31.10.24

Khí hậu: Toà Án Quốc tế về Luật Biển đưa ra một quyết định mang tính lịch sử

Để nêu lên ý kiến của mình, Toà Án Quốc tế về Luật Biển đã dựa vào báo cáo mới nhất của Groupe d'experts intergouvernemental sur l'évolution du climat (GIEC) - Nhóm chuyên gia liên chính phủ về diễn biến khí hậu - Shutterstock

KHÍ HẬU: TOÀ ÁN QUỐC TẾ VỀ LUẬT BIỂN ĐƯA RA MỘT QUYẾT ĐỊNH MANG TÍNH LỊCH SỬ

Tác giả: Marta Torre-Schaub

Giám đốc nghiên cứu CNRS, luật gia, chuyên gia về biến đổi khí hậu và luật về môi trường và sức khoẻ, Đại học Paris 1 Panthéon-Sorbonne

Ngày 21 tháng tư 2024, Toà Án Quốc tế về Luật Biển (TIDM, gọi tắt là Toà Án trong bài báo này) đã đi vào lịch sử khi trở thành cơ quan pháp luật quốc tế đầu tiên đưa ra một ý kiến tư vấn về khí hậu. Qua đó, Toà Án đã trả lời một câu hỏi được đặt ra năm 2022 bởi Uỷ ban các Quốc gia đảo nhỏ (Cosis) trong khuôn khổ một yêu cầu về ý kiến tư vấn.

Ý kiến nêu kết luận về nghĩa vụ các quốc gia liên quan đến bảo vệ và bảo tồn các đại dương của hành tinh khỏi các hiệu ứng của biến đổi khí hậu. Đây là lần đầu tiên một toà án quốc tế chú tâm đến những nghĩa vụ của các quốc gia trong lĩnh vực biến đổi khí hậu trong khuôn khổ của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982, gọi là “Montego Bay” - sẽ gọi là Công ước trong bài báo này.

Print Friendly and PDF

29.10.24

Những người đoạt giải Nobel giúp giải quyết câu đố bất bình đẳng

NHỮNG NGƯỜI ĐOẠT GIẢI NOBEL GIÚP GIẢI QUYẾT CÂU ĐỐ BẤT BÌNH ĐẲNG

Ảnh chụp bởi Atila Altuntas/Anadolu, Getty Images

Trong khi ngay cả những nền kinh tế nghèo nhất thế giới cũng giàu lên thêm trong những thập kỷ gần đây, họ vẫn còn tụt hậu rất xa so với các nền kinh tế có thu nhập cao hơn – và khoảng cách này không hề thu hẹp lại. Theo các nhà kinh tế đoạt giải Nobel năm nay, lý do chính nằm ở các thể chế. Từ quá trình tái thiết Ukraine đến việc quản lý trí tuệ nhân tạo, những tác động này có hệ quả quan trọng và tầm ảnh hưởng rộng khắp.

BỨC TRANH TOÀN CẢNH

Ngày 14 tháng 10 năm 2024 | Các biên tập viên của PS

Giải Nobel Kinh tế năm nay đã được trao cho Daron AcemogluSimon Johnson và James A. Robinson vì đã mở mang sự hiểu biết của chúng ta về mối quan hệ giữa các thể chế và sự thịnh vượng. Các công cụ lý thuyết để phân tích tại sao và khi nào các thể chế thay đổi của những học giả này đã nâng cao đáng kể khả năng giải thích – và giải quyết – sự khác biệt lớn về sự giàu có giữa các quốc gia.

Thất bại của các nhà hoạch định chính sách trong việc nắm bắt cách thức hoạt động của các thể chế hiện lên rõ ràng ở Afghanistan. Như Acemoglu đã giải thích vào năm 2021, “sự sụp đổ nhục nhã” của đất nước này, và việc Taliban tiếp quản sau cuộc rút quân hỗn loạn của Mỹ, phản ánh ý tưởng sai lầm sâu sắc rằng một “nhà nước vận hành tốt” có thể được “áp đặt từ trên xuống bởi các lực lượng nước ngoài”. Như ông và Robinson đã chỉ ra trước đây, “cách tiếp cận này thật vô nghĩa khi khởi điểm bạn có là một xã hội cực kỳ hỗn tạp thiết lập xung quanh các phong tục và chuẩn mực địa phương, nơi các thể chế nhà nước đã vắng bóng hoặc bị suy yếu từ lâu”.

Các nhà lãnh đạo không nên mắc phải những sai lầm tương tự trong quá trình tái thiết Ukraine. Như Acemoglu và Robinson đã quan sát vào năm 2019, sau sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản, đất nước này “vẫn kẹt trong các thể chế tham nhũng trong giới cầm quyền vốn đã tạo ra một nền văn hóa tham nhũng và phá hủy lòng tin của công chúng”. Nếu Ukraine muốn phát triển sau khi cuộc chiến hiện tại kết thúc thì cần tránh việc khôi phục (áp đặt) từ trên xuống của các “thể chế tước đoạt” [extractive institutions] trong quá khứ, thay vào đó, cần huy động xã hội dân sự để “xây dựng các thể chế tốt hơn” từ cơ sở.

