Maurizio Bettini: “cancel culture” (văn hoá xoá sổ), đó là tiếng La tinh

MAURIZIO BETTINI: “CANCEL CULTURE”^[i] (VĂN HÓA XÓA SỔ), ĐÓ LÀ TIẾNG LA TINH

Nhân Ngày châu Âu về ngôn ngữ và văn hóa thời Cổ đại, nhà trí thức người Ý đã có một bài phát biểu đáp lại những cuộc thảo luận hôm nay. Đây là bài phát biểu, được công bố độc quyền.

Tác giả: Christophe Ono-dit-Biot

Đáp lại những người ở các đại học tả khuynh cực đoan về những vấn đề xã hội (woke)^[ii] ở Mỹ và đôi khi cả ở đây, khi họ cho rằng việc học ngôn ngữ La tinh và Hy Lạp sẽ đào tạo nên những người “thượng tôn chủng tộc da trắng” tương lai, chỉ có một câu trả lời với cái tên: Maurizio Bettini. Đáp lại những người, ở châu Âu và đôi khi cũng ở đây, ở phía khác của bàn cờ chính trị, ở cửa miệng chỉ có từ “gốc rễ” khi họ nói về việc học tiếng La tinh và Hy Lạp, cũng chỉ cùng một cái tên cho câu trả lời: Maurizio Bettini. Đồng thời cũng nói thêm có lẽ là lúc, thay vì nói về “gốc rễ”, thì ngước mắt lên nhìn về tương lai và nói về lá rồi quả. Đó là điều nhà trí thức lớn người Ý đã làm một các xuất sắc, tác giả của tác phẩm Contre les racines (nhà xuất bản Champs Flammarion, 2017), trong bài tham luận của ông vào ngày 16 tháng 11 vừa qua, ngay vào ngày đầu tiên của Ngày châu Âu về ngôn ngữ và văn hóa thời Cổ đại do Jean-Michel Blanquer tổ chức và được đặt trong khung cảnh của sự mở rộng đến hai bờ của Địa Trung Hải. Chúng tôi trình bày lại bài phát biểu tại đây.

Maurizio Bettini (1947-)

Bạn chỉ mất mười phút để đọc văn bản này, nhưng trong giai đoạn này đang rất có vấn đề về “quyền quốc tịch ở nơi được sinh ra”, bạn sẽ không mất thì giờ đâu bởi vì việc so sánh huyền thoại sáng lập La Mã theo nghi lễ của nơi ẩn náu (asylum) với huyền thoại sáng lập Hy Lạp với tính bản địa hấp dẫn biết bao… Nếu “quả thật loài người thời Cổ đại giống chúng ta trên nhiều khía cạnh, vì chúng ta đã thừa kế một phần lớn các lối sống và suy nghĩ của họ”, Maurizio Bettini nhắc lại, “thì họ cũng khác chúng ta với một số lượng cũng lớn bằng về tập quán và lối sống”. Và đó chính xác là lý do tại sao phải cho học sinh học tiếng La tinh và Hy Lạp, ông kết luận như vậy, để biến việc học này, được nâng đỡ bởi tinh thần phê phán, thành một “không gian luyện tập” thực sự về đối chiếu so sánh với kẻ khác”. Và cuối cùng, tại sao không, để “giúp chúng ta xác định mô hình nào ta sẽ tiếp nhận và mô hình nào ta sẽ loại bỏ trong quan niệm của chúng ta về châu Âu trong tương lai”?

