Thời đại Khai sáng ở châu Âu (2): Phương châm của khai sáng

Giới thiệu: Không có một thời đại nào trong lịch sử tư tưởng loài người cho đến hôm nay lại mang tính thời sự, đồng thời gây ra nhiều giải thích khác nhau thậm chí mâu thuẫn nhau như thời đại khai sáng. Nhưng dù với xu hướng nào, cũng không ai nghi ngờ rằng, thế giới hiện đại như chúng ta thấy hôm nay được bắt đầu bằng những thành quả của thời đại khai sáng. Đối với người Việt Nam, trong bối cảnh văn hóa và tư tưởng còn thuộc độc quyền nhà nước và nguồn tin tức về lịch sử văn minh phương Tây còn hạn chế, việc tìm hiểu thời đại khai sáng lại càng thú vị hơn. Cho đến cuối năm 2019, chúng tôi sẽ phổ biến chừng 10 bài về đề tài này. Xin giới thiệu với độc giả bài thứ hai và mong được đón nhận nhiều góp ý, phê bình của độc giả.

THỜI ĐẠI KHAI SÁNG Ở CHÂU ÂU (2):

PHƯƠNG CHÂM CỦA KHAI SÁNG

Tác giả: Tôn Thất Thông

Khi thiên nhiên bóc lớp vỏ cứng để làm hiển lộ hạt mầm đã được săn sóc hết sức nâng niu – hạt mầm của xu hướng về lối tư duy tự do – thì dần dần nó sẽ trở lại tác động đến cảm xúc của toàn dân (nhờ thế mà họ sẽ từ từ trở nên có khả năng đạt đến sự tự do để hành động)^[1].

Triết gia Immanuel Kant

Khi đi tìm một định nghĩa cho “khai sáng”, các sử gia thường nhắc đến bài tiểu luận trứ danh của Immanuel Kant – Trả lời câu hỏi: Khai sáng là gì? – được phổ biến trên Nguyệt san Berlin^[2] tháng 11 năm 1784. Bài tiểu luận dài không quá mười trang, và cho dù chưa nói hết mọi tính chất của tinh thần khai sáng, cũng như có một vài lập luận của Kant cần được tranh cãi, nhưng tiểu luận này cũng nói lên được các tính chất cốt lõi có giá trị chung nhất so với định nghĩa của những tác giả khác.

Johann F. Zöllner (1753-1804)

Moses Mendelssohn (1729-1786)

Trước đó một năm, vào tháng 9.1783, một tác giả vô danh^[3] viết bài tiểu luận có tính cách khiêu khích, nhân danh một con người khai sáng chống lại truyền thống cổ hủ của giáo hội Kitô, qua đó mọi người muốn tiến đến hôn nhân phải làm lễ ở nhà thờ mới được công nhận là vợ chồng. Vị mục sư Tin lành Johann Friedrich Zöllner, cũng là nhân vật có tiếng trong giới học giả ở Berlin, trả lời tức khắc với tinh thần khiêu khích không kém. Nhưng điều để bàn luận ở đây về ý nghĩa của khai sáng không phải là nội dung bài viết của mục sư Zöllner, mà là một cước chú của ông với câu hỏi: “Khai sáng là gì? So với câu hỏi chân lý là gì, khai sáng cũng có tầm quan trọng không kém và cần được trả lời minh bạch, trước khi khởi đầu sự khai sáng! Nhưng tôi chưa thấy câu hỏi đó được trả lời bất kỳ ở đâu!^[4]”.

Khi Đông Nam Á xuất trả lại rác thải nhựa về cho chúng ta

KHI ĐÔNG NAM Á XUẤT TRẢ LẠI RÁC THẢI NHỰA VỀ CHO CHÚNG TA

Aude Vidal

Biểu tình trước Lãnh sự quán Úc ở Surabaya, ngày 22 tháng 4 năm 2019. (Ảnh: Ecoton.or.id)

Xuất trả lại cho nước gửi chúng! Biết rằng rác thải nhựa của chúng ta, còn lâu mới được tái chế, đang tràn ngập Đông Nam Á là một việc. Còn giờ đây vấn đề là phải giải tỏa Malaysia hoặc Indonesia, nơi mà cuộc khủng hoảng môi trường đã trở nên nghiêm trọng. Than ôi, ý tưởng xuất trả lại những rác thải này về Châu Âu, Hoa Kỳ hoặc Úc đang được tiến hành.