Acemoglu và Johnson còn lập luận rằng việc hiểu rõ hơn về các thể chế cũng chỉ đường cho chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Mặc dù sự trỗi dậy của ngành sản xuất Trung Quốc dường như là ví dụ hoàn hảo choquy luật lợi thế so sánh nổi tiếng của nhà kinh tế học thế kỷ 19 David Ricardo, Trung Quốc đã luôn dựa vào các thể chế đàn áp để đạt được lợi thế đó. Vì vậy, trái với giả định của quy luật Ricardo rằng mọi người đều được lợi, sức mạnh kinh tế của Trung Quốc “đe dọa sự ổn định toàn cầu và lợi ích của Hoa Kỳ” theo những cách mà Hoa Kỳ phải – và ngày càng ra sức định hướng chính sách của họ đối với quốc gia này.

Và không chỉ có Trung Quốc. Như Acemoglu đã chỉ ra, “dự án toàn cầu hóa hậu Chiến tranh Lạnh cũng tạo điều kiện cho chủ nghĩa dân tộc trỗi dậy trên toàn thế giới”, chẳng hạn như ở Hungary, Ấn Độ, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong bối cảnh này, phương Tây phải suy nghĩ lại cách tiếp cận trong việc giao thiệp, cả về kinh tế và chính trị, với các quốc gia này.

Hồi đầu năm nay, Acemoglu và Johnson đã lưu ý rằng những hiểu biết sâu sắc của Ricardo cũng có liên quan đến các cuộc tranh luận về trí tuệ nhân tạo (AI). Việc máy móc “phá hủy hay tạo ra việc làm hoàn toàn phụ thuộc vào cách chúng ta triển khai chúng và vào những người đưa ra những lựa chọn đó”, họ viết, lưu ý rằng “cần có những cải cách chính trị lớn để tạo ra nền dân chủ thực sự, hợp pháp hóa các nghiệp đoàn, và thay đổi hướng tiến bộ công nghệ ở Anh trong Cách mạng Công nghiệp”. Tương tự như vậy, việc xây dựng AI “ủng hộ người lao động” ngày nay sẽ đòi hỏi chúng ta phải “thay đổi hướng đổi mới trong ngành công nghệ và đưa ra các quy định và thể chế mới”.

Print Friendly and PDF

27.10.24

Giải Nobel kinh tế năm nay được trao cho đội ngũ khảo cứu về những gì khiến một số nước lại giàu, còn những nước khác lại nghèo

GIẢI NOBEL KINH TẾ NĂM NAY ĐƯỢC TRAO CHO ĐỘI NGŨ KHẢO CỨU VỀ NHỮNG GÌ KHIẾN MỘT SỐ NƯỚC LẠI GIÀU, CÒN NHỮNG NƯỚC KHÁC LẠI NGHÈO

Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson. Nobel Prize Outreach

Giải Nobel Kinh tế năm 2024 đã được trao cho 3 kinh tế gia người Mỹ, những người đã nghiên cứu những lợi thế của nền dân chủ và pháp quyền, cũng như lý do tại sao chúng có sức mạnh ở một số nước nhưng lại không có sức mạnh ở những nước khác.

Daron Acemoglu là kinh tế gia người Mỹ gốc Thổ Nhĩ Kỳ tại Học viện Công nghệ Massachusetts, Simon Johnson là kinh tế gia người Anh tại Học viện Công nghệ Massachusetts và James Robinson là kinh tế gia người Mỹ gốc Anh tại Đại học Chicago.

Giải thưởng được trao “vì các nghiên cứu về cách các thể chế hình thành và tác động lên sự thịnh vượng” (trích) khiến nó trở thành giải thưởng cho nghiên cứu về chính trị học và xã hội học cũng như kinh tế học.

Vào thời điểm nền dân chủ dường như đang mất đi sự ủng hộ, ủy ban Nobel đã trao giải cho những công trình chứng minh rằng, trung bình, các nước dân chủ được cai quản bằng pháp quyền có các cư dân giàu có hơn.

Print Friendly and PDF

26.10.24

Chúng ta có được phép không ấn tượng với những người đoạt giải Nobel không? Hy vọng là vậy

CHÚNG TA CÓ ĐƯỢC PHÉP KHÔNG ẤN TƯỢNG VỚI NHỮNG NGƯỜI ĐOẠT GIẢI NOBEL KHÔNG? HY VỌNG LÀ VẬY.

Giáo sư Duncan Green chia sẻ những ý nghĩ của mình về cuốn sách Tại sao các quốc gia thất bại |Why Nations Fail| của Daron Acemoglu và James A. Robinson, cựu sinh viên LSE, những người cùng nhận Giải Nobel Kinh tế năm 2024 cho sự đóng góp của họ trong các nghiên cứu so sánh về sự thịnh vượng giữa các quốc gia.

