Lời giới thiệu cuốn Các quy tắc của phương pháp xã hội học

Bài giới thiệu cuốn sách của Émile Durkheim, in trong Émile Durkheim, Các quy tắc của phương pháp xã hội học, Đinh Hồng Phúc dịch, Hà Nội, Tủ sách Tinh Hoa, Nxb Tri thức, 2012, tr. 17-47

Lời giới thiệu

Trần Hữu Quang

Émile Durkheim sinh năm 1858 tại Épinal, một ngôi làng ở miền đông nước Pháp, và mất năm 1917 tại Paris. Mặc dù sớm quan tâm đến khoa học xã hội học, nhưng do chưa có bộ môn này nên lúc ông 24 tuổi, Durkheim phải dạy triết học tại một số trường trung học gần Paris từ năm 1882 đến năm 1887. Năm 1887, lúc 29 tuổi, Durkheim được nhận làm giảng viên tại khoa triết học thuộc Đại học Bordeaux. Tại đây, Durkheim là người đầu tiên phụ trách một giáo trình về khoa học xã hội tại một trường đại học Pháp. Tuy nhiên lúc đó môn học mà Durkheim phụ trách chỉ tập trung vào môn giáo dục học và môn giáo dục đạo đức dành cho các giáo viên tương lai.^[1]

Những năm sau đó đánh dấu những cái mốc quan trọng trong sự nghiệp của Durkheim. Ông xuất bản luận án tiến sĩ Về sự phân công lao động xã hội (De la division du travail social) vào năm 1893, quyển Các quy tắc của phương pháp xã hội học (Les règles de la méthode sociologique) vào năm 1895, sau đó là công trình ứng dụng các phương pháp của ông trong quyển Tự tử (Le suicide) vào năm 1897, và sau này một công trình thời danh nữa của ông là quyển Những hình thái sơ đẳng của đời sống tôn giáo (Les formes élémentaires de la vie religieuse) xuất bản năm 1912.

VICKREY William, 1914-1996

William Vickrey (1914-1996)

VICKREY William, 1914-1996

William Vickrey sinh tại Victoria (tỉnh British Columbia, Canada) năm 1914. Sau khi học ở châu Âu và ở Hoa Kì, ông tốt nghiệp Phillips Androver Academy năm 1931. Ông đỗ cử nhân toán năm 1935 rồi học cao học tại đại học Columbia từ 1935 đến 1937 và cuối cùng đỗ Master of Administration năm 1937. Ông làm việc cho National Resources Planning Board ở Washington cũng như cho Division of Tax Research của Ngân khố Mĩ. Từ chối làm nghĩa vụ quân sự vì lí do lương tâm trong thế chiến thứ hai nên trong thời gian làm nghĩa vụ thay thế ông tập trung vào việc xây dựng thuế di sản cho Porto Rico. Năm 1948, ông tốt nghiệp tiến sĩ đại học Columbia. Luận án tiến sĩ của ông có tựa là Lịch trình cho một thuế luỹ tiến, xuất bản năm 1947, nhanh chóng được thừa nhận như một kinh điển của kinh tế học. Năm 1946 ông trở thành Lecturer về khoa học kinh tế tại đại học Columbia và cuối cùng là giáo sư thực thụ năm 1958. Ông lãnh đạo khoa kinh tế từ 1964 đến 1967, được phong tiến sĩ danh dự của đại học Chicago năm 1979 trước khi về hưu với tư cách giáo sư ưu từ năm 1982. Được bầu là thành viên của National Academy of Sciences, năm 1992 ông là chủ tịch American Economic Association. Thành viên của Hội kinh trắc, ông được Viện hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển biểu dương năm 1996, ba ngày trước khi qua đời tại New York.

Hồ sơ Panama. Hơn 500 ngân hàng bị liên lụy: "Họ có phần trách nhiệm trong đó"

Hồ sơ Panama. Hơn 500 ngân hàng bị liên lụy: "Họ có phần trách nhiệm trong đó"

COURRIER INTERNATIONAL - PARIS

Ảnh của BERTRAND LANGLOIS/AFP

Theo số liệu phân tích của tổ chức ICIJ (International Consortium of Investigative Journalists – Hiệp hội các Nhà báo Điều tra Quốc tế), hàng trăm ngân hàng đã giúp đăng ký thành lập những công ty ở hải ngoại thông qua trung gian của công ty luật Mossack Fonseca của Panama, trong số này có công ty của các ngân hàng HSBC, UBS và Société générale.

Tạp chí SüddeutscheZeitung (Đức) viết: "Những gì mà Hồ sơ Panama tiết lộ là một xì căng đan rất lớn. Rất nhiều hồ sơ lưu trữ được tiết lộ mang tính hình sự, trong đó chỉ có một số có thể còn gây tranh cãi. Nhưng có một điều chắc chắn là bao giờ cũng có sự tham gia của các ngân hàng".