“Hãy đến xem rác của các người.” Đây là khẩu hiệu được Bộ Du lịch, Nghệ thuật và Văn hóa Malaysia chọn cho năm 2019, trong khi một phái đoàn [của Malaysia] đang trên đường đến Canada. Cơ hội đến thăm nước Malaysia và xem lại những hủ sữa chua trống “yogourt aux bleuets [hủ sữa chua màu cây xa cúc lam]” (hay “yaourt aux myrtilles [sữa chua quả việt quất]” bằng tiếng Pháp của nước Pháp) mà các bạn đã rất vui giao cho tái chế nhờ sự chăm sóc của xã nơi bạn ở. Đó là tạp chí Tapir Times, tương đương với trang web châm biếm của chúng ta Legorafi.fr, đang cười gượng khi tưởng tượng sự tiếp diễn của cuộc khủng hoảng rác thải ở Đông Nam Á. Là điểm đến đầu tiên của luồng vận chuyển rác thải nhựa kể từ khi Trung Quốc đóng cửa [việc nhập khẩu rác thải nhựa] vào đầu năm 2018, Malaysia giờ đây nổi tiếng với những chai sữa Pháp ở các bãi rác hoang dã, hơn là những bãi biển thiên đường của họ. “Các nhà báo nước ngoài rất bị kích động khi nhìn thấy đống rác thải đến từ nước nhà trong một bãi rác”, theo lời bình của Mageswari Sangaralingam thuộc tổ chức phi chính phủ Friends of the Earth Malaisie [Những người bạn của đất nước Malaysia] và liên minh GAIA (Global Alliance for Incinerator Alternatives— Liên minh toàn cầu các phương thức thiêu hủy).

Condorcet Marie

Nicolas de Condorcet (1743-1794)

Condorcet Marie-Jean-Antoine-Nocola Caritat (marquis de), 1743-1794

Tư tưởng lịch sử

Xuất thân từ một gia đình quý tộc nhỏ vùng Picardie, Condorcet theo học với các linh mục dòng Tên ở Reims, rồi ở trường Navarre và ở Paris. Năm 1769, ông tham gia Viện hàn lâm khoa học Paris và kết bạn với d’Alembert, Diderot, Voltaire, Helvétius, Condillac. Ông cộng tác vào Supplément của Grande Encyclopedie (phụ lục của bộ Đại từ điển bách khoa). Năm 1774, dưới thời bộ trưởng Turgot là bạn ông, ông trở thành thanh tra tiền tệ và mối quan tâm của ông đến các vấn đề kinh tế sẽ không bao giờ suy giảm. Năm 1782, ông gia nhập Viện hàn lâm Pháp. Tuyên bố công khai những tư tưởng cộng hoà, ông được bầu vào Quốc hội lập pháp năm 1791 và được bổ nhiệm vào Uỷ ban giáo dục và viết năm báo cáo cho Uỷ ban, rồi sau đó tiếp tục được bầu vào Hội nghị quốc ước (Convention). Bị phái Montagne nghi ngờ và lên án là có cảm tình với phái Gironde, ông phải bỏ chạy. Ông bị kết án tử hình ngày 2 tháng 10 năm 1793, lẫn trốn trong vùng Paris rồi bị bắt do bị tố cáo. Ông mất trong tù Bourg-la-Reine vào tháng ba năm 1794, trong những điều kiện chưa được làm rõ. Trước khi chết ông đã hoàn tất tác phẩm chính của mình là Esquisse d’un tableau historique des progrès de l’esprit humain (Phác thảo bức tranh lịch sử những tiến bộ của trí tuệ con người) ([1795] 1988).

Bị bịt mắt: Tại sao Bắc Kinh cứ luôn hiểu sai Hồng Kông?

Chính trị

BỊ BỊT MẮT: TẠI SAO BẮC KINH CỨ LUÔN HIỂU SAI HỒNG KÔNG?

• Trong loạt bài viết chuyên sâu về tình trạng bất ổn ở Hồng Kông, tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) đào sâu hơn các tiêu đề để xem xét các vấn đề ẩn bên dưới, tình trạng hiện tại của các vấn đề và xem xét chúng sẽ đi tới đâu.