Khi nghe nói rằng giải Nobel Kinh tế của năm nay đã được trao cho Daron Acemoglu, James Robinson và Simon Johnson, tôi đã xem lại bài điểm sách năm 2012 của mình về cuốn sách đột phá của họ, Tại sao các quốc gia thất bại. Vào thời điểm đó, tôi thực sự có những cảm giác lẫn lộn về cuốn sách - thích cách nhấn mạnh vào những kết luận, nhưng phát hiện ra mức độ thiên kiến đặc biệt của phương Tây đối với các thể chế mà họ cho là hiệu quả. Trên hết, giống như nhiều nhà khoa học chính trị phương Tây khác, họ thực sự đấu tranh với sự trỗi dậy không ngừng của Trung Quốc. Tôi kết luận rằng ‘Nhìn chung, cuốn sách đã để lại cho tôi cảm giác kỳ vọng tăng cao, nhưng rồi lại thất vọng tràn trề.’ Francis Fukuyama cũng chỉ trích tương tự vào thời điểm đó. Khoảng thời gian 12 năm qua, nếu có, chỉ càng khẳng định những lo ngại của tôi.

Print Friendly and PDF

25.10.24

Giải Nobel cho Acemoglu, Johnson, và Robinson: Thể chế và Thịnh vượng

GIẢI NOBEL CHO ACEMOGLU, JOHNSON, VÀ ROBINSON: THỂ CHẾ VÀ THỊNH VƯỢNG

Giải thưởng [của ngân hàng] Sveriges Riksbank về Khoa học Kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel 2024 đã được trao cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson “vì những nghiên cứu về cách các thể chế hình thành và tác động lên sự thịnh vượng”. Hàng năm, Ủy ban Nobel đều cung cấp những thông tin hữu ích khi xuất bản cả bài viết tổng quan “Thông tin thường thức” về giải thưởng và bài tiểu luận “Nền móng khoa học” đào sâu hơn. Bài viết tổng quan thông tin thường thức bắt đầu bằng [những thông tin thuộc] loại thực kiện |fact| cơ bản về thế giới mà chúng ta đang sống trong đó, đòi hỏi chúng ta cần chú ý.

20% nước giàu nhất thế giới hiện giàu hơn 20% nước nghèo nhất khoảng 30 lần. Hơn nữa, khoảng cách thu nhập giữa các nước giàu nhất và nghèo nhất vẫn dai dẳng; mặc dù các nước nghèo nhất đã trở nên giàu hơn, song vẫn chưa bắt kịp được với các nước thịnh vượng nhất.

Chúng ta hãy dừng lại một chút để suy ngẫm về sự khác biệt gấp 30 lần đó. Khi thảo luận về những khác biệt về thu nhập trung bình giữa, chẳng hạn, Hoa Kỳ với Pháp hoặc Thụy Điển hoặc Nhật Bản hoặc các nước có thu nhập cao khác, người ta có thể đưa ra lý do tại sao những khác biệt về mức thu nhập có thể không phản ánh những khác biệt thực tế về tiêu chuẩn sống cơ bản của người trung bình |average person|. Nhưng khi sự khác biệt là gấp 30 lần, điều đó có nghĩa là những vùng đất có thu nhập thấp hơn có ít sức khỏe hơn, ít giáo dục hơn, ít không gian sống hơn, ít giải trí hơn và ít tiếp cận hơn đáng kể với bữa tiệc sản phẩm và dịch vụ có sẵn ở các nước có thu nhập cao. Điều đó cũng có nghĩa là nhiều người dân ở các nước có thu nhập thấp sẽ không thích chương trình nghị sự “giảm tăng trưởng”: thay vào đó, họ muốn có - hoặc ở đất nước của họ hoặc bằng cách di cư - mức sống cao hơn 30 lần so với hiện tại.

Print Friendly and PDF

24.10.24

Giải Nobel cho các Thể chế: Một phê bình về khung lý thuyết của Acemoglu và Robinson

GIẢI NOBEL CHO CÁC THỂ CHẾ: MỘT PHÊ BÌNH VỀ KHUNG LÝ THUYẾT CỦA ACEMOGLU VÀ ROBINSON

Tác giả: Dmitry Pozhidaev

Cũng vào cái ngày mà Ủy ban Nobel công bố quyết định trao Giải Nobel Kinh tế năm 2024 cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A Robinson vì công trình nghiên cứu của họ về thể chế và sự thịnh vượng, tôi bỗng tự nhận ra mình đang phê bình khung giải thích của họ trong phạm vi dự án mới của tôi về quản lý công ở Serbia. Lập luận của họ, chủ yếu từ Tại sao các quốc gia thất bại (2012), khẳng định rằng tăng trưởng dài hạn phụ thuộc vào sự hiện diện của các thể chế chính trị và kinh tế dung hợp — các thể chế thúc đẩy sự tham gia dân chủ và các thực hành kinh tế công bằng. Nhưng bằng cách nào lý thuyết này vẫn đứng vững trong trường hợp của Serbia?

