Giới thiệu sách mới: Lịch sử VN qua các tư liệu nước ngoài

Giới thiệu sách mới:

LỊCH SỬ VIỆT NAM QUA TƯ LIỆU NƯỚC NGOÀI

Hồ Bạch Thảo

Lời tựa.

Nếu chúng ta có dịp chiêm ngưỡng bộ xương quái vật dinosaur tại viện bảo tàng Nữu Ước, chễm chệ nằm vắt ngang đại sảnh đường; chiều dài hàng mấy chục mét, chiều cao khoảng 5, 6 mét, ắt hẳn ai cũng trầm trồ về con vật khổng lồ, sống thời xa xưa hàng chục triệu năm. Nhưng khách thưởng ngoạn sành điệu đều biết rằng khởi thủy tại nơi khám phá, các nhà khảo cổ chưa phát hiện được bộ xương hoàn chỉnh như vậy. Họ có thể tìm thấy đó đây một vài xương rải rác trong bụi rậm, rồi kiên nhẫn đào bới những xương chìm trong hốc đá, hoặc dưới đầm lầy. Cuộc tìm kiếm kéo dài lâu ngày, đến lúc không thể tìm gì hơn được nữa, họ bèn cẩn thận gói xương đưa về kho. Rồi bỏ ra hàng năm trời nghiên cứu, thử thách; với kiến thức chuyên môn, dùng thêm các vật liệu hóa học giúp ráp nối chắp vá, mới có thể tạo nên được bộ xương dinosaur hoàn chỉnh như vậy.

Người soạn sử cũng làm công việc tương tự, phải thu thập sử liệu từ nhiều nguồn, rồi cẩn thận phối kiểm, chọn lọc, ráp nối. Riêng đối với việc soạn sử Việt, chúng tôi đã sưu tầm được một số sử liệu ngoại quốc đem xuất bản, tạm đặt nhan đề là “Lịch sử Việt Nam qua tư liệu nước ngoài”^[1]. Tục ngữ ta dạy rằng “Trăm nghe không bằng một thấy”; bởi vậy trong kho tàng sử các nước, chúng tôi trân trọng lưu ý đến các sử liệu phát xuất bởi trực tiếp nghe, nhìn do các tác giả cung cấp; rồi sắp xếp theo trình tự thời gian như sau:

- Đầu tiên dưới thời Bắc thuộc, Đỗ Thẩm Ngôn, Thẩm Thuyên Kỳ, các thi sĩ nỗi tiếng thời Sơ Đường bị đày đến Phong Châu [Vĩnh Yên, Phú Thọ] và châu Hoan [Nghệ An]; đã để lại một số thơ văn nói về nước ta.

Sáu tháng chính sách kinh tế theo kiểu Trump (Trumponomics): Tổ chức cuộc săn mồi thế giới

SÁU THÁNG CHÍNH SÁCH KINH TẾ THEO KIỂU TRUMP (TRUMPONOMICS): TỔ CHỨC CUỘC SĂN MỒI THẾ GIỚI

Sáu tháng sau khi Trump trở lại, kịch bản tồi tệ nhất đã không xảy ra. Nền kinh tế Mỹ vẫn kháng cự trên bề mặt.

Đằng sau những con số, lời hứa về sự tái công nghiệp hóa đang chững lại, và sự phụ thuộc của ngành sản xuất vào Trung Quốc vẫn tồn tại.

Vì không có đòn bẩy trong nước, Trump đang phóng chiếu những căng thẳng chưa được giải quyết của nền kinh tế Mỹ lên thị trường toàn cầu.

Đối với Benjamin Bürbaumer, sự săn mồi không giới hạn và vô thời hạn này là một bộ phận của một chiến lược: chúng ta nên nhìn nhận điều này như thế thay vì tin rằng chúng ta đang đàm phán.

Benjamin Bürbaumer^[*]

Ngoạn mục, tàn khốc, hỗn loạn: Dự án văn minh của Donald Trump dường như đang diễn ra mà không thể bị ngừng lại.