Jan Tinbergen, 1903-1994

TINBERGEN Jan, 1903-1994

Damien Gaumont

Jan Tinbergen sinh tại La Haye, Hà Lan, năm 1903 và qua đời tại đây năm 1994. Ông bắt đầu học vật lí toán học tại đại học Leyde. Cách đào tạo chặt chẽ này đã cho ông sở thích hình thức hoá những hiện tượng quan trắc được. Là một người tự học, bao giờ ông cũng giữ một khoảng cách nhất định với những nhà kinh tế đương thời. Ông trở thành tiến sĩ khoa học kinh tế năm 1929. Bốn năm sau ông được phong làm giáo sư đại học Rotterdam. Ông nổi lên như một lí thuyết gia và một nhà thực nghiệm cụ thể. Luôn từ chối mọi nhãn hiệu, ông để lại dấu ấn trên trường phái kinh tế Hà Lan. Từ 1936 đến 1938, ông là chuyên gia của Hội quốc liên ở Genève. Sau thế chiến thứ hai, ông lãnh đạo Văn phòng kế hoạch trung ương của Hà Lan cho đến năm 1956. Sau khi làm kế hoạch, ông từ bỏ chức vụ này để trở lại làm giáo sư đại học Rotterdam. Chức giáo sư này được trao cho ông để nghiên cứu sự phát triển kinh tế của những nước tiên tiến nhất cũng như của những nước nghèo nhất. Cùng năm đó ông được bổ nhiệm vào Hội đồng kinh tế và xã hội của Hà Lan. Cho đến năm 1973 ông tập trung vào công việc giáo sư, chuyên gia về kế hoạch hoá và chính sách kinh tế tìm kiếm sự phát triển tối ưu. Sau nhiều chuyến công tác cho Liên hợp quốc bên cạnh các chính phủ của một số nước đang phát triển, ông được bổ nhiệm làm chủ tịch ủy ban kế hoạch hoá sự phát triển của Liên hợp quốc. Năm 1969, cùng với Ragnar Frisch, ông được trao giải khoa học kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel.

Nghiên cứu của ông chủ yếu xoay quanh ba hướng nghiên cứu lớn.

Những hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn để giải cứu đại dương

NHỮNG HƯỚNG NGHIÊN CỨU ĐẦY HỨA HẸN ĐỂ GIẢI CỨU ĐẠI DƯƠNG

Khoa học đại dương là chìa khóa để hiểu rõ sự xuống cấp hiện tại của hệ sinh thái lớn nhất thế giới và hình dung ra các giải pháp.

Đại dương là một mắt xích thiết yếu trong hoạt động bình thường của hành tinh với vai trò là tác nhân chính điều tiết khí hậu. © CHRISTOPH BURGSTEDT/SCIENCE PHOT/CBR/Science Photo Library via AFP

Tác giả Anne Renault * viết cho tạp chí The Conversation France

Bởi vì một đại dương lành mạnh sẽ điều hòa sự cân bằng của hành tinh và, vì lý do đó, cũng điều hòa hạnh phúc và sức khỏe của con người, nên vai trò của khoa học đại dương chưa bao giờ quan trọng đến thế để hiểu rõ sự xuống cấp hiện tại của hệ sinh thái lớn nhất thế giới và hình dung ra các giải pháp.

Nhân dịp One Ocean Summit [Hội nghị Thượng đỉnh về Đại dương] được tổ chức tại Brest từ ngày 9 đến 11 tháng 2 năm 2022, các nhà khoa học, các tác nhân công và tư, và những người đứng đầu các chính phủ sẽ cùng nhau chia sẻ các phân tích, chẩn đoán và biện pháp để cải thiện tình trạng của “con bệnh”. Cùng tham dự vào bàn tròn thảo luận, Ifremer [Institut Français de Recherche pour l'Exploitation de la Mer – Viện nghiên cứu khai thác biển của Pháp] đã đưa ra nhiều hướng nghiên cứu khác nhau đầy hứa hẹn.

Phim “Don't Look Up [Đừng nhìn lên]”: Liệu sự châm biếm có thể dẫn đến một sự thức tỉnh?

PHIM “DON’T LOOK UP [ĐỪNG NHÌN LÊN]”: LIỆU SỰ CHÂM BIẾM CÓ THỂ DẪN ĐẾN MỘT SỰ THỨC TỈNH?

Tác giả: Bà Valérie Masson-Delmotte, là nhà nghiên cứu về khoa học khí hậu, đồng chủ tịch nhóm công tác IPCC-I, giám đốc nghiên cứu tại CEA (Ủy ban Năng lượng Nguyên tử), Đại học Paris-Saclay

Leonardo DiCaprio và Jennifer Lawrence, những người hùng trong phim Don’t Look Up. NIKO TAVERNISE/NETFLIX

Giống như nhiều người, tôi đã cùng với gia đình xem phim Don’t Look Up: Cosmic Denial [Đừng nhìn lên: Sự phủ nhận vũ trụ], với sự tham gia diễn xuất của Jennifer Lawrence và Leonardo DiCaprio, được phát sóng vào ngày 24 tháng 12 năm 2021 trên Netflix. Rất nhanh, tôi đã nghe các con gái của mình, ở độ tuổi sinh viên, thốt lên: “Này mẹ, biến đổi khí hậu cũng giống vậy thôi!”

