 |
MỘT LỊCH SỬ KHOA HỌC THANH LỌC KHỎI CÁC SAI LẦM CỦA CÁC HỌC GIẢ
Tác giả: Alexandre
Savérien*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa
Như vậy, tôi trở về nguồn cội của từng Khoa học hay từng Kỹ
thuật đặc thù, và không rời bỏ trình tự thời gian, theo dõi những bước tiến của
nó. Nhờ vậy, tôi tạo ra được nhiều bức họa biệt lập, biểu hiện của mọi nỗ lực
mà tinh thần con người đã cống hiến nhằm thực hiện các đối tượng đã cấu thành
chúng. Trong mỗi bức họa, người ta thấy được tình hình của từng ngành Khoa học,
sự phát sinh, tăng trưởng và mức độ hoàn hảo của nó. Trong kết cấu của họa
phẩm, tôi loại bỏ các tuyến đường sai
lạc mà một số nhà khoa học đã sa chân vào; và nếu sự cách biệt có thể được dùng
để đẩy chân lý ra một vùng sáng rõ hơn, tôi sẽ sớm đưa chúng trở lại tuyến
đường thu hẹp mà những người đã thực sự đóng góp vào sự tiến bộ của ngành học
tôi nghiên cứu đã luôn luôn vững bước. Nhờ vậy, tôi giữ được sự nhất quán,
và không đánh mất đường dây của những khám phá. Độc giả có thể bao quát chúng
hầu như chỉ trong một cái nhìn. Họ có thể nắm bắt tất cả trong toàn cảnh, và
thẩm định chúng một cách dễ dàng. Đấy có lẽ là cái cảnh tượng ngoạn mục nhất mà
một tâm hồn triết gia có thể thưởng thức. Thật vậy, còn gì hoành tráng hơn là
một chuỗi chân lý đời đời và bất biến? Còn gì đáng hài lòng hơn là băng suốt
cái chuỗi hạt này, từ những mệnh đề đơn sơ nhất đến các kết luận tuyệt vời
nhất! Chúng ta có thể nói rằng đây là quy mô thực sự của sự hiểu biết, như Ngài
Chưởng Ấn [Francis] Bacon* đòi hỏi, để từng bước leo lên đến cấp bực cao nhất
của tri thức.
Hơn nữa, tôi cũng tin rằng phương pháp lần theo lịch sử của các khoa học này, từ điểm gốc đến các
điểm hoàn hảo, nơi mà bao công trình của các thiên tài đã dẫn chúng tới, luôn
luôn là một trong những phương tiện đơn giản nhất và an toàn nhất để giúp cho
các bạn trẻ và người đời thưởng thức hương vị của khoa học. Trong lịch sử,
không bị bao quanh bởi loại thiết bị đáng sợ trong các sách giáo khoa,
chúng xuất hiện trước hết trong sự đơn
giản đầu nguồn, và chỉ thông qua những sắc thái hầu như không thể nhận thấy mà
chúng dần dần khoác lấy sự lộng lẫy làm chóa mắt những ai không quen đối mặt
với sự chói lòa của ánh sáng khoa học.
Alexandre Savérien
Histoire des
progrès de l'esprit humain
dans les sciences
exactes et dans les arts qui en dépendent
(Lịch sử Những Tiến
bộ của Tinh thần Con người
Trong các Khoa học
Chính xác và Kỹ thuật phụ thuộc),
Paris, 1756, tr. VII-VIII (Bài Tựa)
Nguồn: Một lịch sử khoa học thanh lọc khỏi các sai lầm của các học giả, http://amvc.fr
