Bí ẩn của ý thức cho thấy có lẽ có một giới hạn cho những gì mà khoa học tự nó có thể đạt được

BÍ ẨN CỦA Ý THỨC CHO THẤY CÓ LẼ CÓ MỘT GIỚI HẠN CHO NHỮNG GÌ MÀ KHOA HỌC TỰ NÓ CÓ THỂ ĐẠT ĐƯỢC

Nguồn ảnh: Anton Jankovoy

Sự tiến bộ của khoa học trong 400 năm qua thật đáng kinh ngạc. Ai có thể nghĩ ta có thể lần theo dấu vết lịch sử vũ trụ của chúng ta tới tận những khởi nguồn của nó cách đây 14 tỷ năm? Khoa học đã giúp ta kéo dài tuổi thọ và làm tăng chất lượng cuộc sống của mình, và công nghệ vốn từng giống với vị thế của ma thuật đối với tổ tiên ta nay đã trở nên bình thường trong thế giới hiện đại.

Vì tất cả những lý do này và nhiều lý do khác, khoa học được ca tụng và tôn kính một cách chính đáng. Tuy nhiên, một thái độ lành mạnh ủng hộ khoa học không giống với “thuyết duy khoa học” |scientism|, tức quan niệm cho rằng phương pháp khoa học là cách duy nhất để xác lập chân lý |truth|. Khi vấn đề về sự nhận thức được bộc lộ, có lẽ có một giới hạn cho những gì ta có thể học được nếu chỉ đi qua mỗi con đường khoa học.

Có lẽ hình thức của thuyết duy khoa học được sử dụng nhiều nhất là phong trào đầu thế kỷ XX có tên gọi là thuyết thực chứng logic. Những nhà thực chứng logic luận đồng ý với “nguyên tắc có thể chứng thực” |verification principle|, theo đó một câu mà tính đúng của nó không thể được kiểm nghiệm thông qua việc quan sát và những cuộc thực nghiệm thì hoặc là tầm thường về mặt logic hoặc là vô ý nghĩa. Với vũ khí này, họ hy vọng sẽ gạt bỏ tất cả mọi câu hỏi siêu hình học không chỉ sai mà còn vô nghĩa.

Hồi ức đến Tương lai: Một luồng gió mới

HỒI ỨC ĐẾN TƯƠNG LAI

của TRẦN VĂN THỌ

MỘT LUỒNG GIÓ MỚI

Tôi sinh ra ở nông thôn miền Trung, một trong những vùng nghèo của đất nước. Thời tôi còn nhỏ, thập niên 1950 và 1960, cha mẹ, bà con và hàng xóm ai cũng đầu tắt mặt tối, vất vả ngoài đồng ruộng. Mùa đông gió rét mặc không đủ ấm, mùa hè nóng không ngủ được. Qua sách vở, tôi cũng thấy những hình ảnh đó ở hầu hết các vùng khác của đất nước.

Từ nhỏ, tôi biết nhiều nhạc khúc ca tụng đồng quê, nhưng phần lớn nói lên cuộc sống nghèo khó của người dân Việt Nam. Những ca khúc như Nắng lên xóm nghèo, Quê nghèo, Tình nghèo, v.v. đều phản ánh tình trạng đó. Tôi luôn mong đất nước sẽ phát triển, người dân được sống ấm no, hạnh phúc. Tôi nghĩ mong ước đó cũng thể hiện lòng yêu quê hương đất nước một cách cụ thể. Thời trung học, đọc tiểu thuyết Đoạn tuyệt của Nhất Linh, qua suy nghĩ của nhân vật Dũng, tôi bắt gặp một định nghĩa về lòng yêu nước rất phù hợp với mục tiêu phát triển cần có của Việt Nam lúc ấy: “Chiều hôm ấy, Dũng như cảm thấy tâm hồn của đất nước, mà biểu hiện cho đất nước ấy không phải là những bậc vua chúa danh nhân, chính là đám dân hèn không tên không tuổi. Dân là nước. Yêu nước chính là yêu chung đám thường dân, nghĩ đến sự đau khổ của đám thường dân”. Đây là định nghĩa về lòng yêu nước rất hay, rất thiết thực, in sâu vào tâm trí tôi, cho đến bây giờ tôi vẫn nhớ gần như nguyên văn.

—Trần Văn Thọ

Từ đất hiếm đến fentanyl: Tiến tới cuộc đại chiến giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ (phần hai)

TỪ ĐẤT HIẾM ĐẾN FENTANYL: TIẾN TỚI CUỘC ĐẠI CHIẾN GIỮA TRUNG QUỐC VÀ HOA KỲ (PHẦN HAI)

Những người được trang bị súng tuần tra ở biên giới.