Nếu chúng ta xem tăng trưởng GDP như một chỉ báo về năng lực quản trị của Serbia trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xu hướng này tiết lộ một số mâu thuẫn. Tăng trưởng GDP đạt đỉnh vào khoảng năm 2008, ổn định trong khoảng bảy năm, và sau đó tăng tốc vào khoảng năm 2015 — trùng với sự trỗi dậy của chính phủ do Đảng Tiến bộ Serbia (SNS) lãnh đạo. Theo liên minh đang cầm quyền, sự phục hồi này chứng minh năng lực quản trị vượt trội của họ so với các chính quyền tiền nhiệm.

Tuy nhiên, điều thú vị là Chỉ số Dân chủ Bầu cử (EDI) và tăng trưởng GDP của Serbia diễn tiến cùng chiều cho đến khoảng năm 2012, sau đó chúng lại đi theo các hướng khác nhau. Trong khi các tiêu chuẩn dân chủ của Serbia bị xói mòn, tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn tiếp tục tăng, điều đó cho thấy rằng sự thịnh vượng ngày càng ít phụ thuộc vào quản trị dân chủ.

Print Friendly and PDF

23.10.24

Giải Nobel năm nay phơi bày mặt tối của kinh tế học với vấn đề chủ nghĩa thực dân

GIẢI NOBEL NĂM NAY PHƠI BÀY MẶT TỐI CỦA KINH TẾ HỌC VỚI VẤN ĐỀ CHỦ NGHĨA THỰC DÂN

Tác giả: Jostein Hauge

Bumble Dee/Shutterstock

Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson đã được trao giải Nobel kinh tế năm 2024 cho những nghiên cứu có ảnh hưởng sâu rộng về cách các thể chế định hình sự phát triển kinh tế. Nhiều người cho rằng quyết định trao giải cho các học giả này đã bị trì hoãn quá lâu.

Bài báo tạo nên cơ sở cho công trình của họ là một trong những bài báo được trích dẫn nhiều nhất trong lĩnh vực kinh tế. Cuốn sách sau đó của Acemoglu và Robinson, Why Nations Fail (“Tại sao các quốc gia thất bại”), cũng có ảnh hưởng to lớn.

Những tác phẩm này đã truyền cảm hứng cho một cuộc tranh luận sâu sắc về mối quan hệ giữa các thể chế xã hội và sự phát triển kinh tế – vì vậy, không thể phủ nhận rằng họ xứng đáng được chúc mừng. Tuy nhiên, những nghiên cứu này cũng đã phải chịu không ít phê phán. Sau khi giải thưởng được công bố, cũng cần nêu bật những điểm mù trong phân tích của họ.

Print Friendly and PDF

22.10.24

Giải thưởng Nobel kinh tế: tại sao một số nước thì giàu và những nước khác lại nghèo?

Chân dung của Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson, ba người cùng chia giải Nobel kinh tế năm 2024 cho các công trình của họ về cách các thể chể được hình thành và tác động đến sự thịnh vượng. Niklas Elmehed/Nobel Prize Outreach

GIẢI THƯỞNG NOBEL KINH TẾ: TẠI SAO MỘT SỐ NƯỚC THÌ GIÀU VÀ NHỮNG NƯỚC KHÁC LẠI NGHÈO?

Công bố: ngày 16/10/2024

Tác giả: Thierry Verdier

Giáo sư kinh tế, École d'économie de Paris,

École des Ponts ParisTech (ENPC)

Ngày 14 tháng mười, giải Nobel kinh tế, do Ngân hàng Thuỵ Điển chuyển giao, đã được trao cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson, cho “những công trình của họ về cách các thể chế được hình thành và tác động đến sự thịnh vượng”. Đóng góp của họ, cả về lý thuyết lẫn thực nghiệm, giúp hiểu rằng tại sao ngày nay một số nước gặp phải những khó khăn lớn về kinh tế, liên quan đến lịch sử chế độ thuộc địa.

Năm 2022, theo Ngân hàng Thế giới, thu nhập bình quân đầu người của Đan Mạch là 74.000 đô la (tính theo sức mua) trong khi thu nhập bình quân đầu người của Sierra Leone là 1.900. Làm sao giải thích những khác biệt lớn như vậy giữa các quốc gia? Cũng làm sao giải thích được ngay cả khi các nước nghèo nhất có xu hướng giàu lên, những nước này cũng không theo kịp những nước thịnh vượng nhất? Chính là về những câu hỏi này mà những công trình của những người đạt giải Nobel kinh tế năm nay (chính xác hơn là giải thưởng của Ngân hàng Thuỵ Điển về kinh tế học để tưởng nhớ Alfred Nobel) gồm Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson tập trung phân tích.