• Ở đây, chúng tôi nhìn vào việc Bắc Kinh không nắm bắt được tâm tư của người dân Hồng Kông như thế nào.

Nectar Gan, Chow Chung-yan

Minh họa: Brian Wang

Doanh nhân Hồng Kông Sam Tsang vốn không thích bàn chuyện chính trị. Là một nhà tư vấn doanh nghiệp cấp cao thường xuyên qua lại với Trung Quốc đại lục và Đài Loan, ông biết rằng im lặng thường là vàng.

Vào một buổi tối giữa tháng 7 [năm 2019], ông đã bị sốc khi cấp trên của ông giới thiệu với ông hai “nhà nghiên cứu đại lục” đang ghé thăm Hồng Kông. Tất cả những chuyện họ bàn tối đó đều là chuyện chính trị.

Chỉ vừa mới hai tuần diễn ra sau khi việc giới trẻ Hồng Kông chiếm giữ Hội đồng Lập pháp bày tỏ sự tức giận trước đề xuất gây tranh cãi của chính quyền [Hồng Kông] cho phép dẫn độ các nghi phạm hình sự sang Trung Quốc đại lục, và trước áp lực quá mức mà họ cảm thấy cảnh sát đã sử dụng để dập tắt các cuộc biểu tình trước đó chống lại dự luật dẫn độ hiện bị rút lại.

Toán học và kinh tế học, tính phong phú và những giới hạn của một hình thức hoá

Ivar Ekeland (1944-)

TOÁN HỌC VÀ KINH TẾ HỌC, TÍNH PHONG PHÚ VÀ NHỮNG GIỚI HẠN CỦA MỘT HÌNH THỨC HOÁ

Ivar Ekeland^[*]

Nghiên cứu trong kinh tế học dưới mắt một nhà nghiên cứu

Bất hạnh thay cho ai không có vài người đối thoại riêng và quen thuộc mà họ có thể tiếp tục trao đổi suốt cuộc đời mình. Về phần mình, tôi đã sớm gặp tác phẩm của Pierre Bourdieu và ngay tức thì nhận thấy trong đó giá trị đầu tiên mà người ta gọi là chân lí. Tất cả các bạn đều biết là ông ấy không mấy mặn mà với sự hình thức hoá trong các khoa học xã hội lẫn với cách tiếp cận kinh tế về hành vi con người, chủ đề của hội thảo này. Sự căng thẳng này giữa những phê phán mà tôi hiểu, vả lại là một sự phê phán nhắm xa hơn lí thuyết kinh tế để nhắm đến thái độ kinh viện nói chung, và cách thực hành chuyên nghiệp của tôi, đã buộc tôi suy nghĩ về nó và biện minh cho nó so với những giá trị mà Bourdieu thích nhấn mạnh rằng chúng chính là kết quả của cách thực hành của tôi và của lựa chọn của bản thân khi theo đuổi một sự nghiệp hàn lâm. Như vừa nói, đứng đầu các giá trị này là chân lí: tôi nghĩ rằng có những điều là đúng và những điều là sai, và nhiệm vụ đầu tiên của các nhà trí thức, như Chomsky nói, là vạch ra sự khác biệt giữa cái đúng và cái sai.

Các nhà kinh tế bị vướng trong bẫy những thiên kiến của họ

CÁC NHÀ KINH TẾ BỊ VƯỚNG TRONG BẪY NHỮNG THIÊN KIẾN CỦA HỌ

Christian Chavagneux

Nhà báo viết xã luận

Mohsen Javdani

Ha-Joon Chang (1963-)

Liệu các nhà kinh tế có phải là những người đại diện cho một khoa học có tính kỹ thuật và khách quan, hay họ mang theo những thiên kiến ​​ý thức hệ, thúc đẩy họ tìm kiếm những câu trả lời phù hợp với các định kiến ​​của họ? Mohsen Javdani, thuộc Đại học British Columbia và Ha-Joon Chang thuộc Đại học Cambridge, đã muốn tìm câu trả lời cho câu hỏi trên, hầu xem quan điểm của các nhà kinh tế phi chính thống được đánh giá như thế nào. Do không ai thích thú nhận thiên kiến của mình, nên họ đã phải dùng đến mẹo. Kết luận của họ là dứt khoát: hệ tư tưởng đóng một vai trò quan trọng trong công trình của các nhà kinh tế.