Hôm nay đánh dấu sáu tháng kể từ khi ông nhậm chức tại Nhà Trắng. Đối mặt với hàng loạt biến động chóng mặt đang diễn ra ở Washington, làm thế nào thiết lập được một bản kiểm kê?

Để đưa ra một bản tổng kết tạm thời về một nhiệm kỳ tổng thống tìm cách thay đổi tiến trình lịch sử bằng cách biến nền cộng hòa Mỹ cũ thành một đế chế, tuần này chúng tôi sẽ xuất bản loạt bài mùa hè đầu tiên nhằm cố gắng hiểu rõ hơn - vượt ra ngoài các nguồn tư liệu - những gì Donald Trump thực sự đã làm trong sáu tháng qua.

Israel đang tự hủy diệt chính mình

ISRAEL ĐANG TỰ HỦY DIỆT CHÍNH MÌNH

Paul Middelhoff và Christian Staas phỏng vấn sử gia Omer Bartov. ZEIT số 25/2025. Người dịch: Nguyễn Nhật Lệ

Nhà sử học và nhà nghiên cứu nạn diệt chủng người Israel, Omer Bartov là người chỉ trích gay gắt các chính sách của Netanyahu. Trong bài phỏng vấn này, ông nói về số người chết ở Gaza, việc lợi dụng cuộc diệt chủng Holocaust để tuyên truyền và tương lai của Trung Đông.

DIE ZEIT: Ông Bartov, gần đây ông có trở về Israel không?

Omer Bartov: Israel là đất nước nơi tôi lớn lên, là quê hương của tôi. Nhưng hiện tại tôi không thể chịu đựng được ý nghĩ phải trở lại đó. Khi tôi đến Israel cách đây một năm, tôi đã bị sốc vì sự thiếu quan tâm tới Gaza. Ngay cả bạn bè tôi – hầu hết là những nhà trí thức cánh tả – cũng lãng qua chủ đề khác khi tôi bắt đầu nói về vấn đề đó. Vào tháng 12, khi tôi đến thăm Israel lần cuối, Gaza không còn dễ bị bỏ qua nữa, mặc dù truyền hình vẫn chưa chiếu cảnh tử vong. Nhưng tôi vẫn gặp phải sự phản kháng. Một số bạn bè của tôi đã rất khó chịu vì tôi dùng từ diệt chủng. Tôi cảm thấy thật chán nản và tuyệt vọng. Người dân muốn chiến tranh kết thúc, các con tin trở về nhà và Netanyahu biến mất, nhưng họ không biết điều gì cần được thay vào đó.

Vốn

CAPITAL [VỐN]

Khái niệm vốn, cùng với những khái niệm tập tính và trường, là trung tâm của xã hội học của Pierre Bourdieu, có nguồn gốc từ những nghiên cứu ban đầu được thực hiện trong lĩnh vực văn hóa, một lĩnh vực đã làm người thanh niên Bourdieu quan tâm và thậm chí bị quyến rũ từ những năm 1960. Việc xuất bản cuốn La Distinction vào năm 1979 đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong việc xây dựng hệ thống khái niệm của Bourdieu. Thật ra, tác phẩm cũng có thể được đặt tên là vốn … văn hóa khi xét đến tầm quan trọng của các tài liệu tham khảo, trong bảng chỉ mục ở cuối cuốn sách, liên quan với mục “vốn”.