Những đóng góp của họ nêu rõ về phương diện thực nghiệm lẫn lý thuyết rằng một sự giải thích quan trọng những vấn đề này gắn với mối quan hệ cốt lõi giữa các thể chế (quyền sở hữu, hệ thống pháp lý, các hệ thống chính trị, quản trị công) và sự thịnh vượng.

Print Friendly and PDF

21.10.24

Có phải là lúc xây đường sắt cao tốc Bắc–Nam không?

CÓ PHẢI LÀ LÚC XÂY ĐƯỜNG SẮT CAO TỐC BẮC–NAM KHÔNG?

Đặng Đình Cung

Kỹ sư tư vấn

Từ khi chúng tôi đăng bài “Đường sắt cao tốc Bắc–Nam: Góc nhìn kỹ sư[i] 14 năm trước, tổng sản lượng của nước ta đã nhân lên mười một lần, ngoại thương của ta trở nên xuất siêu, đặc biệt với các nước Tây Âu có công nghệ tiên tiến và các hãng chấm điểm tài chính đã nâng điểm cho chúng ta. Điều này làm dễ dãi việc tìm được tài trợ cho các dự án của chúng ta. Nhưng những lý lẽ khác chúng tôi nêu trong bài đó để hoãn xây đường sắt cao tốc Bắc–Nam (ĐSCT) vẫn còn nguyên[ii].

Mục đích của dự án

Thời gian quá cảnh (transit time) là thời gian hàng chờ ở bến đi để được bốc lên phương tiện vận tải, cộng với thời gian phương tiện chở đến nơi nhận hàng, và cộng với thời gian hàng chờ để được bốc đến nơi xử lý. Thời gian này quan trọng để tính kế hoạch sản xuất (production plan) của một phân xưởng.

Khi nghiên cứu về hậu cần (trong nước gọi là logistics) các chuyên gia nhận thấy thời gian quá cảnh là 80 phần trăm chờ, 20 phần trăm vận chuyển và năng lượng cần thiết để vận chuyển tỷ lệ thuận với lũy thừa ba của tốc độ.

Print Friendly and PDF

20.10.24

Giải Nobel 2024: khi kinh tế học khám phá lịch sử

GIẢI NOBEL 2024: KHI KINH TẾ HỌC KHÁM PHÁ LỊCH SỬ

Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson đã được Hội đồng giám khảo Ngân hàng Thụy Điển khen thưởng vì công trình nghiên cứu về những bất bình đẳng về phát triển giữa các quốc gia.

Từ trái sang phải, Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson, ba người nhận được giải Nobel Kinh tế ở Stockholm ngày 14 tháng 10 năm 2024. Ảnh của Christine Olsson/AFP

Tại sao một số quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh hơn những quốc gia khác? Câu hỏi này đã làm đau đầu các nhà kinh tế học – và không chỉ họ – kể từ những bước đầu của ngành khoa học này, cho dù chỉ là với cha đẻ của nó, Adam Smith, với tác phẩm đầu tiên nổi tiếng của ông, Điều tra về bản chất và nguyên nhân của sự thịnh vượng của các quốc gia/Recherches sur la nature et les causes de la richesse des nations (1776).

Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson đã nhận Giải thưởng của Hội đồng giám khảo Ngân hàng Thụy Điển để tưởng nhớ Alfred Nobel (được gọi là “Giải Nobel kinh tế”) năm 2024 vì đã đưa ra câu trả lời của riêng họ cho câu hỏi này hai mươi ba năm trước, trong một bài báo đã trở thành một trong những tài liệu được trích dẫn nhiều nhất trong tất cả các tài liệu kinh tế: “Nguồn gốc thuộc địa của sự So Sánh Phát Triển/The Colonial Origins of Comparative Development” (American Economic Review, n°91, 2001).

Ba tác giả - mặc dù người đầu tiên có quốc tịch Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ, hai người còn lại là người gốc Anh, nhưng cả ba đều trải qua cả sự nghiệp của mình ở Hoa Kỳ - đã so sánh bảng tỷ lệ tử vong của những người định cư da trắng ở các thuộc địa khác nhau với tốc độ tăng trưởng hiện tại của các quốc gia được thành lập từ các thuộc địa này. “Họ kết luận rằng ở những nơi mà những người định cư có thể sinh sống/định cư, nhờ môi trường vệ sinh ít khắc nghiệt hơn, những vùng lãnh thổ quan trọng, họ đã có thể tạo ra các thể chế có khả năng đảm bảo các quyền - đặc biệt là quyền sở hữu – và thúc đẩy tiến bộ kỹ thuật và kinh tế. Trong khi ở những nơi môi trường độc hại, họ chỉ biến người lao động bản địa thành nô lệ hoặc nhập khẩu lao động để khai thác các tài nguyên địa phương, nông nghiệp hoặc từ hầm mỏ, nhằm trục lợi,” Philippe Aghion, giáo sư tại Collège de France giải thích.