"Hồ sơ Panama": Một đất nước phục vụ cho các dịch vụ giao dịch tài chính mù mờ

"Hồ sơ Panama": Một đất nước phục vụ cho các dịch vụ giao dịch tài chính mù mờ

CHRISTIAN CHAVAGNEUX

Thành phố Panama City. Hiệp hội các Nhà báo Điều tra Quốc tế đã thu thập được 11,5 triệu tài liệu của một công ty luật có trụ sở tại Panama. © MAURICIO VALENZUELA/XINHUA-REA

Panama vẫn là một trong những nước cuối cùng từ chối tham gia các nỗ lực đấu tranh chống lại các thiên đường thuế, theo yêu cầu của G20. Hiệp hội các Nhà báo Điều tra Quốc tế (International Consortium of Investigative Journalists, ICIJ) vừa giáng một đòn choáng váng với việc tiết lộ hàng ngàn tệp tin minh họa cho hành vi giao dịch mù mờ của đất nước nhỏ bé này.

Hồ sơ Panama. Vụ rò rỉ thông tin lớn nhất trong lịch sử báo chí

Hồ sơ Panama. Vụ rò rỉ thông tin lớn nhất trong lịch sử báo chí

COURRIER INTERNATIONAL - PARIS

Hình vẽ của Morales.

Trong vòng một năm, đã có hơn 370 phóng viên điều tra trên thế giới tham gia vào việc phân tích 11,5 triệu tài liệu nội bộ của công ty Mossack Fonseca của Panama. Đây là vụ rò rỉ thông tin lớn nhất cho đến nay được giới truyền thông khai thác.

Những cấp so sánh cao nhất được dùng để mô tả Hồ sơ. Tờ Le Soir cho biết, "Đây là vụ rò rỉ các tài liệu giao dịch tài chính lớn nhất chưa từng được giới báo chí khai thác. Nó lớn hơn gấp tám lần vụ rò rỉ thông tin của OffshoreLeaks vào năm 2013 (xem dưới đây: Từ vụ UBS đến hồ sơ Panama: một thập niên những vụ bê bối tài chính (và điều mà chúng đã làm thay đổi) – ND), gấp 1.500 lần so với vụ Cablegate của Wikileaks (rò rỉ tài liệu mật là các điện văn ngoại giao giữa Mỹ và các đồng mình – ND) vào năm 2010."

Hồ sơ Panama, là 11,5 triệu tài liệu trong kho lưu trữ của văn phòng luật Mossack Fonseca tại Panama, một trong những nhà cung cấp dịch vụ tài khoản offshore lớn nhất thế giới. Đằng sau những tiết lộ dồn dập về những tài sản ngầm của hàng trăm nhân vật đã sử dụng dịch vụ của công ty Mossack Fonseca là một cuộc điều tra khổng lồ của giới báo chí, đặc trưng cho một hình thái xử lý thông tin ngày càng quan trọng hơn: báo chí dữ liệu (datajournalism).

Một công ty Amazon (hoặc Apple, hoặc GE) tiếp theo chắc chắn sẽ thất bại ngay

Một công ty Amazon (hoặc Apple, hoặc GE) tiếp theo chắc chắn sẽ thất bại ngay

Ben Casselman

Khi Jeff Bezos thành lập một cửa hàng sách trực tuyến vào năm 1994, không ai có thể đoán rằng trong vòng chưa đầy 15 năm, công ty Amazon về cơ bản sẽ định hình lại thị trường bán lẻ ở Hoa Kỳ. Không một ai, ngoại trừ bản thân Bezos: Như cuốn sách của Brad Stone về Amazon, "The Everything Store (Cửa hàng tạp hóa)," đã làm rõ rằng, mục tiêu của Bezos ngay từ đầu là thay đổi cách thức mua sắm của người Mỹ.

Một bản đồ thế giới về tăng trưởng kinh tế

Một bản đồ thế giới về tăng trưởng kinh tế

Frank Jacobs

Đọc hiểu bản đồ này đòi hỏi hai sự biến đổi nhanh của trí tưởng tượng. Đầu tiên, trên hình ảnh của bản đồ thế giới thì mỗi quốc gia giữ nguyên hình dáng của nó nhưng tất cả thì đều có chung kích cỡ. Hà Lan và Canada, Singapore và Brazil: tất cả đều rộng như nhau. Nhưng sau đó, tăng kích thước của mỗi nước để thể hiện tỷ lệ tăng trưởng kinh tế hàng năm từ bây giờ cho đến năm 2024, như được Trung tâm Phát triển Quốc tế của Đại học Havard (CID) dự đoán.

"Khoa học" và tiếng Việt

Thuật ngữ “khoa học” vào tiếng Việt từ bao giờ?