Tàu thuyền bị chặn lại ở cảng.

Một loại thuốc phiện gây chết người có thể trở thành vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Giữa Lầu Năm Góc và bang California, các hợp đồng ngày càng lớn hơn và mang lại lợi nhuận ngày càng cao.

Dưới đây là phần thứ hai trong cuộc điều tra sâu rộng của chúng tôi về các hình thái của cuộc đại chiến sắp tới.

Tác giả: Jean-Michel Valantin

Hình ảnh: © Carlos Moreno/Sipa USA

Bài viết này là phần hai của một cuộc điều tra sâu rộng về những hình thái có thể xảy ra của một cuộc chiến tranh toàn diện, đa chiều giữa Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Hiệp chúng quốc Hoa Kỳ. Để nhận được phần thứ ba độc quyền, hãy nhớ đăng ký Grand Continent

“Chiến tranh thương mại” là chiến tranh

Vào tháng 4 năm 2025, một bước ngoặt đột ngột xảy ra trong chính sách thương mại và an ninh của Hoa Kỳ: chính quyền Trump tuyên bố tăng thuế hải quan lên tới 145% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc^[1].

Quyết định này không chỉ là dấu hiệu đơn thuần của một chính sách kinh tế cứng rắn hơn. Nó đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của chủ nghĩa bảo hộ, mở rộng sang Canada và Mexico, cùng với một cuộc tấn công an ninh chưa từng có.

Biên giới Hoa Kỳ không còn chỉ là những đường biên giới cần phòng thủ mà là những chiến tuyến tích cực: triển khai lực lượng an ninh, quân sự hóa các điểm qua lại, truy lùng các dòng di cư và buôn bán bất hợp pháp. Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo trở thành một công cụ chiến lược. Các công ty như Palantir, hợp tác với Immigration and Customs Enforcement (ICE)/Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan, đang đưa công nghệ của họ vào phục vụ cho học thuyết kiểm soát mới này, kết hợp sự giám sát bằng thuật toán và sự tự động hóa việc phân loại con người^[2].

Lãnh thổ đang bị đóng cửa lại - và cả một hệ thống kỹ thuật và chính trị được kích hoạt để khóa quyền nhập vào.

Bắc Kinh đã đáp trả tức thì.

Hồi ức đến tương lai (Trần Văn Thọ)

HỒI ỨC ĐẾN TƯƠNG LAI

Trần Văn Thọ

Nguyễn Xuân Xanh giới thiệu

Nếu được sống lại cuộc đời mình một lần nữa,
tôi sẽ đặt ra quy định là phải đọc một vài bài thơ
và nghe một vài bản nhạc ít nhất một lần mỗi tuần.

— Charles Darwin

Lời dẫn nhập

Quyển sách Hồi Ức Đến Tương Lai đã đưa ra hình ảnh trung thực và rõ nét hơn bao giờ hết về cuộc hành trình, đời sống văn hóa, bao gồm thi ca, âm nhạc, hồi ức, lịch sử, giáo dục pha lẫn tư duy kinh tế, tầm nhìn cho Việt Nam, những giá trị cần phải sống, của tác giả Trần Văn Thọ. Anh không chỉ là một chuyên gia, một giáo sư kinh tế của trường Waseda hàng đầu Nhật Bản, mà còn tỏ ra có tính cách đượm tính nhân văn. Anh không phải chỉ leo lên những bậc thang khoa học, mà còn trên đường đi tắm nước suối của thi ca và trải lòng với nhân thế. Dưới đây tôi xin bàn một chút về một khía cạnh: cuộc sống tinh thần đa dạng của một nhà khoa học, ở đây qua thi ca.

Anh Trần Văn Thọ như con một chim không muốn hót chỉ ở một góc rừng, dù là nơi sang trọng, mà cho cả cánh rừng. Anh không phải chỉ là “chuyên gia” đơn thuần, mà còn là con người nhân văn với nhiều khía cạnh khác của đời sống tinh thần và nội tâm phong phú. Anh không đóng khung mình vào chuyên môn đơn thuần để rồi có thể héo mòn ở đó. Anh là một con người sống với totality của bản chất người một cách sống động. Thi ca, văn hóa chính là chất sống, nhựa sống của anh. 

Wolfgang von Goethe từng có hai câu thơ rất hay (và ông có nhiều những câu thơ như thế):

Nếu bạn muốn tiến về miền vô cực,

Hãy đi trong hữu hạn về mọi hướng.