Đạo diễn Adam McKay đã pha trộn “điều phi lý, hài hước, với một nỗi đau rất thực”, để phản ánh khả năng hành động của chúng ta khi đối mặt với một mối đe dọa nghiêm trọng, và nhấn mạnh đến sự cần thiết của “nhận thức, ý chí và hành động”.

Tôi muốn chia sẻ ở đây những suy ngẫm mà phim đó đã truyền cảm hứng cho tôi, với tư cách là một nhà nghiên cứu về khoa học khí hậu, tận tâm với vấn đề chia sẻ kiến ​​thức khoa học, liên quan đến những kinh nghiệm cá nhân của tôi ở giao diện giữa khoa học và xã hội.

Công trình dịch thuật sách công nghiệp của Tủ sách Nhất Nghệ Tinh

CÔNG TRÌNH DỊCH THUẬT SÁCH CÔNG NGHIỆP

CỦA NHÓM TỦ SÁCH NHẤT NGHỆ TINH

Nguyễn Xuân Xanh giới thiệu

Lời giới thiệu. Đây là một công trình lao động vô cùng ý nghĩa của một tập thể sinh viên du học tại Cộng Hòa Liên Bang Đức và Tây Bá Linh sang từ những năm 1960-70 – tức khoảng nửa thế kỷ trước – nhằm cung cấp các tư liệu kỹ thuật học và dạy học cho lãnh vực đào tạo nghề Việt Nam. Đây là một công trình lớn “có một không hai” hiện nay tại Việt Nam. May mắn thay, đa số sinh viên du học tại CHLB Đức và Tây Bá Linh học về những ngành engineering, kỹ thuật, bao gồm cả kiến trúc, toán ứng dụng, nói chung những ngành tri thức hữu dụng cần thiết cho cuộc xây dựng công nghiệp của quốc gia. Tôi không biết ở vùng Đông Nam Á này có một tập thể kỹ sư bỏ hàng chục năm để – trên cơ sở hoàn toàn thiện nguyện – dịch sách dạy nghề một cách hệ thống như thế này hay không.

Dịch sách là “tâm nguyện” của anh chị em đã từng trăn trở về chiến tranh những năm 1960-70 và có nguyện vọng đóng góp vào cuộc tái thiết sau này. Giờ đây “tâm nguyện” ấy đã biến thành đề án Dịch sách dạy nghề cho Việt Nam, nền tảng không thể thiếu cho sự phát triển lâu dài. Công trình này sẽ đồng hành mãi mãi với các thế hệ sau. Trái tim của anh chị em vẫn còn đập tiếp cho quê hương một cách sinh động. Và công việc dịch thuật tuân thủ các tiêu chuẩn học thuật nghiêm ngặt nhất như có thể. Họ không làm vì lợi nhuận, hay vì muốn có tên tuổi nên phải ra sách nhanh chóng mà hành động cẩu thả. Không phải. Họ làm vì lý tưởng phục vụ đất nước để “hiến dâng” trong tinh thần khoa học nghiêm túc nhất mà họ đã học được trong những năm sống và làm việc ở Đức. Họ đều là những kỹ sư, tiến sĩ, những nhà khoa học thật sự. Không có tinh thần khoa học nghiêm túc, sẽ chẳng có gì cả, phương Tây cũng như phương Đông, chẳng có nền công nghiệp phục vụ kinh tế và sự phồn vinh của nhân dân. Cần phải “học thật, làm thật, sống thật”. Những người đã được rèn luyện bao nhiêu năm trong môi trường công nghiệp cao như nước Đức không thể làm khác hơn.

Những quyển sách của Tủ sách Nhất Nghệ Tinh ra mắt đều được chào đón nồng nhiệt, từ những nhà giáo dục, học viên đến các trung tâm đào tạo nghề. Nhiều quyển đã được tái bản không kịp phục vụ độc giả. Đó là niềm vui của những người dịch thuật.

Thật đáng ngưỡng mộ các anh chị em.