Hà Dương Tường

Theo Vĩnh Sính (Việt Nam và Nhật Bản, Giao lưu văn hoá, nxb Văn nghệ TPHCM 2001), nhiều thuật ngữ Hán Việt chúng ta dùng ngày hôm nay trong lĩnh vực khoa học (cả khoa học tự nhiên và xã hội) đã được du nhập vào VN đầu thế kỷ XX, thông qua con đường Tân thư của Trung Quốc (từ tiếng Nhật sang tiếng Trung cuối thế kỷ XIX, rồi từ tiếng Trung sang Hán Việt sau đó). Nhưng bản thân từ “khoa học” thì không thấy ông đề cập. Đại Nam Quấc Âm Tự Vị của Huình Tịnh Của xuất bản năm 1895 chưa có từ này, chỉ có “y khoa”, “nội khoa”, “ngoại khoa”. Tới 1917 thì Nam Phong tạp chí đã ghi trên bìa: Tạp chí Văn học – Khoa học. Trước đó, Đông Dương tạp chí (1913) có vẻ như không đặt vấn đề này. Bản thân Nguyễn Văn Vĩnh, người chủ trì ĐDTC, đã dịch rất nhiều tác phẩm Pháp ngữ sang tiếng Việt, nhưng chủ yếu là về văn, sử, một ít triết học, không hề có sách vở khoa học hay bàn về khoa học (theo danh sách các tác phẩm của NVV trong VNVHSY, Dương Quảng Hàm). Bản thân Đông Dương tạp chí không có mục Khoa học trong các chuyên mục của mình^[1].

Cuộc đại suy thoái năm 2008 và công cuộc cải cách kinh tế học

CUỘC ĐẠI SUY THOÁI NĂM 2008 VÀ CÔNG CUỘC CẢI CÁCH KINH TẾ HỌC

Geoffrey M. Hodgson

Cuộc suy thoái kinh tế năm 2008 đã dẫn tới những thay đổi đáng kể trong quan điểm của các nhà lãnh đạo trên thế giới. Liệu cuộc khủng hoảng này có tạo điều kiện thuận lợi cho việc cải cách và đem lại sức sống mới cho kinh tế học - từ một ngành được thống trị bởi các kĩ thuật toán học sang một ngành quan tâm nhiều hơn đến việc hiểu được các thể chế và các chủ thể trong thế giới thực? Và tại sao những cảnh báo về sự sụp đổ tài chính đã không được chú ý? Những khiếm khuyết gần đây một phần liên quan đến chiến thắng toàn cầu của tư tưởng chủ nghĩa cá nhân thị trường (market individualist ideology) và một phần do việc phóng đại vai trò của việc mô hình hóa và lượng hóa. Những thất bại này của kinh tế học một phần mang tính đặc thù của ngành, một phần là kết quả của những tác động rộng hơn của thể chế và văn hóa.

Sự vô dụng đáng tiếc của phần lớn các công trình “mũi nhọn” hiện nay trong kinh tế học tiền tệ hàn lâm

Willem Buiter (1949-)

Sự vô dụng đáng tiếc của phần lớn các công trình “mũi nhọn” hiện nay trong kinh tế học tiền tệ hàn lâm

Willem Buiter

Ủy Ban Chính Sách Tiền Tệ của Ngân Hàng Trung Ương Anh, nơi tôi được vinh dự làm thành viên “sáng lập” không thuộc định chế này trong suốt những năm 1997-2000, là nơi hội tụ hùng hậu của các kinh tế gia hàn lâm và các kinh tế gia chuyên nghiệp có nền tảng kiến thức và quá trình đạo tạo về mặt kỹ thuật rất đáng gờm, như một thông lệ được lưu truyền của Ủy Ban này về các thành viên bên ngoài và các thành viên điều hành định chế này. Điều này hóa ra là một bất lợi nghiêm trọng khi ngân hàng trung ương đã phải sang số và chuyển hướng từ một ngân hàng trung ương theo đuổi mục tiêu lạm phát trong các điều kiện về các thị trường tài chính có trật tự sang một ngân hàng trung ương theo đuổi mục tiêu ổn định tài chính trong các điều kiện về tính thiếu thanh khoản thị trường và tính thiếu thanh khoản vốn đang lan rộng. Trong thực tế, chương trình đào tạo điển hình về kinh tế học vĩ mô và kinh tế học tiền tệ bậc đại học được giảng dạy tại các trường đại học Bắc Mỹ trong suốt khoảng 30 năm qua, có thể bị tụt hậu hàng thập kỷ xét trên phương diện nghiên cứu hành vi kinh tế tổng thể và tìm hiểu các chính sách kinh tế liên quan. Việc này đã làm hao tổn thời gian và nguồn lực của cá nhân và của xã hội.