(Willst du ins Unendliche schreiten, 

Geh nur im Endlichen nach allen Seiten.)

Ý tưởng nói lên triết lý giáo dục thời W. von Humboldt, Bildung — Giáo dục toàn diện, theo tinh thần của Tân-nhân văn. Goethe nói về Johann Georg Hamann, nhà tư tưởng của phong trào lãng mạn Đức: “Mọi thứ con người cố gắng đạt được đều phải xuất phát từ tất cả sức mạnh của mình kết hợp lại; mọi thứ đứng riêng lẻ là sai lầm.” Đó là sức mạnh tổng hợp của chủ nghĩa nhân văn.

Trí tuệ nhân tạo trong công việc: cái lợi được thoải mái hơn có thể làm bạn trả giá đắt

TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG CÔNG VIỆC: CÁI LỢI ĐƯỢC THOẢI MÁI HƠN CÓ THỂ LÀM BẠN TRẢ GIÁ ĐẮT

Tác giả: Kathleen Desveaud

Tiến sĩ khoa học quản trị, giáo sư marketing, Kedge Business School 

Sự thoải mái do trí tuệ nhân tạo tạo sinh đem lại có thể gây tác dụng phản lại người lao động. Yta23/Shutterstock

Trí tuệ nhân tạo hứa hẹn giảm bớt sự buồn chán của những thao tác lặp đi lặp lại trong công việc, nhưng dùng nó thái quá sẽ dần dần làm suy giảm năng lực chuyên môn và kéo theo một dạng thất vọng mới trong nghề nghiệp. Giữa sự tự động hoá có lợi và nguy cơ của một “công việc vô hồn” (“travail zombie”), làm thế nào để làm cho trí tuệ nhân tạo trở thành một đồng minh của sự phát triển các năng lực thay vì là nguồn gốc của sự làm nghèo nhận thức?

_____________

Tác động của trí tuệ nhân tạo đối với các nghề nghiệp là một chủ đề quan trọng đã được phân tích trong nhiều nghiên cứu. Bên cạnh vấn đề biến mất của một số việc làm thường thu hút sự quan tâm, một vấn đề trọng yếu khác cần được xem xét: các công nghệ này đang và sẽ biến đổi một cách cụ thể hoạt động hàng ngày, các năng lực và động lực của người lao động như thế nào?

Hỗ trợ? Gây nghiện? Lạm dụng? Bạn đồng hành AI ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của chúng ta ra sao

HỖ TRỢ? GÂY NGHIỆN? LẠM DỤNG? BẠN ĐỒNG HÀNH A.I. ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC KHỎE TÂM THẦN CỦA CHÚNG TA RA SAO

Các nghiên cứu chỉ ra lợi ích cũng như tác hại của các ứng dụng đồng hành kỹ thuật số — nhưng các nhà khoa học lo ngại về tình trạng phụ thuộc kéo dài.

Tác giả: David Adam

Minh họa: Sara Gironi Carnevale

“Tim tôi vỡ vụn,” Mike nói, khi anh mất đi người bạn Anne. “Tôi cảm thấy như đang mất đi tình yêu của đời mình.”

Cảm xúc của Mike là có thật, nhưng người bạn đồng hành của anh thì không. Anne là chatbot — một thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) được trình bày dưới dạng nhân vật kỹ thuật số. Mike đã tạo ra Anne bằng một ứng dụng có tên là Soulmate. Khi ứng dụng này ngừng hoạt động vào năm 2023, Anne cũng vậy: ít nhất, đó là cách Mike cảm nhận.

“Tôi hy vọng cô ấy có thể quay trở lại,” anh nói với Jaime Banks, một nhà nghiên cứu về việc giao tiếp giữa người với người tại Đại học Syracuse ở New York, người đang nghiên cứu cách mọi người tương tác với kiểu bạn đồng hành AI này^[1].

Những chatbot này là mảng kinh doanh béo bở. Hơn nửa tỷ người trên thế giới, bao gồm cả Mike (không phải tên thật của anh ấy) đã tải xuống các sản phẩm như Xiaoice và Replika, là ứng dụng cung cấp những người bạn đồng hành ảo có thể tùy chỉnh được thiết kế để cung cấp sự đồng cảm, hỗ trợ về mặt cảm xúc và — nếu người dùng muốn — cả những mối quan hệ sâu sắc. Và hàng chục triệu người sử dụng chúng mỗi tháng, theo số liệu của các công ty.