Một lý thuyết về vốn

Dựa trên những phân tích từ nhiều cuộc khảo sát được thực hiện trong hai thập kỷ, cuốn sách này xây dựng theo từng chương một lý thuyết về vốn không tập trung vào vốn kinh tế như Karl Marx mà vào điều mà Bourdieu gọi là vốn văn hóa. Từ lý thuyết này, Bourdieu đã đề xuất một lý thuyết mới về giai cấp trong khi một diễn ngôn bán học thuật đang lan rộng, ngay cả trong các ngành khoa học xã hội, dự đoán sự kết thúc của các giai cấp xã hội và của cuộc đấu tranh giai cấp. Bourdieu cho thấy rằng “các giai cấp xã hội” không biến mất mà có một chiều kích văn hóa ngày càng có tính quyết định. “Đấu tranh giai cấp” thì đang biến đổi: những cuộc chạm trán tàn bạo và chết người, đặc trưng của các cuộc đấu tranh xã hội trong các xã hội công nghiệp mới chớm nở đang dần được thay thế bằng những cuộc đối đầu mang tính biểu tượng. Cuộc đấu tranh hiện nay mang hình thức hòa dịu của sự chống đối các sự xếp hạng xã hội mà nguyên tắc nằm ở tầm quan trọng ngày càng tăng của vốn văn hóa, vốn được tạo ra một cách cơ học bởi sự phát triển của quá trình giáo dục quan sát được trong các xã hội hiện đại. Nói cách khác, bằng cách dựa vào công trình nghiên cứu trước đây của mình về hệ thống học đường, Bourdieu đưa Nhà Trường trở lại trung tâm của sự phân tích các giai cấp xã hội, điều mà, vào thời điểm đó, có thể bị coi là nghịch lý hoặc thậm chí gây tai tiếng nếu xét đến sức mạnh của hệ tư tưởng, lúc đó đang chiếm ưu thế, về “Nhà Trường khai phóng”, “dựa trên tài năng và sự bình đẳng”.

Đủ rồi, chúng ta đã giết đủ rồi

ĐỦ RỒI, CHÚNG TA ĐÃ GIẾT ĐỦ RỒI

ĐÀM THOẠI SPIEGEL – Cựu Thủ tướng Israel Ehud Olmert chỉ trích hành vi chiến tranh ở Gaza của người kế nhiệm Benjamin Netanyahu. Xem ra, người Israel đã để cơn giận dữ nhấn chìm mình.

Thore Schröder phỏng vấn cựu Thủ Tướng Israel Ehud Olmert.
Biên dịch: Tôn Thất Thông

Olmert, 79 tuổi, là Thủ tướng Israel. Ông ta xuất thân từ một gia đình nhập cư người Nga và trong nhiều thập niên là một nhân vật có ảnh hưởng trong chính trường Israel. Là một người bạn tin cậy thân thiết của Thủ tướng Ariel Sharon, ông tiếp quản chức vụ này sau cơn đột quỵ của Sharon vào năm 2006, và lãnh đạo đảng trung tâm Kadima. Trong nhiệm kỳ của mình, Olmert đã đàm phán về một nhà nước Palestine, nhưng cũng tiến hành các cuộc chiến ở Lebanon năm 2006 và ở Gaza năm 2008/09. Sau đó, vì bị cáo buộc tham nhũng, ông đã từ chức. Ngày nay ông ấy là một người chỉ trích gay gắt Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

SPIEGEL: Ông Olmert, tình hình nhân đạo ở Dải Gaza đã thay đổi trầm trọng trong thời gian gần đây: Phần lớn dân số đang chịu đựng cơn đói cấp tính, mỗi ngày đều có người chết trong tuyệt vọng khi đi tìm kiếm thức ăn. Đồng thời, quân đội Israel xua đuổi dân thường vào trong các vùng đất ngày càng hẹp hơn. Israel muốn gì với chiến tranh của mình?

Olmert: Tôi không nghĩ có ai đang ở những vị trí có trách nhiệm có thể giải thích rõ ràng những gì mà chúng tôi đang làm ở đó. Tôi tin chắc rằng, chúng tôi đã đạt được mọi thứ từ lâu rồi, những gì có thể đạt được trong khuôn khổ của cuộc chiến này, thực chất là đã một năm rồi.

Có phải ChatGPT đang huỷ hoại não bộ con người?

CÓ PHẢI CHATGPT ĐANG HỦY HOẠI NÃO BỘ CON NGƯỜI?

5 ĐIỂM CỦA BẢN THẢO BÀI NGHIÊN CỨU CHƯA QUA BÌNH DUYỆT (PREPRINT) CỦA HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ MASSACHUSETTS (MIT) VỀ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA TRÍ TUỆ NHÂN TẠO.

Lần đầu tiên, một nghiên cứu khoa học đã  thử  đo lường tác động của việc sử dụng thường xuyên ChatGPT lên não bộ con người.