Print Friendly and PDF

19.10.24

Cùng với James Robinson, các giáo sư được vinh danh vì công trình nghiên cứu về mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và các thể chế chính trị

CÁC NHÀ KINH TẾ HỌC DARON ACEMOGLU VÀ SIMON JOHNSON CỦA MIT CÙNG NHẬN GIẢI NOBEL

Cùng với James Robinson, các giáo sư được vinh danh vì công trình nghiên cứu về mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và các thể chế chính trị.

Peter Dizikes | MIT News

Daron Acemoglu (trái) và Simon Johnson

Nguồn ảnh: Acemoglu, Adam Glanzman; Johnson, được cung cấp bởi MIT

Các nhà kinh tế học của MIT, Daron Acemoglu và Simon Johnson (Tiến sĩ năm 1989), những người đã làm sáng tỏ mối quan hệ giữa hệ thống chính trị và tăng trưởng kinh tế, vừa được trao Giải thưởng Sveriges Riksbank về Khoa học Kinh tế nhằm tưởng nhớ Alfred Nobel năm 2024. Nhà khoa học chính trị James Robinson từ Đại học Chicago, người đã hợp tác chặt chẽ với họ, cũng chia sẻ giải thưởng này.

“Những xã hội có pháp quyền yếu kém và các thể chế bóc lột dân chúng không tạo ra sự tăng trưởng hay thay đổi theo hướng tốt hơn”, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển tuyên bố trong bài phát biểu trao giải Nobel. “Nghiên cứu của các nhà khoa học được vinh danh giúp chúng ta hiểu lý do tại sao.”

Sự hợp tác nghiên cứu dài hạn giữa Acemoglu, Johnson và Robinson kéo dài hơn hai thập kỷ đã chứng minh bằng thực nghiệm rằng các nền dân chủ, nơi tuân thủ pháp quyền và đảm bảo các quyền cá nhân, đã thúc đẩy hoạt động kinh tế mạnh mẽ hơn trong 500 năm qua.

Print Friendly and PDF

18.10.24

Giải Nobel Kinh tế 2024 – Hỏi đáp cùng chuyên gia: Lịch sử thuộc địa giải thích tại sao các thể chế mạnh mẽ lại quan trọng đối với sự thịnh vượng của một quốc gia

GIẢI NOBEL KINH TẾ 2024 – HỎI ĐÁP CÙNG CHUYÊN GIA: LỊCH SỬ THUỘC ĐỊA GIẢI THÍCH TẠI SAO CÁC THỂ CHẾ MẠNH MẼ LẠI QUAN TRỌNG ĐỐI VỚI SỰ THỊNH VƯỢNG CỦA MỘT QUỐC GIA

Ba nhà nghiên cứu vừa đoạt giải Nobel Kinh tế 2024. Từ trái sang: Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson | France24.com

Giải Nobel Kinh tế 2024 đã được trao cho Daron Acemoglu và Simon Johnson của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và James Robinson của Đại học Chicago vì công trình nghiên cứu lý giải sự chênh lệch lớn về mức độ thịnh vượng giữa các quốc gia.

Trong diễn văn công bố giải, Chủ tịch ủy ban giải thưởng kinh tế - Jakob Svensson cho biết: “Một trong những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta là thu hẹp mức chênh lệch lớn về thu nhập giữa các quốc gia”. “Nghiên cứu mang tính đột phá” của các nhà kinh tế đã mang lại cho chúng ta “hiểu biết sâu sắc hơn về nguyên nhân gốc rễ khiến các quốc gia thất bại hoặc thành công trong nỗ lực đó”.

Giải Nobel Kinh tế được thiết lập sau các giải Nobel đầu tiên vài thập kỷ, vào những năm 1960, có tên gọi chính thức là Giải thưởng Sveriges Riksbank về Khoa học Kinh tế. Các nhà nghiên cứu sẽ cùng chia sẻ giải thưởng và khoản tiền trị giá 11 triệu SEK Thụy Điển (khoảng 26,3 tỷ VND).

Chúng tôi đã trao đổi với Renaud Foucart, giảng viên cao cấp khoa Kinh tế tại Đại học Lancaster (Anh) để hiểu rõ hơn về công trình nghiên cứu đã đạt giải Nobel Kinh tế năm nay, và lý do tại sao công trình này quan trọng.

Print Friendly and PDF

17.10.24

Giải Nobel kinh tế năm 2024, Daron Acemoglu mới đây ca ngợi những cải cách của Emmanuel Macron

GIẢI NOBEL KINH TẾ NĂM 2024, DARON ACEMOGLU MỚI ĐÂY CA NGỢI NHỮNG CẢI CÁCH CỦA EMMANUEL MACRON

Ủng hộ cải cách hưu trí đã được thông qua năm 2023, nhà kinh tế học vẫn nêu lên một số phê phán với vị nguyên thủ quốc gia Pháp.

