IMMANUEL KANT MỘT THOÁNG
Kỷ niệm 200 năm ông qua đời (1804-2004)
Nguyễn Xuân Xanh (2004)
Hai điều chiếm ngự tâm tư với sự khâm phục và kính trọng sâu sắc ngày càng nhiều hơn, khi càng suy nghĩ nhiều hơn lâu hơn về chúng: bầu trời đầy sao trên tôi và luật đạo đức trong tôi.
(Zwei Dinge erfüllen das Gemüt mit immer neuer und zunehmender Bewunderung und Ehrfurcht, je öfter und anhaltender sich das Nachdenken damit beschāftigt: der bestirnte Himmel über mir und das moralische Gesetz in mir.)
Cái (thế giới) thực không phải để cho ta, mà được đặt ra cho ta (để giải nó).
(Das Wirkliche ist uns nicht gegeben, sondern aufgegeben.)
Immanuel Kant
.jpg)
Immanuel Kant (1724-1804)
Summary. Dieser Aufsatz ist ein Versuch, Immanuel Kant anläßlich seines 200. Todestages einem vietnamesischsprachigen Publikum vorzustellen. Kant war ein glühender Verfechter der Aufklärung. Er verstand sie als Befreiung des Menschen aus der selbstverschuldeten Abhängigkeit, wobei dem Wissen und dem kritischen Denken die zentrale Rolle zukommt. Er unternahm eine radikal kritische Analyse des menschlichen Denkvorgangs. Veraltete Vorstellungen darüber unterzog er einer grundlegenden Kritik. Nach Kant ist der menschliche Geist durch innere komplexe Strukturen und Vermögen befähigt, a priori Erkenntnisse über die Erfahrung hinaus zu erlangen. Die Beziehung zwischen sinnlicher Erfahrung und reiner Erkenntnis ist nicht deduktiv sondern von komplizierter Natur, nicht eine solche wie die zwischen “Suppe und Rindfleisch”, sondern eher eine wie die zwischen “Garderobenummer und Mantel”, wie Einstein es bildlich ausdrückte. Kant war auch der erste, der für eine gemeinschaftliche Form der Koexistenz freier Staaten eintrat und dafür Grundlinien entwarf, um die Völkergemeinschaft endlich aus dem wilden gesetzlosen Zustand herauszuführen. Sein grosser Traum war der vom ewigen Frieden auf Erden. Ethische Grundsätze sollten das Handeln des Menschen im Zusammenleben leiten, der Mensch sollte die Verantwortung gegenüber sich selbst und der Natur übernehmen. Auf eine höhere Macht braucht er sich dabei nicht berufen. Kants “kategorischem Imperativ” zufolge sollte der Mensch so handeln, daß die Maxime seines Handelns die Maxime des Handelns aller und zum allgemeinen Naturgesetz werden könnte.
Lời nói đầu
Hai mươi năm trước, 2004, vì tình yêu và lòng ngưỡng mộ đối với Immanuel Kant như một nhà triết học và khoa học mà tôi đã viết bài tiểu luận dưới đây về ông nhân thế giới kỷ niệm 200 năm ngày mất của ông, ngay cả trước khi tôi viết Einstein. Rời nước Đức, tôi vẫn giữ “Sapere aude”, và “bầu trời đầy sao trên tôi, và định luật đạo đức trong tôi” mà ông đã truyền cảm hứng cho tôi, cũng là biểu tượng của hai tính chất nổi bật của thế kỷ ánh sáng: sự vươn lên của khoa học hiện đại, và cũng là thế kỷ của đạo đức, nhân từ, điều mà người ta dễ quên.
Nhân kỷ niệm 300 năm ngày sinh của ông, tôi xin đăng lại để các anh chị quan tâm tham khảo. Đặc biệt tôi muốn gửi đến hơn 300 vị khách tham gia buổi Hội thảo về Kant tại Đại học Văn Lang ngày 19/7 vừa qua. Tôi chỉ tu chỉnh đôi chỗ nhỏ.
Nguyễn Xuân Xanh
.jpg)