Những kết quả - được MIT Media công bố trong một bản thảo bài nghiên cứu chưa qua bình duyệt – dường như nêu  ra một xu hướng rõ ràng: làm việc dựa vào các mô hình ngôn ngữ của trí tuệ nhân tạo sẽ làm mất khả năng kiểm soát nhận thức và sẽ thay đổi hành vi.

Đáng lo ngại hơn: những người sử dụng sẽ tiếp thu một cách thụ động những thiên vị thuật toán của những người thiết kế mô hình ngôn ngữ lớn LLM (Large Language Model).

Chúng tôi tổng hợp những thông tin của một nghiên cứu đáng để khởi động cuộc tranh luận về  một biên giới địa chính trị mới – não bộ của chúng ta.

Giới, cơ hội nghề nghiệp và quyết định di cư của các cặp đôi

GIỚI, CƠ HỘI NGHỀ NGHIỆP VÀ QUYẾT ĐỊNH DI CƯ CỦA CÁC CẶP ĐÔI

Tóm tắt bản thảo 32970

Một nghiên cứu mới dựa trên dữ liệu của Đức và Thụy Điển cho thấy thu nhập của nam giới tăng lên sau khi cặp đôi chuyển đến một vùng làm việc mới, trong khi thu nhập của nữ giới vẫn giữ nguyên hoặc giảm ở giai đoạn đầu. Các cặp đôi cũng có nhiều khả năng di cư sau khi người nam bị mất việc hơn là sau khi người nữ bị mất việc.

Theo nghiên cứu Moving to Opportunity, Together (NBER Working Paper 32970) (Tạm dịch: Di cư đến cơ hội, cùng nhau, Bản thảo nghiên cứu 32970 của NBER) của Seema Jayachandran, Lea Nassal, Matthew J. Notowidigdo, Marie Paul, Heather Sarsons và Elin Sundberg, những phát hiện này cho thấy quyết định di cư của các cặp đôi được thúc đẩy bởi các chuẩn mực về giới truyền thống hơn là bởi nỗ lực tối đa hóa thu nhập hộ gia đình.

Các bài báo mới và Quyển sách Modeling Photonics của Nguyễn Trung Dân

Các bài báo mới & Sách MODELING AND DESIGN PHOTONICS của tác giả Nguyễn Trung Dân

Nguyễn Xuân Xanh giới thiệu

[1]

Bài viết cho Việt Nam từ đầu tháng 2 đến tháng 7, 2025

Anh chị thân mến,

Tôi xin giới thiệu những bài viết mới của anh Nguyễn Trung Dân kể từ sau quyển sách Khi con chip lên ngôi ra mắt độc giả tháng 1, 2025, nghĩa là mới đầu năm nay. Dù rất bận rộn với việc nghiên cứu và việc của công ty, nhưng anh viết rất tích cực. Anh cảm thấy như có thôi thúc và giông bão trong anh. Anh cảm thấy chúng ta đi còn quá chậm, còn rất nhiều thứ phải làm trong lãnh vực KHCN bao la để đất nước tiến nhanh hơn vào Kỷ nguyên mới, và vì thế muốn truyền đạt nhiều tri thức hữu ích, đôi khi cấp bách, thời sự, cho Việt Nam đang trong thời kỳ muốn chuyển mình. Sức viết của anh rất mạnh mẽ và mỗi bài đều có hàm lượng tri thức mới hữu ích đáng kể. Đặc biệt bài viết Nước Mỹ vận hành chương trình tài trợ khoa học cho doanh nghiệp nhỏ ra sao? cho thấy kinh nghiệm quản lý tiền đầu tư của chính phủ liên bang vào các quỹ mạo hiểm để giúp các cty khởi nghiệp hình thành. Đây là mô hình “nhà nước đầu tư, tư nhân quản lý” như Tổng Bí thư Tô Lâm từng nói trong Nghị quyết 57. Chúng ta hãy tham khảo kinh nghiệm quý báu này và áp dụng vào Việt Nam.