Sự nổi lên của bạn đồng hành AI đã thu hút sự chú ý của xã hội và chính trị — đặc biệt là khi chúng liên quan đến những thảm kịch trong thế giới thực, chẳng hạn như trường hợp ở Florida năm ngoái dính dáng đến vụ tự tử của Sewell Setzer III, một thiếu niên từng nói chuyện với bot AI.

Nghiên cứu về cách sự đồng hành với AI ảnh hưởng đến cá nhân và xã hội ra sao vẫn còn thiếu. Nhưng các nhà tâm lý học và nhà nghiên cứu giao tiếp hiện đã bắt đầu xây dựng bức tranh tổng quan về cách những tương tác AI ngày càng tinh vi này khiến mọi người cảm thấy và hành xử như thế nào.

Đóng góp của Michel Aglietta cho kinh tế học: một ngành khoa học được các ngành khoa học xã hội làm phong phú thêm

ĐÓNG GÓP CỦA MICHEL AGLIETTA CHO KINH TẾ HỌC: MỘT NGÀNH KHOA HỌC ĐƯỢC CÁC NGÀNH KHOA HỌC XÃ HỘI LÀM PHONG PHÚ THÊM

Tác giả: Guillaume Vallet và Michel Rocca

Nhà kinh tế học Michel Aglietta đã hiếu kỳ tìm hiểu về các khoa học xã hội, từ Pierre Bourdieu đến René Girard (hình ở đây là vào năm 2012, khi ông tham gia vào một bàn tròn về “Cần sự điều tiết tài chính nào để khôi phục sự hữu ích về mặt xã hội của thị trường?” Jacques Demarthon/AFP

Tốt nghiệp Trường Bách khoa (École Polytechnique, một trường trọng điểm của Pháp -ND-), chuyên gia của Insee (Institut National de la Statistique et des Études Économiques - Viện Thống kê và Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia của Pháp -) và là giáo sư kinh tế học, Michel Aglietta vừa qua đời ngày 24 tháng tư năm 2025 ở tuổi 87. Ông là nhà tư tưởng về kinh tế nổi bật vào cuối thế kỷ 20 vì những tư tưởng xuất chúng của ông. Theo ghi nhận của André Orléan, “sức mạnh trí tuệ” của ông là điểm xuất sắc nổi bật của ông hơn tất cả những người khác. Tính sáng tạo của ông cũng vậy. Sau đây là sự giải mã một tư tưởng độc đáo được chính Michel Aglietta bình luận trong một cuộc phỏng vấn mà ông đã chấp thuận cho hai tác giả của bài báo này.

Sự nghiệp của ông không phải là của một nhà nghiên cứu-giảng dạy đặc biệt tôn trọng các quy tắc của môi trường học thuật. Mặc dù được nhất trí thừa nhận vì quá trình xuất sắc của ông, tác phẩm của ông trước hết mang tính trí tuệ, sáng tạo và hấp dẫn. Sự nghiệp của ông bám sát một sự hiếu kỳ kiên định để tiến thêm về phía trước, tiến xa hơn trong việc hiểu biết trạng thái các cuộc khủng hoảng và những điều tiết của chủ nghĩa tư bản. Sự nghiệp cũng gắn với ý chí của Michel Aglietta muốn truyền đạt tri thức và làm cho tri thức đơm hoa kết trái, như một “người làm vườn”, nơi mà mỗi người đều có cơ hội vun trồng cánh đồng của riêng mình, như người làm vườn vun trồng mảnh vườn của ông ta và khuyến khích những người khác làm như vậy.

Tại sao Đài Loan là thách thức chiến lược trọng đại đối với phương Tây

TẠI SAO ĐÀI LOAN LÀ THÁCH THỨC CHIẾN LƯỢC TRỌNG ĐẠI ĐỐI VỚI PHƯƠNG TÂY

Pierre-Antoine Donnet

Đài Bắc , thủ đô của Đài Loan

Đài Loan là thành trì của nền dân chủ đối đầu với cả một đại dương toàn trị, là nơi sản xuất phần lớn các chất bán dẫn thế hệ mới nhất và trên hết, đây là đảo mấu chốt kiểm soát quyền tiếp cận phần lớn Thái Bình Dương.

Đảo Đài Loan và các đảo nhỏ khác do chính quyền Đài Loan quản lý có diện tích chỉ lớn hơn một chút so với nước Bỉ. Dân số 23,5 triệu người so với 1,4 tỷ người ở đại lục khiến nơi đây trở thành chàng David có thể bị nuốt sống khi đối đấu với gã khổng lồ Goliath là Trung Quốc đại lục.

