CHỦ NGHĨA STAKHANOV CÓ GIỚI TÍNH KHÔNG?
Viện nghiên cứu nâng cao Toulouse
NGHIÊN CỨU. Chủ nghĩa Stakhanov tại nơi làm việc là một chứng nghiện hơn là một đức tính, và mọi người, nam hay nữ, những người có những ưu tiên khác trong cuộc sống đều thể hiện một sự cân bằng mà các nhà tuyển dụng chín chắn nên lưu ý.
 |
| Khả năng luôn sẵn sàng làm việc hoàn toàn là điều bất khả: ngay cả các ngân hàng đầu tư cũng không thành công trong việc xóa bỏ tình trạng buồn ngủ. AFP/FRANK PERRY |
Bài phát biểu thường niên của chủ tịch Hiệp hội Kinh tế Mỹ (AEA) uy tín thường ghi nhận những ý tưởng mới theo tinh thần thời đại. Năm 1968, Milton Friedman đã sử dụng bài phát biểu nhậm chức chủ tịch của mình để tuyên bố sự cáo chung của chủ nghĩa Keynes ngây thơ và sự xuất hiện của chủ nghĩa tiền tệ (vốn cũng bộc lộ cho thấy sự ngây thơ không kém, không lâu sau này …). Với bài phát biểu của Claudia Goldin, vào ngày 4 tháng 1 tại đại hội AEA (“A Grand Gender Convergence: Its Last Chapter [Chương cuối sự hội tụ lớn về giới tính]”), thế là kinh tế học về giới, vốn từ lâu đã được giới tinh hoa các nhà kinh tế chuyên nghiệp coi là một chủ đề ngoại vi, cắm cờ vào trái tim thành trì của họ.
Trong khi những người ủng hộ các nghiên cứu về giới (gender studies) nên vui mừng trước chiến thắng mang tính biểu tượng này, thì nội dung bài phát biểu hầu như đã không củng cố thêm những thành kiến của họ. Để giải thích sự chênh lệch đáng kể về tiền lương giữa nam và nữ trong những ngành nghề được trả lương cao nhất, bà Goldin nói đến sở thích của phụ nữ thường thích công việc “linh hoạt” hơn, vốn cho phép họ có nhiều lựa chọn khác nhau về thời giờ làm việc hoặc nghỉ phép.
Bà chứng minh cho thấy sở thích có vẻ hợp lý này trên thực tế có thể là một sự bất lợi. Một người (nam hoặc nữ) làm việc 25 giờ một tuần với tư cách là nhà tư vấn hoặc nhân viên ngân hàng đầu tư kiếm được ít hơn một nửa mức lương của một người làm việc 50 giờ một tuần.
Ngược lại, một dược sĩ làm việc bán thời gian chỉ kiếm được ít nhiều một nửa mức lương. Tại sao lại có sự khác biệt này? Bởi vì sự phát triển công nghệ trong ngành dược (đặc biệt là việc xử lý các đơn thuốc bằng máy tính) đã khiến một dược sĩ có thể ít nhiều hoán đổi công việc cho một dược sĩ khác. Người ta sẽ cần ít thời gian để giám sát một công việc có tính chất quan hệ, và hai người có thể chia sẻ công việc toàn thời gian với nhau mà không làm giảm năng suất. Đây không phải là trường hợp của một nhà tư vấn hay một nhân viên ngân hàng đầu tư, những người phải luôn sẵn sàng phục vụ khách hàng của mình: khi đó, hai người chia sẻ nhiệm vụ với nhau sẽ kém hiệu quả hơn rất nhiều so với một người.
Chứng nghiện hay đức tính?
Song ta có thể nghĩ rằng phép tính kinh tế mà bà Goldin đưa ra không giải thích được tất cả. Hẳn vậy, các nhân viên ngân hàng đầu tư làm việc bán thời gian kiếm được ít tiền hơn cho mỗi giờ làm việc so với các đồng nghiệp theo chủ nghĩa Stakhanov, nhưng đó phải chăng là do hiệu quả làm việc của họ, hay đúng hơn là do cách thức báo hiệu hiệu quả làm việc của họ?
Nếu người chủ của bạn tin rằng chỉ những nhân viên chấp nhận làm việc nhiều giờ mới có đủ động lực và năng lực, thì bạn có nguy cơ chấp nhận lịch làm việc như trên... ngay cả khi hiệu quả làm việc của bạn không tăng lên.
Nhưng khả năng luôn sẵn sàng làm việc là điều bất khả: ngay cả các ngân hàng đầu tư cũng không thành công trong việc xóa bỏ tình trạng buồn ngủ. Và những khách hàng, chỉ yêu cầu giao dịch với một người duy nhất, không cần đến một nhà tư vấn mà là cần một nhà trị liệu tâm lý.
Chủ nghĩa Stakhanov tại nơi làm việc là một chứng nghiện hơn là một đức tính tốt, và mọi người, nam hay nữ, những người có những ưu tiên khác trong cuộc sống đều thể hiện sự cân bằng mà các nhà tuyển dụng chín chắn nên lưu ý. Công nghệ thông tin đã cách mạng hóa các mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau bên ngoài nơi làm việc, đã đến lúc cần phải làm điều tương tự để cân bằng giữa cuộc sống riêng tư và cuộc sống nghề nghiệp.
Huỳnh Thiện Quốc Việt dịch
Nguồn: Le stakhanovisme a-t-il un sexe?, Le Monde, 20.01.2014
----
Bài có liên quan:
Xem thêm trên PTKT các bài liên quan trong nhãn Bất bình đẳng giới