Chiến lược nói dối

Làm thế nào để làm cho một ai đó thừa nhận thiên kiến của mình? Để làm được điều này, hai chuyên gia của chúng ta đã dùng đến... [mẹo] nói dối. Phương pháp này không phổ biến và có một chút tế nhị. Phương pháp này là đề tài của nhiều cuộc thảo luận và, trong những phụ lục của hai tác giả, họ đã cẩn thận đề xuất một tổng hợp các tài liệu hiện có về chủ đề này để cho thấy họ tôn trọng các tiêu chuẩn của việc sử dụng phương pháp nói trên.

Họ đã tiến hành như thế nào? Họ đã gửi một bảng câu hỏi cho các nhà kinh tế ở 19 quốc gia (các học giả ở đại học, các quan chức cấp cao, các thành viên của các think tank, v.v. ) và đã nhận về hơn 2.400 câu trả lời. Khi được hỏi làm thế nào nên đánh giá một lập luận kinh tế, 82% các nhà kinh tế đã trả lời, tất nhiên là chỉ trên nội dung của lập luận đó.

Thị trường tiền tệ

THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ

Money Market

Về mặt lí thuyết, thị trường tiền tệ là một thị trường phát hành và lưu thông trái quyền ngắn hạn. Trong thực tiễn, đó là một thị trường phi vật thể và phi tập trung trên đấy tất cả các bên tham gia phát hành, giao dịch hay trao đổi những trái quyền có kì hạn hơn hai mươi bốn tiếng, với đối phần là thanh khoản. Như thế thị trường tiền tệ là không thể tách biệt với việc điều hành chính sách tiền tệ.

Những nguồn gốc của cuộc cải cách thị trường tiền tệ

Cho đến 1985, thị trường tiền tệ Pháp là dành riêng cho những tổ chức tín dụng và một số nhỏ những tác nhân phi ngân hàng (ENBABM, tức là những doanh nghiệp phi ngân hàng được quyền tham gia vào thị trường tiền tệ). Hơn nữa thị trường này tách biệt với những thị trường tài chính khác, đặc biệt là với những thị trường thế chấp và thị trường chứng khoán trên đấy những trái quyền dài hạn hơn lưu thông. Sự tách biệt này nằm trong vòng kiểm soát chung của chính quyền đối với những kênh tài trợ. Tín dụng của các cá nhân và các doanh nghiệp kể từ 1972 phải chịu một hạn mức số lượng và những lãi suất bị quản chế. Với một sự trung gian hoá ngân hàng bị kiểm soát và một thị trường chứng khoán chật hẹp nên các doanh nghiệp vừa và nhỏ chịu những ràng buộc tài chính bất kể là cho kì hạn nào đi nữa. Như thế đạo luật ngày 14 tháng mười hai 1985 cho phép tạo ra những trái quyền lưu thông đi kèm với một chuyển động chung hơn gạt bỏ những bức ngăn cách, phi qui định hoá và phi trung gian hoá những kênh tài chính ở Pháp. Đạo luật này khởi động một cuộc cải cách thị trường tiền tệ nhằm ba mục tiêu: mở rộng gam và chất lượng những công cụ tài chính ngắn hạn phục vụ người cho vay và người đi vay; cải thiện tính thanh khoản trong ngắn hạn của những thị trường tài chính bằng cách mở cửa thị trường tiền tệ cho toàn thể các tác nhân kinh tế; cho phép triển khai chính sách tiền tệ mà những công cụ ưu tiên là những lãi suất.

Tại sao chính phủ Trung Quốc cần thuê côn đồ để kiểm soát xã hội?

TẠI SAO CHÍNH PHỦ TRUNG QUỐC CẦN THUÊ CÔN ĐỒ ĐỂ KIỂM SOÁT XÃ HỘI?

Lynette H. Ong^[1]

Trong thời gian diễn ra Phong trào chiếm đóng ở Hồng Kông năm 2014, người biểu tình đã bị những côn đồ không bị nhận diện từ tỉnh lân cận Quảng Đông ở Trung Quốc đánh đập. Năm 2012, chính quyền địa phương đã thuê rất nhiều côn đồ để tiến hành giam lỏng nhà hoạt động khiếm thị Chen Guangcheng, nhằm cách ly ông với công chúng^[*]. Chính quyền địa phương cũng làm việc với giới trung gian chuyên nghiệp để thuyết phục những công dân bất mãn từ bỏ các hoạt động phản kháng chống lại nhà nước, và tuyển dụng lực lượng an ninh tư nhân ngăn chặn những người yêu sách đến Bắc Kinh.