Tác giả: Maxime Birken

picture alliance / dpa/picture alliance via Getty I

Đã được huy chương John Bates Clark năm 2005, nay Daron Acemoglu đạt giải thưởng Nobel kinh tế vào ngày thứ hai 14 tháng 10 năm 2024.

KINH TẾ - Một chứng nhận khen thưởng. Người đạt giải Nobel kinh tế năm nay, cùng với de Simon Johnson và James A. Robinson, nhà kinh tế học người Mỹ gốc Thổ Nhĩ Kỳ là Daron Acemoglu gần đây đã được nói đến nhiều vì ông đã có một nhận định tương đối tích cực về các cải cách kinh tế do Emmanuel Macron đề ra từ năm 2017.

Đọc thêm: Le prix Nobel d’économie remis au trio Daron Acemoglu, Simon Johnson et James A. Robinson - Giải Nobel kinh tế được trao cho bộ ba Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson

James A. Robinson (1960-)
Simon Johnson (1963-)

Hôm thứ hai này [14/10], ở Stockholm, Daron Acemoglu đã được khen thưởng cùng với các đồng nghiệp của ông về công trình “Hiểu biết những khác biệt của thịnh vượng giữa các quốc gia”. Trước khi nhận được giải thưởng nổi tiếng vào ngày thứ hai 14 tháng 10, vị giáo sư kinh tế học của Học viện Công nghê Massachusetts (MIT) đã chú tâm nghiên cứu trường hợp nước Pháp, theo một cuộc phỏng vấn trên tạp chí L’Express vào tháng bảy vừa qua.

Là chuyên gia về vai trò các thiết chế trong sự phát triển kinh tế và chính trị của các nước, ông cho rằng những cải cách kinh tế được thực hiện từ khi Emmanuel Macron lên nắm quyền “đã đem lại kết quả, nhìn một cách tổng thể.

Print Friendly and PDF

16.10.24

Họ cung cấp một cách giải thích cho lý do tại sao một số nước lại giàu, còn những nước khác lại nghèo

HỌ CUNG CẤP MỘT CÁCH GIẢI THÍCH CHO LÝ DO TẠI SAO MỘT SỐ NƯỚC LẠI GIÀU, CÒN NHỮNG NƯỚC KHÁC LẠI NGHÈO

Những người nhận giải [các khoa học kinh tế của ngân hàng Sveriges Riksbank để tưởng nhớ Alfred Nobel - ND] năm nay đã cung cấp những thấu nhận |insight| mới nhằm giải thích cho lý do tại sao lại có những khác biệt lớn như vậy về sự thịnh vượng giữa các quốc gia. Một cách giải thích quan trọng là những khác biệt tồn tại dai dẳng trong các thể chế xã hội. Bằng cách khảo cứu các hệ thống chính trị và kinh tế khác nhau do những người thực dân châu Âu đưa vào thực thi, Daron Acemoglu, Simon Johnson James A. Robinson đã có thể chứng minh một mối liên hệ giữa các thể chế và sự thịnh vượng. Họ cũng đã phát triển các công cụ lý thuyết có thể giải thích tại sao những khác biệt trong các thể chế vẫn tồn tại và các thể chế có thể thay đổi ra sao.

Hiện nay, 20% các nước giàu nhất thế giới giàu hơn 20% các nước nghèo nhất khoảng 30 lần. Hơn nữa, khoảng cách thu nhập giữa các nước giàu nhất và các nước nghèo nhất vẫn tồn tại dai dẳng; mặc dù các nước nghèo nhất đã trở nên giàu có hơn, song họ vẫn chưa bắt kịp với các nước thịnh vượng nhất. Tại sao lại vậy? Những người nhận giải [Nobel kinh tế - ND] năm nay đã tìm thấy chứng cứ mới và thuyết phục đối với một cách giải thích cho khoảng cách tồn tại dai dẳng này – những khác biệt trong các thể chế của một xã hội.

Việc cung cấp chứng cứ cho điều này không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Một mối tương quan giữa các thể chế trong một xã hội và sự thịnh vượng của xã hội đó không nhất thiết có nghĩa là cái này là nguyên nhân của cái kia. Các nước giàu có khác với các nước nghèo trên nhiều phương diện – không chỉ ở các thể chế của họ – thế nên, có thể có những lý do khác cho cả sự thịnh vượng lẫn loại hình thể chế của họ. Có lẽ sự thịnh vượng tác động lên các thể chế của một xã hội, chứ không phải ngược lại. Để đi tới câu trả lời của mình, những người nhận giải đã sử dụng một cách tiếp cận thực nghiệm mang tính cách tân.