Tính hai mặt của dự án sionít

TÍNH HAI MẶT CỦA DỰ ÁN SIONÍT

Được Theodor Herzl lý thuyết hóa, chủ nghĩa sionist chính trị (sionisme^[*] politique/chủ nghĩa phục quốc Do Thái) mong muốn xây dựng một Quốc gia/Nhà nước cho dân tộc Do Thái ở Palestine. Mặc dù được thúc đẩy bởi sự đau khổ của các cộng đồng Do Thái, đặc biệt là ở Đông Âu, và bởi sự trỗi dậy của chủ nghĩa bài Do Thái (anti sémitisme) ở phía Tây của Châu Âu, phong trào này dựa trên logic thực dân phù hợp với bối cảnh Châu Âu thời bấy giờ.

Gilbert Achcar ^[**]

Franz Krausz . - « Hãy viếng thăm Palestine », áp phích cho Hiệp Hội Phát triển Du Lịch Ở Palestine khuyến khích ngành du lịch sionít , 1936

Không phải là hiếm khi những người bị áp bức trong lịch sử lại chính là những kẻ áp bức. Điều này đặc biệt đúng với các phong trào giải phóng đấu tranh chống lại chế độ thực dân trong khi dân tộc bị áp bức của họ lại đi áp bức một nhóm thiểu số, chủng tộc, tôn giáo hoặc nhóm thiểu số khác, ngay tại quốc gia của họ. Thông thường, các phong trào này nhắm mắt làm ngơ trước sự áp bức này, nếu không muốn nói là công khai ủng hộ nó với nhiều cớ khác nhau, ví dụ như cáo buộc nhóm thiểu số liên quan là tạo nên "đội quân thứ năm" của chủ nghĩa thực dân. Một số người gợi lên tính hai mặt thường gặp này với mục đích "bình thường hóa" chủ nghĩa sionisme, bằng cách trình bày nó như một trường hợp rốt cuộc cũng tương tự với nhiều trường hợp khác, điều có tác dụng giảm thiểu những sai trái của nó, hoặc thậm chí là bào chữa cho những sai trái, để cho Israel được đối xử như một quốc gia "bình thường". Tuy nhiên, lập luận này bỏ qua bản chất của tính hai mặt đặc trưng riêng của chủ nghĩa sionít.

Tập Cận Bình gặp khó khăn, buộc phải chia sẻ quyền lực

TẬP CẬN BÌNH GẶP KHÓ KHĂN, BUỘC PHẢI CHIA SẺ QUYỀN LỰC

Pierre-Antoine Donnet

Tướng Trương Hựu Hiệp, bên trái Chủ tịch Tập Cận Bình, tại cuộc họp các sĩ quan cấp cao của Quân đội Giải phóng Nhân dân. DR.

Lần đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, có những dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng chính trị của Chủ tịch Tập Cận Bình đang bị xói mòn, vả lại các thành viên của Ủy Ban Trung Ương Đảng Cộng Sản Trung Quốc tuyên bố rằng từ nay trở đi, sự quay trở lại với sự lãnh đạo tập thể trong các cấp lãnh đạo của Đảng sẽ là quy tắc.

-------------------------------------------------

Hàng trăm lần, có lẽ hàng ngàn lần, các nhà quan sát Trung Quốc đã tự hỏi về mức độ quyền lực chính trị mà ông chủ của Trung Quốc Cộng sản nắm giữ. Một số người, ít khéo léo và thiếu thận trọng, từ lâu đã liều lĩnh dự đoán sự sụp đổ sắp xảy ra của ông. Những dự đoán này thường xuyên bị thực tế bác bỏ, bởi Tập Cận Bình vẫn còn đó, dường như nắm quyền kiểm soát chặt chẽ bộ máy chính trị của đất nước mình.

Nhưng trong vài tháng qua đã có những tín hiệu và sự kiện chỉ ra cùng một hướng: đó là sự rút lui có thể nhận thấy được của người vẫn được coi là chủ nhân tuyệt đối của đất nước mình. Trong số những tín hiệu và sự kiện này, có sự vắng mặt liên tục của ông tại các cuộc họp và diễn đàn quốc tế mà ông thường tham dự trước đây, và các cuộc thanh trừng liên tiếp, chưa từng có tiền lệ và ngoạn mục, các tướng lĩnh trong nội bộ Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA), mà một số được cho là thân cận với Tập Cận Bình.