Ông Cheng Guangcheng. Ảnh: Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ.

Vì sao chính phủ Trung Quốc – từng được biết đến với các chiến thuật mạnh tay – lại cần hoặc muốn sử dụng các chủ thể phi nhà nước để thực thi việc cưỡng chế và kiểm soát xã hội? Về mặt này, tôi cho rằng chính phủ tìm cách triển khai các chủ thể phi nhà nước để thực thi việc cưỡng chế hoặc kiểm soát xã hội vì nhiều lý do, chẳng hạn như giảm thiểu chi phí đàn áp và trốn tránh trách nhiệm của mình. Các chủ thể phi nhà nước này bao gồm bọn “côn đồ đâm thuê chém mướn”, cho đến giới môi giới kiếm lời và kể cả các doanh nghiệp thương mại.

Kinh tế học hậu chủ nghĩa tân tự do (2)

KINH TẾ HỌC HẬU CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO

Kinh tế học cần đi theo cách tiếp cận xuyên ngành.

Bài phản hồi của Các kinh tế gia trường phái phức hợp*

* Ghi chú của ban biên tập Boston Review: Bài phản hồi này được đồng chấp bút bởi Eric Beinhocker, W. Brian Arthur, Robert Axtell, Jenna Bednar, Jean-Philippe Bouchaud, David Colander, Molly Crockett, J. Doyne Farmer, Ricardo Hausmann, Cars Hommes, Alan Kirman, Scott Page, và David Sloan Wilson.

Naidu, Rodrik, và Zucman

Chúng tôi hoan nghênh đóng góp của Naidu, Rodrik, và Zucman và cuộc tranh biện mà bài viết đó đã khơi gợi. Chúng tôi đồng tình với phần lớn chương trình hành động của họ nhằm hướng đến một ngành kinh tế học “vượt ra khỏi chủ nghĩa tân tự do”, đặc biệt là sự nhấn mạnh của họ đối với những vấn đề như tăng cường tính thực nghiệm, gia tăng sự liên quan đến chính sách, chú trọng hơn đến tính toàn diện về kinh tế, và có một khái niệm rộng hơn về sự thịnh vượng. Chúng tôi cũng phấn khởi khi họ kêu gọi từ bỏ “chủ nghĩa tôn sùng thị trường”, giới thiệu lại các mối quan tâm về sức mạnh kinh tế, xã hội, và chính trị, và có một cái nhìn mang tính hệ thống hơn, ít tách biệt về nền kinh tế.

Cái mà chúng ta gọi là “nền kinh tế” thực tế là một hệ thống đa tầng và rất phức tạp. Nó phải được nghiên cứu theo đúng bản chất của nó.

Bá quyền văn hoá của chủ nghĩa tân tự do bị đánh giá thấp

“BÁ QUYỀN VĂN HÓA CỦA CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO BỊ ĐÁNH GIÁ QUÁ THẤP”

Alternatives Economiques N°390

Barbara Stiegler là nhà triết học. Bà giảng dạy ở trường đại học Bordeaux Montaigne, nơi bà là chủ nhiệm chương trình cao học “Sự chăm sóc, đạo đức học và sức khỏe”, và nghiên cứu từ mười năm nay với giới bệnh viện. Bà vừa mới cho xuất bản cuốn “Il faut s’adapter. Sur un nouvel impératif politique (Cần phải thích nghi. Về một mệnh lệnh chính trị mới)” tại nhà Xuất Bản Gallimard (tủ sách NRF), trong đó bà quan tâm đến những cội nguồn sinh học của chủ nghĩa tân tự do. Không chỉ là một tư tưởng chỉ gắn liền với một lý thuyết kinh tế, như ta có thể nghĩ, đó là một tư tưởng mang tính cấu trúc, chính trị và bá chủ. Vì chính bà cho thấy những phạm trù được mượn từ sinh học như là “sự tiến hóa”, “sự chọn lọc”, “sự thích nghi”, và “sự cạnh tranh” đã bắt đầu thống trị toàn bộ trường chính trị hiện nay, đặc biệt trong các lĩnh vực luật, giáo dục và sức khỏe. Barbara Stiegler đặt những nghiên cứu của mình trong xu hướng nghiên cứu mà Michel Foucault đã khởi xướng và được bà tiếp nối.       