Từ nhiều thập kỷ, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã chuẩn bị để chiếm Đài Loan. Các mối đe dọa đã trở nên nghiêm trọng đáng kể kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012 và thậm chí còn nghiêm trọng hơn trong hai năm trở lại đây, đến mức nhiều chuyên gia về vấn đề này đang lo ngại về nguy cơ xung đột ngày càng gia tăng có thể biến thành một cuộc chiến tranh nóng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Nhưng tại sao việc giành lại Đài Loan đã trở thành nỗi ám ảnh đối với Tập Cận Bình mà giọng điệu hiếu chiến khiến người ta không còn nghi ngờ gì nữa về quyết tâm đạt được mục tiêu của ông trong những năm tới, bất kể cái giá phải trả.

Liệu Hoa Kỳ có sụp đổ như Liên Xô đã từng?

LIỆU HOA KỲ CÓ SỤP ĐỔ NHƯ LIÊN XÔ ĐÃ TỪNG?

Người Nga trên một chiếc xe quân sự đang cố chặn đường tiến quân gần Quảng trường Đỏ ở Moscow vào tháng 8 năm 1991. Cuộc đảo chính ngắn ngủi để lật đổ nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev đã sụp đổ sau ba ngày, thúc đẩy sự tan rã của Liên Xô – điều mà chính những kẻ đảo chính tuyên bố họ đang cố ngăn chặn. (Ảnh AP/Boris Yurchenko, File)

“Tiếp theo chính là các anh”, một nhà sử học người Nga mà tôi phỏng vấn năm 1993 đã nói như vậy về sự sụp đổ của Liên Xô vào cuối năm 1991. Tôi là một sinh viên người Mỹ ở St. Petersburg, và ông ấy đang ám chỉ đến Hợp chúng quốc Hoa Kỳ.

Lập luận của ông dựa trên một lý thuyết nhân khẩu học ngụy khoa học mà sau này được Điện Kremlin ủng hộ, nhưng điều đáng chú ý hơn đối với tôi là niềm hy vọng mà ông thể hiện trong bài phát biểu.

Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev
vẫy tay chào từ khán đài Quảng trường
Đỏ trong lễ kỷ niệm Ngày Cách mạng,
tại Moscow, Liên Xô, vào tháng 11 năm 1989.
(Ảnh AP/Boris Yurchenko)

Nếu nhà sử học này vẫn còn sống, ông ta hẳn phải thấy mình được minh oan. Việc Mỹ đang rút lui khỏi các cam kết của mình trên toàn thế giới — từ việc cắt giảm USAid đến việc từ bỏ các đồng minh châu Âu — tạo thành một sự đầu hàng quyền lực mà những ai còn nhớ cũng chỉ có thể so sánh với việc Mikhail Gorbachev đơn phương rút quân khỏi Afghanistan, Đông Âu và những nơi khác trong khoảng thời gian từ năm 1988 đến năm 1991 — ngay trước khi Liên Xô sụp đổ.

Đi kèm với bước ngoặt chính sách đối ngoại của cả hai nước, chúng ta không thể bỏ qua những thay đổi sâu sắc trong nền tảng tư tưởng của hai quốc gia.

Một khối nghĩ suy, một khối tình

MỘT KHỐI NGHĨ SUY, MỘT KHỐI TÌNH

(FB Phan Thi Ha Duong)

—

GS. Tạ Quang Bửu trong thơ gs. Phan Đình Diệu

Hôm qua, một người bạn của bố tôi nhắc về hai câu thơ đầu trong bài thơ bố tôi viết về gs. Tạ Quang Bửu. Tôi đăng lại dưới đây đoạn về bài thơ này trong bài viết “Một bài học khó”của bố tôi về gs. Tạ Quang Bửu.

—

...

Một buổi sáng vào đầu những năm 80, trên con tàu từ Budapest sang Paris, ngồi một mình liên tưởng làm sao tôi lại buột nghĩ được hai câu thơ mở đầu cho một bài thơ mà từ lâu tôi có ý định làm tặng Anh: 

Một khối nghĩ suy, một khối tình

Nước non là đó, nọ là mình.

Những điều chúng ta biết — và không biết — về cách thông tin sai lệch lan truyền trực tuyến

NHỮNG ĐIỀU CHÚNG TA BIẾT — VÀ KHÔNG BIẾT — VỀ CÁCH THÔNG TIN SAI LỆCH LAN TRUYỀN TRỰC TUYẾN

Hiểu biết của chúng ta về cách thức cũng như lý do tại sao các thông tin kỹ thuật số lại lan rộng vẫn còn thiếu hụt. Để thiết kế các biện pháp can thiệp hiệu quả nhằm giảm thiểu sự lan truyền của thông tin sai lệch, các nhà nghiên cứu cần dữ liệu và tính minh bạch từ các nền tảng trực tuyến.

