.

Tất cả những điều này rõ ràng đều dựa trên một tiên đề trong tâm lý học phái Jung: nếu ta chấp nhận những phần mà ta khinh thường hoặc chối bỏ trong bản thân, thì chúng có thể trở thành những tài sản cho mình.

Thuyết trình khai mạc khoá giảng Chiapas. Những hư cấu kiến tạo dân chủ

Thuyết trình khai mạc khoá giảng Chiapas

NHỮNG HƯ CẤU KIẾN TẠO DÂN CHỦ

(tháng 11.2025)

Nguyễn Hữu Động

Danh bất chính thì ngôn bất thuận. Ngôn bất thuận thì sự bất thành.

Khổng Tử

Một ý tưởng sẽ khó thực hiện cho đến khi người ta hình dung được cụ thể những gì sẽ làm dưới động lực của nó.

Danielle Allen

Trải nghiệm cá nhân về hai ý tưởng huyền thoại: chủ nghĩa xã hội và nền dân chủ

Năm 1977, khi mà phần đông các bạn chưa ra đời, tôi có cơ duyên đi xe lửa từ Paris đến Hà Nội, Việt Nam. Chính phủ Việt Nam đề nghị, trên đường đi, tôi ngừng chân ở bất cứ nước nào tôi muốn, trong thời gian tôi muốn, để đến khi về nước, tôi báo cáo đã thấy gì, hiểu gì về sự vận hành của chủ nghĩa xã hội hiện tồn ở các nước tôi đi qua.

Trong một tháng trời, đi qua Cộng hòa Dân chủ Đức, Liên Xô, từ Cộng hòa Nhân dân Ba Lan cho tới Trung Quốc, quan sát và chuyện trò với nhiều người, tôi không hề trông thấy hay trải nghiệm chủ nghĩa xã hội mà trên nguyên tắc, đã được xây dựng ở Nga từ Cách mạng 1917, và nhất là từ sau Thế chiến lần thứ nhì. Điều mà tôi chứng kiến và trải nghiệm là những nguyên tắc khắt khe mà mọi người phải tuân thủ, từ giờ mở cửa đóng cửa của các tiệm ăn, phiếu mua thực phẩm và hàng hóa, rồi những cửa hàng chỉ nhận thanh toán bằng đô la Mỹ.

Nói ngắn gọn: chủ nghĩa xã hội thường nhật là chế độ quan liêu cộng thêm những hạn chế, sản phẩm của chiến tranh, cuộc chiến tranh đã sản sinh ra hệ thống xã hội chủ nghĩa, không biệt lệ, sau đó đã được các nhà tư tưởng lý thuyết hóa. Điều này giải thích phần lớn các ảo tưởng mà tuổi trẻ của tôi được nuôi dưỡng. Xin đơn cử vài ví dụ:

Qua những điều tôi chứng kiến, các khẩu hiệu như kiểu Vô sản các nước, liên hiệp lại! chỉ tồn tại trên giấy tờ.

Bắc Kinh và Washington tái khởi động cuộc chiến thương mại đầy rủi ro

BẮC KINH VÀ WASHINGTON TÁI KHỞI ĐỘNG CUỘC CHIẾN THƯƠNG MẠI ĐẦY RỦI RO

Tác giả: Pierre-Antoine Donnet^[*]

D. Trump, giữa hai lá cờ, biểu tượng của một cuộc đấu kinh tế khác. DR

Donald Trump đã khơi mào lại cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bằng lời đe dọa áp thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào ngày 10 tháng 10, một cuộc đọ sức mới có thể dẫn đến thất bại giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới sau quyết định chứa đựng nhiều hệ quả của Trung Quốc về việc thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.

-----------------------------------

Cuối cùng, mọi thứ có vẻ gần như tốt đẹp giữa Donald Trump và người đồng cấp Tập Cận Bình trước thềm một hội nghị thượng đỉnh có thể xảy ra giữa hai nhà lãnh đạo, mà Washington đã công bố bên lề hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) sắp tới tại Hàn Quốc vào tháng 11.

Bắc Kinh chưa bao giờ xác nhận hội nghị thượng đỉnh này, vốn sẽ là hội nghị đầu tiên kể từ năm 2019. Không ai biết liệu nó có diễn ra hay không trước những căng thẳng mới này, báo hiệu một cuộc khủng hoảng mới, kéo dài giữa hai gã khổng lồ kinh tế thế giới. Nhưng điều quan trọng không nằm ở đó.