Dưới đây là

1) Hình ảnh những quyển sách đã được xuất bản (nhiều quyển khác còn đang trong giai đoạn biên tập ở Nxb)

2) Giáo dục song hành của Đức là gì (TS Phan Kim Hổ trình bày),

3) Giới thiệu Tủ sách Nhất Nghệ Tinh (Kỹ sư Phạm Nam Hương trình bày)

Nguyễn Xuân Xanh

Mồng Hai Tết Nhân Dần 2022

Đông Nam Á muốn tìm lại khách du lịch. Nhưng làm thế nào để mở cửa biên giới một cách an toàn?

ĐÔNG NAM Á MUỐN TÌM LẠI KHÁCH DU LỊCH. NHƯNG LÀM THẾ NÀO ĐỂ MỞ CỬA BIÊN GIỚI MỘT CÁCH AN TOÀN?

Alexandre Veilleux

Một trong những ngành bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch là ngành du lịch. Ngành du lịch đã bị thiệt hại 4,5 nghìn tỷ US$ trên toàn cầu và ảnh hưởng đến hơn 62 triệu việc làm. Trong khi nhiều nước có tỷ lệ dân số tiêm phòng vắc-xin cao, nhiều người đã nghĩ đến ý tưởng có thể khởi động trở lại việc đi du lịch, ít nhất là ngay khi làn sóng biến chủng Omicron bị đẩy lùi.

Sự phục hồi của ngành du lịch quốc tế diễn ra khá chậm, trong khi các nước vẫn chưa khuyến khích các chuyến du lịch không thiết yếu. Số lượng du khách quốc tế đến thấp hơn 80% so với trước khi đại dịch bùng nổ và việc mở cửa biên giới trở lại diễn ra trên cơ sở thỏa thuận song phương hơn là trên cơ sở thỏa thuận chung.

Mở cửa biên giới hay không mở cửa biên giới? Là thành viên của Tổ chức quan sát Nhân quyền Quebec thuộc Trung tâm Học thuật và Nghiên cứu Quốc tế của Đại học Montreal, tôi quan tâm đến các chiều kích chính trị và địa lý xã hội của ngành du lịch ở Đông Nam Á.

Khoa học về thế giới tự nhiên

Số đặc biệt Diễn Đàn 30 tuổi

KHOA HỌC VỀ THẾ GIỚI TỰ NHIÊN, MỘT VÀI KHÁI NIỆM VÀ THUẬT NGỮ

Tác giả: Hà Dương Tuấn

Trong bài này những thuật ngữ lần đầu tiên gặp sẽ được viết đậm và nghiêng.

Theo dòng chảy của bài, bạn đọc sẽ gặp những khẳng định hay phủ định, không hẳn của người viết tuy được người viết nhận làm của mình, có được trong quá trình sống và học hỏi: trong khuôn khổ một bài ngắn về những “khái niệm và thuật ngữ kinh điển”, người viết không thể trích dẫn hay đưa ra xuất xứ của các khái niệm đó; muốn làm như thế thì có khi chỉ cho một cặp khái-niệm/thuật-ngữ đã cần một bài dài hơn cả bài này...

1. Khoa học tự nhiên (KHTN) và Thế Giới Tự Nhiên (TGTN)

“Khoa học” nói trong tựa bài, xin hiểu chung là nói về Khoa học Tự nhiên, Khoa học Xã hội và Khoa học Nhân văn, tuỳ theo đối tượng nghiên cứu của các khoa học đó. Trong tiểu luận nhỏ này người viết xin chỉ giới hạn vào KHTN. Hai phạm trù khoa học kia vượt khá xa ngoài tầm với của mình nên không dám múa rìu qua mắt thợ.

Trong chừng mực là đối tượng của KHTN, TGTN là thế giới vật chất, được khảo sát bằng các ngành KH mà đối tượng là vật chất, như Vật lý học, Hoá học, Sinh học... Tuỳ ngữ cảnh mà có khi TGTN nằm ngoài con người, có khi nó bao gồm con người.

Việc khảo sát thế giới tự nhiên dựa trên ba tiên đề; một tiên đề là một mệnh đề đầu tiên được chấp nhận là đúng không chứng minh, để khởi đi một chuỗi mệnh đề trong tư duy. Nói chung, trong từng phạm vi nghiên cứu, tiên đề nào cần thiết cho tư duy để đưa đến những kết luận cụ thể có ích cho cuộc sống thì về lâu dài tiên đề đó sẽ được chọn lựa.