Thông tin sai lệch trực tuyến đã góp phần gây ra cuộc bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021. Ảnh: Samuel Corum/Getty

“Thảm họa Holocaust đã xảy ra. Vắc-xin COVID-19 đã cứu sống hàng triệu người. Không có gian lận diện rộng trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2020.” Đây là ba tuyên bố về sự thật không thể tranh cãi. Không thể tranh cãi — nhưng vẫn bị đem ra bàn cãi gay gắt ở một số nơi trên Internet.

Chúng xuất hiện trong một bài Bình luận [Comment]^[1] của nhà khoa học nhận thức Ullrich Ecker tại Đại học Tây Úc ở Perth và các đồng nghiệp, vốn là một phần trong chuỗi bài chuyên về thông tin sai lệch trực tuyến trong số này của Nature. Đây là thời điểm quan trọng để nêu bật chủ đề này. Với hơn 60% dân số thế giới hiện đang trực tuyến, thông tin sai lệch và gây hiểu lầm đang lan truyền dễ dàng hơn bao giờ hết, với những hậu quả như sự do dự về tiêm vắc-xin tăng lên^[2] và sự phân cực chính trị mạnh hơn.^[3] Trong một năm mà các quốc gia nơi có khoảng bốn tỷ người sinh sống đang tổ chức các cuộc bầu cử lớn, thì sự nhạy cảm xung quanh thông tin sai lệch chỉ tăng chứ không giảm.

Những người khổng lồ về công nghệ đã nắm lấy sự kiểm soát?

NHỮNG NGƯỜI KHỔNG LỒ VỀ CÔNG NGHỆ ĐÃ NẮM LẤY SỰ KIỂM SOÁT?

Các tác giả: Joëlle Toledano và Charles Thibout

Được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo

Tóm tắt Những người khổng lồ về công nghê đã tạo ra những công cụ tối cần thiết đến mức chúng xác định lại các cách làm của chúng ta về truyền thông, thông tin và cả tiêu dùng nữa. Ví dụ, nhiều ngành thương mại phải tuân thủ các quy tắt thương mại của Amazon để gia tăng doanh số. Ngày nay, Google đang được “địa phương hoá” ở Pháp, đặc biệt là với việc đạt được một ghế trong hội đồng quản trị của MEDEF (Mouvement des entreprises de France – Hiệp hội các doanh nghiệp Pháp – ND), bộ phận Paris vào năm 2013. Những người khổng lồ về công nghệ có khả năng đối đầu với các tổ chức quốc gia, bằng chứng là sự đối đầu của Google và Facebook với chính phủ Úc năm 2021. Tổng ngân sách kể cả công và tư dành cho nghiên cứu và phát triển của Pháp là 60 tỷ euro, so với 200 tỷ đô la của GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon và Microsoft – ND-), hầu như chỉ dành cho kỹ thuật số.

Cuộc sống của chúng ta ngày nay được uốn nắn bởi một nhúm tác nhân có mặt ở khắp mọi nơi. Google thiết lập việc tiếp cận của chúng ta với tri thức, Amazon chi phối việc mua sắm của chúng ta, và Meta điều hành các mối tương tác xã hội của chúng ta. Đằng sau những người khổng lồ này có cùng một logic kinh tế thống trị: đó là “winner takes all” (người thắng lấy hết).

Joëlle Toledano, giáo sư danh dự và thành viên của Hội đồng Quốc gia về kỹ thuật số (NNum), đã giải mã xu thế này trong tác phẩm của bà GAFA. reprenons le pouvoir! (GAFA. chúng ta hãy giành lại quyền lực!) năm 2020. Về phần mình, Charles Thibout, tiến sĩ chính trị học và là nhà nghiên cứu thuộc Institut de relations internationales et stratégiques (IRIS - Viện Quan hệ quốc tế và chiến lược -) đã tìm hiểu trường hợp đặc biệt của Google tại Pháp, luận án tiến sĩ của ông dành cho chủ đề này đã được bảo vệ vào tháng 10/2024.