Phỏng vấn do Catherine André tiến hành

Tích tụ ruộng đất ở châu thổ sông Cửu Long của Việt Nam: một vấn đề được khảo sát lại

Trần Hữu Quang

TÍCH TỤ RUỘNG ĐẤT Ở CHÂU THỔ SÔNG CỬU LONG CỦA VIỆT NAM: MỘT VẤN ĐỀ ĐƯỢC KHẢO SÁT LẠI

Trần Hữu Quang

(Hà Thúc Dũng dịch)

Tóm tắt

Tích tụ đất đai ở châu thổ sông Cửu Long của Việt Nam là một thực tế đã được quan sát và tranh luận trong hơn hai thập kỷ qua. Bài viết này khám phá lại các đặc điểm của hiện tượng này bằng cách phân tích dữ liệu của một cuộc khảo sát hộ gia đình nông thôn được thực hiện vào tháng 9 năm 2014 tại các tỉnh Tiền Giang và An Giang. Bài viết lập luận rằng quá trình tích tụ ruộng đất trong thời kỳ chuyển đổi sau khi Đổi mới ở châu thổ sông Cửu Long được quy định bởi cả vốn ruộng đất lẫn các loại vốn khác, và đã dẫn đến tình trạng phân hóa ngày càng gia tăng giữa các tầng lớp nông dân.

Thói tự chiêm ngưỡng của con người trước khoa học (1917)

THÓI TỰ CHIÊM NGƯỠNG CỦA CON NGƯỜI TRƯỚC KHOA HỌC (1917)

Tác giả: Sigmund Freud*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

Lịch sử khoa học có thể được trình bày như một chuỗi những cuộc điều chỉnh về hình ảnh mà con người đã tự tạo ra về thế giới và về bản thân mình. Ở đây, Sigmund Freud giải thích những phản kháng mà con người từng đưa ra nhằm chống lại một số khám phá khoa học, do thứ cảm thức nhục nhã mà hắn đã cảm thấy khi bị khoa học giáng vào thói tự chiêm ngưỡng của mình những chùy phủ định. Trong chiều hướng này, phân tâm học là chùy cuối cùng và nghiêm trọng nhất trong số những cảm thức nhục nhã đó.

Một lịch sử ngắn về việc chuyên nghiệp hoá trên bình diện quốc tế các nhà thống kê

Alain Desrosières (1940-2013)

MỘT LỊCH SỬ NGẮN VIỆC CHUYÊN NGHIỆP HOÁ TRÊN BÌNH DIỆN QUỐC TẾ CÁC NHÀ THỐNG KÊ^[1]

Alain Desrosières

Trong quá khứ, lịch sử của Viện quốc tế thống kê (viết tắt của Institut International de Statistique là IIS trong tiếng Pháp hoặc ISI là viết tắt trong tiếng Anh của International Statistical Institute – ND), được thành lập năm 1885, là chủ đề của hai nghiên cứu, một của Friedrich Zahn (1934) và một của James W. Nixon (1960). Mặt khác, cho đến những năm 1970, lịch sử thống kê và phép tính xác suất gần như chỉ được những nhà thống kê gần với thế giới chuyên nghiệp của các thành viên của IIS nghiên cứu thì từ nay đã được các nhà sử học, xã hội học, triết học khá xa lạ với thế giới này nghiên cứu^[2]. Dưới ánh sáng của những nghiên cứu mới này, việc đọc lại các tác phẩm của Zahn và Nixon dạy được cho chúng ta điều gì? Các nghiên cứu này có giúp chúng ta kiến giải tốt hơn diễn tiến trên trường quốc tế của thống kê được mô tả trong nội bộ: giai đoạn xây dựng thông qua các “hội nghị quốc tế thống kê” do Adolphe Quetelet khởi xướng năm 1853, cuộc khủng hoảng thời kì 1878-1885 dẫn đến việc thành lập IIS, sự xuất hiện rụt rè của thống kê toán tại hội nghị Paris năm 1909, việc phân chia dần dần vai trò với các định chế quốc tế mới thành lập sau năm 1920 và đặt trụ sở ở Genève: Tổ chức lao động quốc tế (ILO) và Hội quốc liên (SDN), và cuối cùng là bước ngoặt năm 1947 thay đổi các mục tiêu và hoạt động của IIS, đặc biệt với sự phát triển nhanh chóng của thống kê toán.