“Bookporn” – đăng tải hình ảnh sách – trên Instagram: tiến đến sự kết thúc của chủ nghĩa tinh hoa văn hoá?

“BOOKPORN” - ĐĂNG TẢI HÌNH ẢNH SÁCH - TRÊN INSTAGRAM: TIẾN ĐẾN SỰ KẾT THÚC CỦA CHỦ NGHĨA TINH HOA VĂN HÓA?

Tác giả: Marine Siguier^[*]

Người phụ nữ đọc sách - Pieter Janssens Elinga (1668-1670) - Wikimedia

“Còn đâu nữa những con chữ, những cuốn sách, và luôn tiện đâu là văn chương nữa, khi chỉ còn những hình ảnh?”. Chính là với cách nói này mà một nữ phóng viên thời luận đã tấn công vào một số cách làm đang thịnh hành trên mạng xã hội, trong một bài viết rất ngắn được phát hành trên đài France Culture vào đầu tháng chín với nhan đề “L’enfer du bookporn” - Địa ngục của đăng tải hình ảnh sách -.

Đối tượng của sự phẫn nộ này? Là “bookporn”, một hiện tượng đăng tải hình ảnh các sách trên Instagram. Tuy nhiên, tác giả của bài viết đượm tính khí nhất thời này từ chối thiêng liêng hóa văn chương hay nuôi dưỡng một sự thù ghét nào đó đối với các hình ảnh. Đúng hơn, bà thiên về xây dựng phê phán của mình dựa trên việc đặt lại vấn đề về các động cơ của độc giả. Khi đăng tải những nội dung liên quan đến văn chương, những người sử dụng internet không cưỡng được sự quyến rũ của thói ưa phô bày đáng lên án: phô trương vốn văn hóa của mình để phân biệt với đám đông, một tội lỗi kiêu ngạo cuối cùng?

Năm số Kỷ yếu Khoa học & Giáo dục đại học (2008-2014)

NĂM SỐ KỶ YẾU KHOA HỌC

& GIÁO DỤC ĐẠI HỌC

Của cộng đồng các nhà khoa học, nghiên cứu Việt Nam và bè bạn thế giới

(2008-2014)

Giữa một vũ trụ đầy những sự huyền bí, người mình như khách qua đường bưng mắt mà đi vì sợ mệt mắt. […] Nếu dân tộc này không bao giờ tự dựng lên được một nền học thuật thì chẳng nói hai mươi triệu, có đông đến hai trăm triệu cũng là một dân tộc bỏ đi, một dân tộc không có trên pho lịch sử văn minh loài người.

Hoài Thanh

Sông Hương, 1936

(Từ Người Xưa Cảnh Tỉnh, tác giả Vương Trí Nhàn và Trần Văn Chánh, NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh, 2019)

Lời giới thiệu

Dưới đây tôi xin ghi lại 5 số kỷ yếu, với gần 3.000 trang giấy in, đã được cộng đồng trí thức, khoa học, nhà nghiên cứu Việt Nam, cùng sự tham gia bài vở của một số nhà khoa học nước ngoài, đầu tư tâm trí thực hiện trong giai đoạn từ 2008-2014, tức từ 14 năm trước. Đó là các số kỷ niệm Max Planck 150 tuổi (2008), kỷ niệm 400 năm Thiên văn & Galilei, 150 năm Thuyết tiến hóa & Darwin (2009), Đại học Humboldt 200 năm (2010), và sự kiện Hạt Higgs được tìm thấy tại CERN năm 2012 sau gần nửa thế kỷ, gây chấn động cả thế giới. Tất cả năm số này được in và phát hành tại NXB Tri Thức dưới thời của nguyên giám đốc GS Chu Hảo. Ngoài khối lượng chất xám to lớn chứa đựng trong đó, những số kỷ yếu này được nhiều mạnh thường quân, quỹ quốc tế, viện văn hóa và cá nhân tài trợ, giúp cho sự ra đời được dễ dàng. Trước 5 số này còn có 2 số nữa, mừng sinh nhật thứ 80 của hai nhà toán học lão thành có nhiều đóng góp, là GS Đặng Đình Áng (2006), và GS Hoàng Tụy (2007). Mỗi số kỷ yếu là một bức tượng khắc họa cho một đề tài quan trọng.

PTKT Chúc Tết Nhâm Dần