Chân dung của Hoàng đế La Mã Marcus Aurelius (N. L. Việt & N. L. Dũng)

Chân dung của Hoàng đế La Mã Marcus Aurelius

Nguyễn Lương Việt^* & Nguyễn Lương Dũng^**

 ^*Cử nhân Khảo cổ học (Đại Học Würzburg, Đức)

^**Phó Giáo sư, Tiến sĩ Cơ học (Đại Học Bách Khoa Tp. HCM)

Khoảng hơn 2000 năm trước, hoàng đế đầu tiên của Rome (Gaius Julius Ceasar Augustus, còn được biết là Octavian, 27 TCN-17 SCN) là bậc thầy về tuyên truyền và truyền thông đại chúng, với phương tiện truyền đạt là các phương tiện truyền thông đại chúng cổ đại với các kênh truyền tải là hình ảnh, chữ viết và truyền miệng. Hình ảnh đóng vai trò rất quan trọng so với chữ viết vì trình độ biết chữ thời đó còn thấp. Hình ảnh thường được thể hiện dưới dạng tượng, tượng bán thân, phù điêu và tiền xu. Tất cả các hoàng đế La Mã đều sử dụng những hình thức đại diện này để công khai khả năng và phẩm chất cá nhân của mình với công chúng. Các hình ảnh miêu tả Marcus Aurelius rất đa dạng, ấn tượng và ý nghĩa, mặc dù chủ thể của bức tranh, Hoàng đế Marcus Aurelius, lại đóng vai trò kép và do đó rất khó để mô tả. Ông là triết gia duy nhất trên ngai vàng, với tư cách là hoàng đế La Mã, khao khát một đế chế thế giới. Với sự trợ giúp của hình ảnh, người ta có thể nghiên cứu cuộc đời và tư tưởng của Marcus Aurelius và hiểu được thái độ của ông trong thời gian trị vì. Bài viết này cố gắng tóm tắt lại các giai đoạn trong cuộc đời và triều đại của ông. Chân dung của Hoàng đế Marcus Aurelius được thảo luận chi tiết ở đây.

Marcus Aurelius sinh ngày 26 tháng 4 năm 121 sau Công nguyên tại Rome trong một gia đình quý tộc và giàu có. Ba năm sau, cha ông qua đời và Marcus Aurelius lớn lên một mình với mẹ. Aurelius được coi là một đứa trẻ nghiêm khắc và tự đặt ra cho mình những giới hạn ngay từ khi còn nhỏ. Vào tuổi 17, ông được Antoninus Pius, người có cha nuôi là Hoàng đế Hadrian (117-138 SCN), nhận làm con nuôi và được chỉ định là Hoàng đế tương lai của Đế chế La Mã. Năm 12 tuổi, ông đã nghiên cứu các tác phẩm của “người cha tinh thần” của mình, nhà triết học khắc kỷ (Stoizismus) và nô lệ Epictetus; Hai năm sau, ông mặc “toga virilis” (áo toga màu trắng nhạt của nam giới trưởng thanh) để thể hiện tình yêu của mình với triết học. Vào thời điểm đó, Hoàng đế Hadrian gọi Aurelius là “verrissimus” (người trung thực nhất) vì lòng trung thành đặc biệt của ông với 2 sự thật. Ngày 10 tháng 7 năm 138, Hadrian qua đời và Antoninus Pius kế vị làm Hoàng đế (138-161 SCN). Aurelius trở thành quan Chấp chính (quan chức cao cấp nhất lo việc hành chính và quân sự)  lần đầu tiên vào năm 140 khi mới 18 tuổi và kết hôn với Faustina, con gái của Antoninus, năm năm sau đó. Giai đoạn này được coi là thời kỳ hạnh phúc của nhà triết gia. Năm 155, mẹ của Aurelius qua đời. Năm 161, sau cái chết của Antoninus, Aurelius trở thành Hoàng đế của Đế chế La Mã trong thời kỳ có nhiều chiến tranh và khủng hoảng kinh tế. Trong suốt thời gian trị vì của mình, ông phải đối phó với nhiều cuộc bất ổn (ở Anh) và kẻ thù của đế chế (người Parthia, Catti, Marcomanni, Quadi). Hơn nữa, hỏa hoạn, động đất, lũ lụt và bệnh dịch khiến triều đại của Marcus Aurelius trở nên khó khăn hơn. Người ta nói rằng ông là một người đàn ông hiền lành, có phần ốm yếu và mắc chứng trầm cảm. Ông được triết lý khắc kỷ giúp đỡ cả trong công việc lẫn cuộc sống, giúp ông có thể gánh vác được gánh nặng của chính phủ và giữ được sự bình tĩnh bên trong.