Print Friendly and PDF

15.10.24

Những bài học thực sự của giải Nobel hoà bình

NHỮNG BÀI HỌC THỰC SỰ CỦA GIẢI NOBEL HOÀ BÌNH

Tác giả: Luis Lema

(Xã luận của báo Le Temps - Thụy Sĩ ngày 11.10.2024)

Ông Shigemitsu Tanaka, Đồng Chủ tịch Hội Nihon Hidankyo trong một buổi họp báo ở Nagasaki ngày 11.10.2024

Đấu tranh cho một thế giới không còn bị đe doạ bởi hiểm hoạ hạt nhân là một nỗ lực vô cùng đáng kính. Nhưng đấy có phải là điều thật sự cần nhấn mạnh năm 2024?

Thế giới có đáng có một giải Nobel hoà bình 2024? Hay ngược lại, hội đồng giải Nobel ở Stockholm lẽ ra có nên đánh dấu năm nay bằng một lỗ đen lớn, tượng trưng cho một trái đất mất viễn tượng, bất lực trước những cuộc chiến không lối ra, những qui tắc cơ bản bị chà đạp, sự ích kỷ thắng thế? Tại sao không.

Một điều hiển nhiên: vinh danh bao nhiêu cũng không đủ đối với những người Nhật sống sót ở Hiroshima và Nagasaki. Những khổ đau họ phải chịu, sức thuyết phục của những chứng từ, cuộc đấu tranh của họ để giải trừ mọi vũ khí huỷ diệt hàng loạt, phải được tuyệt đối trân trọng. Khi sự đe doạ của hiểm hoạ hạt nhân vẫn còn bao phủ bầu trời (chung quanh nước Nga, bán đảo Hàn quốc, ở Trung Đông ...), sử dụng vũ khí hạt nhân vẫn phải là điều cấm kỵ. Điều kiện của sống còn.

Print Friendly and PDF

14.10.24

Han Kang, Giải thưởng Nobel văn chương 2024. Tất cả những linh hồn bị tổn thương

HAN KANG, GIẢI THƯỞNG NOBEL VĂN CHƯƠNG 2024

TẤT CẢ NHỮNG LINH HỒN BỊ TỔN THƯƠNG

Của Volker Weidermann, Tuần báo DIE ZEIT, ĐỨC
Ngày 10 tháng 10 năm 2024, 17:20 giờ

Người dịchĐỗ Thị Thu Trà

Hiệu đính: Nguyễn Xuân Xanh

Thời gian như một con sóng, gần như tàn nhẫn trong sự khắc nghiệt của nó khi nó cuốn trôi cuộc sống của cô, một cuộc sống mà cô phải liên tục nỗ lực để nó không tan vỡ.”

― Han Kang, The Vegetarian

Cơn mưa này là nước mắt của những linh hồn đã khuất.
― Han Kang, Human Acts

Lời nói đầu

Xin gửi đến anh chị đọc giả bài biết sau đây của tác giả Volker Weidermann trên tuần báo Đức DIE ZEIT, ngày 10/10/2024. Bài viết có lẽ muốn khắc họa tâm trạng, cảm xúc và cả nhân sinh quan của Han Kang đã là động lực thôi thúc bà cầm bút. Bạo lực là đề tài chính mà con người gây cho nhau, và cho các sinh linh trên trái đất, xuất hiện dưới nhiều hình thức từ thô bạo, tàn nhẫn đến tinh tế. Có lẽ các nhà văn, nhà phê bình văn học mới đánh giá được tốt hơn các tác phẩm của bà. Nhưng DIE ZEIT đã đưa ra một ý kiến của họ. Volker Weidermann là một cây bút, nhà phê bình văn học, tác giả của nhiều quyển sách về lịch sử văn học, và nhà văn có giá trị. Có thể xem bio hoạt động của ông tại đây: https://en.wikipedia.org/wiki/Volker_Weidermann

Đề tài bạo lực cũng thích hợp cho mùa giải Nobel năm nay khi Giải Nobel Hòa bình 2024 vừa được trao cho tổ chức Nihon Hidankyo của Nhật Bản, một phong trào cơ sở của những người sống sót sau vụ đánh bom nguyên tử. Bạo lực hiện đang đe dọa nhân loại nghiêm trọng.

Xin giới thiệu và cảm ơn tuần báo DIE ZEIT.

CẬP NHẬT ngày 12/10/2024: Chúng tôi vừa thêm vào bài viết phần cuối đã bị bỏ sót do hôm qua sơ suất. Một số chỗ trong bản dịch cũng được tu chỉnh cho rõ nghĩa và tốt hơn. Cảm ơn một người bạn cũ phương xa đã bỏ công đọc kỹ, nhiệt tình và nhắc nhở. 

Nguyễn Xuân Xanh

Với các tác phẩm văn học của mình, nhà văn Han Kang đã làm lay chuyển nền tảng của thế giới chúng ta, một thế giới được xây dựng trên bạo lực. Ủy ban Nobel đã đưa ra một quyết định tuyệt vời.

Han Kang tại Stockholm, tháng 3 năm 2024 © Alexander Mahmoud/imago images

Print Friendly and PDF