Yuval Harari: Tương lai cần một sự nâng cấp

Nhà sử học Yuval Harari

TƯƠNG LAI CẦN MỘT SỰ NÂNG CẤP

Gabor Steingart^[*]

Báo Handelsblatt Global

Ngày 20/10/2017

(Courtesy of Handelsblatt Global)

Suy nghĩ về hiện tại giúp xác định tương lai, nhà sử học Yuval Noah Harari nói. Các chính trị gia của chúng ta không làm việc này một cách đầy đủ. 

Người dịch: Đỗ Thị Thu Trà

Lời nói đầu

Nguyễn Xuân Xanh

“Phải có một thời gian trong ngày khi một người làm kế hoạch quên đi các kế hoạch của anh ta, và hành động như thể anh ta không hề có kế hoạch nào.

Phải có một thời gian trong ngày khi một người phải nói trở nên im lặng. Tâm trí anh ta không nghĩ ngợi gì về những dự tính, và anh ta tự hỏi: Những dự tính đó có ý nghĩa gì không?

Phải có một thời gian khi một người cầu nguyện đi cầu nguyện như thể lần đầu tiên trong đời anh ta cầu nguyện; khi con người của các nghị quyết đặt những nghị quyết của anh ta sang một bên như thể tất cả chúng đã đổ vỡ, và anh ta học một sự khôn ngoan mới: phân biệt mặt trời và mặt trăng, tinh tú và bóng tối, biển và đất khô cằn, bầu trời đêm và sườn của một ngọn đồi.

Trong sự yên lặng, chúng ta học làm nên những khác biệt. Những ai muốn trốn chạy khỏi yên lặng, sẽ trốn chạy khỏi sự khác biệt. Họ không muốn nhìn thấy quá rõ. Họ thích rối rắm hơn.”

THOMAS MERTON

Dưới đây là bài trả lời phỏng vấn tiếp theo của Harari cho báo Đức Handelsblatt Global, trong đó ông trình bày một số suy nghĩ của mình về chính trị, công nghệ, và một lần nữa, ý nghĩa của việc hành thiền của ông, để đáp lại những câu hỏi tò mò của chủ biên Gabor Steingart. Hành thiền là câu chuyện của tác giả đã được công bố trước đây trên mạng Rosetta Việt Nam. (Xem Thiền và nhà khoa học)

Làm nhà xã hội học ở Trung Quốc

LÀM NHÀ XÃ HỘI HỌC Ở TRUNG QUỐC

Trò chuyện với Jean-Louis Rocca

Emilie Frenkiel

Trong cuộc trò chuyện này, nhà xã hội học và nghiên cứu về Trung Quốc mô tả sự tiến hóa của xã hội học Trung Quốc từ khi nó được tái sinh vào những năm đầu thập niên 1980. Ông còn đề cập đến những sự biến đổi của xã hội Trung Quốc thông qua sự phân tích những hình tượng về các giai cấp trung lưu.

Jean-Louis Rocca

Jean-Louis Rocca là nhà nghiên cứu ở Trung Tâm Nghiên Cứu Quốc Tế của Viện Nghiên Cứu Chính Trị Học (Institut d’Etudes Politiques). Tốt nghiệp về xã hội học, kinh tế học và Tiếng Trung Quốc, ông đã có bằng Tiến Sĩ ở Trường Nghiên Cứu Cao Cấp về Khoa Học Xã Hội. Ông là giáo sư ở khoa Xã Hội Học ở trường Đại Học Thanh Hoa ở Bắc Kinh và là giám đốc của các Trung Tâm các Nghiên Cứu Sinh Pháp-Trung Quốc, chi nhánh về các khoa học xã hội và nhân văn ở Bắc Kinh. Ông nghiên cứu về các giai cấp xã hội mới và các phong trào phản kháng ở Trung Quốc thành thị hiện đại. Năm 2008, ông đã xuất bản cuốn sách “Trung Quốc dưới con mắt của các nhà xã hội học Trung Quốc” tập hợp bản dịch của những bài nghiên cứu của các nhà xã hội học Trung Quốc. Cuốn “Xã hội học về Trung Quốc” đã được xuất bản năm 2010.