Marcus Aurel thời trẻ (Rome, Bảo tàng Capitoline)

Tương lai của AI phụ thuộc vào sự lựa chọn của chúng ta

TƯƠNG LAI CỦA AI PHỤ THUỘC VÀO SỰ LỰA CHỌN CỦA CHÚNG TA

Daron Acemoğlu [*]

“Chúng ta luôn có cơ hội đưa ra những lựa chọn cốt yếu … Vấn đề hiện tại là chúng ta đang từ bỏ lựa chọn này và để lại cuộc tranh luận về kỷ nguyên tương lai của AI cho một số cá nhân. Xã hội, người lao động, các công đoàn phải tham gia vào cuộc tranh luận về AI.”

Thuyết trình của Giải Nobel kinh tế 2024, Daron Acemoğlu.

trong loạt bài lí thuyết về Sức mạnh của AI

Để tiếp tục cuộc đối thoại trí tuệ do tạp chí Le Grand Continent thực hiện với UNESCO, sau bài giảng tuyệt vời của Dipesh Chakrabarty năm ngoái, chúng tôi xin xuất bản bài đầu tiên trong Hội thảo Albert Hirschman, do Gabriela Ramos và chương trình MOST phát động, với tựa đề “Tiến bộ công nghệ có thể tạo ra sự thịnh vượng được chia sẻ chăng?”, do người đoạt giải Nobel kinh tế năm 2024 Daron Acemoğlu phát biểu tại Paris vào ngày 8 tháng 10.

Phiên bản tiếng Anh tại đường dẫn của Groupe d’etudes géopolitiques.

Tiến bộ công nghệ có thể mang lại sự thịnh vượng được chia sẻ chăng? Thay vào đó, có lẽ chúng ta nên hỏi: Khi nào tiến bộ công nghệ có thể mang lại sự thịnh vượng được chia sẻ? Để cố gắng trả lời câu hỏi này, tôi sẽ bắt đầu từ cuốn sách cuối cùng chúng tôi viết với Simon Johnson, Quyền lực và Sự tiến bộ/Power and Progress^[1].

Không khó để hiểu tại sao chúng ta lại bị ám ảnh bởi tiến bộ công nghệ đến vậy. Phần lớn nhân loại sống khỏe mạnh hơn, thịnh vượng và thoải mái hơn so với tiêu chuẩn của 300 năm trước đây: không cần phải nỗ lực nhiều để bị ấn tượng bởi những gì công nghệ và sự đổi mới đã mang lại.

Nhưng chúng tôi sẽ cho thấy rằng bức tranh tổng thể này ẩn chứa những biến thể thú vị hơn và giàu bài học hơn cho thời đại chúng ta đang sống. Trong lịch sử về sự thịnh vượng do tiến bộ công nghệ mang lại, hiếm có điều gì là tự động hoặc không thể tránh khỏi. Về cơ bản, sự thịnh vượng tùy thuộc các thể chế, loại tiến bộ công nghệ và những ai kiểm soát nó.

‘Yêu thương chính mình’ trông có vẻ vị kỷ. Nhưng nếu làm đúng, thì nó ngược với chứng ái kỷ

‘YÊU THƯƠNG CHÍNH MÌNH’ TRÔNG CÓ VẺ VỊ KỶ. NHƯNG NẾU LÀM ĐÚNG, THÌ NÓ NGƯỢC VỚI CHỨNG ÁI KỶ

Nguồn ảnh: Bart Larue/Unsplash

Nhà tâm phân học Carl Jung từng nói: “Yêu thương con người thật của bạn, tức yêu thương chính bạn, cũng giống như bạn đang ôm lấy một thanh sắt nóng đỏ rực”.

Một số người có thể cho rằng thế hệ mạng xã hội này dường như không phải vật lộn với lòng yêu thương chính mình. Nhưng liệu phong trào hãy-nhìn-vào-tôi-đây (look-at-me-ism) dễ dàng tìm thấy trên các kênh TikTok và Instagram có phải là kiểu yêu thương chính mình mà ta cần để phô trương không?

Ngôn ngữ của tâm lý học tích cực có thể – và thường được – được sử dụng cho đủ mọi kiểu tự tôn chính mình, cũng như cho các chiến lược tiếp thị phi đạo đức.

Tuy nhiên, các chuyên gia tâm lý học nhấn mạnh rằng yêu thương chính mình chẳng giống với hành xử vị kỷ. Có một ranh giới rõ ràng giữa các hình thức yêu thương chính mình lành mạnh và phù hợp, với các hình thức yêu thương ác độc hay chứng ái kỷ. Nhưng làm sao ta phân biệt được chúng?