PHÂN TÍCH KINH TẾ: Vì sao sự tiến bộ xã hội là quan trọng

5.5.15

Vì sao sự tiến bộ xã hội là quan trọng

CAMBRIDGE – Sự tăng trưởng kinh tế đã giúp hàng trăm triệu người thoát khỏi đói nghèo và cải thiện đời sống của nhiều triệu người hơn nữa trong nửa thế kỷ qua. Tuy nhiên, ngày càng rõ rằng một mô hình phát triển con người chỉ dựa trên sự tiến bộ kinh tế không thôi là chưa đủ. Một xã hội mà không giải quyết được các nhu cầu cơ bản của con người, trang bị cho người dân để họ nâng cao chất lượng đời sống, bảo vệ môi trường, và tạo ra nhiều cơ hội cho người dân thì không thể thành công. Sự tăng trưởng toàn diện đòi hỏi sự tiến bộ cả về kinh tế lẫn xã hội.

Những cạm bẫy của việc chỉ tập trung vào GDP đã được chứng minh qua những phát hiện của 2015 Social Progress Index (Chỉ số tiến bộ xã hội năm 2015), ra mắt vào ngày 9 tháng 4. Chỉ số SPI, kết quả từ sự hợp tác giữa Scott Stern của MIT và tổ chức phi lợi nhuận Social Progress Imperative, đo lường hiệu suất hoạt động của 133 quốc gia trên nhiều chiều kích hoạt động xã hội và môi trường khác nhau. Đó là khung toàn diện nhất được phát triển để đo lường sự tiến bộ xã hội, và là khung đầu tiên đo lường sự tiến bộ xã hội độc lập với GDP.

Dựa trên 52 chỉ báo về hiệu suất hoạt động xã hội của một quốc gia, SPI cung cấp một công cụ thiết thực cho chính phủ và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đối sánh hiệu suất hoạt động của quốc gia và ưu tiên cho những lĩnh vực xã hội cần cải thiện nhất. Do đó SPI cung cấp một cơ sở mang tính hệ thống, thực nghiệm để hướng dẫn xây dựng chiến lược vì sự phát triển toàn diện.

Các dữ liệu cho thấy nhiều khía cạnh tiến bộ xã hội, điều không gây ngạc nhiên, có xu hướng cải thiện cùng với sự tăng trưởng thu nhập. Những nước giàu, như Na Uy (đứng đầu chỉ số SPI năm nay), nói chung là có những kết quả tiến bộ xã hội tốt hơn so với các nước có thu nhập thấp hơn.

Nhưng có một phát hiện nổi bật là GDP còn xa mới là nhân tố quyết định duy nhất của tiến bộ xã hội. Costa Rica, ví dụ, đã đạt được mức tiến bộ xã hội cao hơn Italia, nhưng chỉ đạt một phần ba GDP trên đầu người của Italia.

Và Costa Rica không phải là trường hợp cá biệt. Trong phổ các nước, từ giàu đến nghèo, chúng ta có thể thấy những ví dụ, như New Zealand và Senegal, còn lâu mới thành công trong việc biến tăng trưởng kinh tế của họ thành tiến bộ xã hội hơn các nước khác, như Hoa Kỳ và Nigeria. Nhiều quốc gia mới nổi có nền kinh tế tăng trưởng nhanh, như Trung Quốc và Ấn Độ, cũng chưa có khả năng đạt được mức độ tiến bộ xã hội mà sự tiến bộ kinh tế của họ cho phép đạt tới.

Ở đâu có sự mất cân bằng giữa sự tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội, thì sự bất ổn chính trị và tình trạng bất ổn thường phát sinh, như ở Nga và Ai Cập. Sự tụt hậu về tiến bộ xã hội cũng kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia trên và ở những quốc gia nào không thể giải quyết được các nhu cầu của con người, xây dựng nguồn vốn xã hội, và tạo ra cơ hội cho các công dân của họ. Các quốc gia phải đầu tư vào sự tiến bộ xã hội, không chỉ các thể chế kinh tế, để tạo ra nền tảng thích hợp cho sự tăng trưởng kinh tế.

Theo kinh nghiệm của riêng tôi, tôi đã thấy cách Rwanda đầu tư vào sự tiến bộ xã hội - bao gồm bình đẳng giới, giảm 61% tỷ lệ tử vong ở trẻ em chỉ trong một thập kỷ, và 95% trẻ em đến trường học cấp tiểu học - tích hợp vào chiến lược phát triển kinh tế của họ. Hiệu suất hoạt động kinh tế tích cực của Rwanda sẽ không khả thi nếu không có sự cải thiện ở những lãnh vực trên và ở những chiều kích tiến bộ xã hội khác.

Tập trung vào sự tiến bộ xã hội theo cách trên sẽ dẫn đến những chiến lược phát triển tốt hơn, và xây dựng được sự hỗ trợ chính trị cho các bước gây tranh cãi đôi khi cần thiết để gia tăng sự thịnh vượng. Một sự đo lường chặt chẽ các hoạt động xã hội, cùng với những chỉ báo kinh tế truyền thống, là điều then chốt để khởi đầu vòng tròn hiệu quả, theo đó sự tăng trưởng GDP sẽ cải thiện hiệu suất hoạt động xã hội và môi trường theo những cách có thể dẫn đến sự thành công kinh tế thậm chí còn lớn hơn. Và, bằng cách tránh những cuộc tranh luận ở phạm vi hẹp, như GDP so với sự bất bình đẳng thu nhập, chỉ số SPI cung cấp một công cụ thiết yếu để xây dựng một nghị trình khả thi về vấn đề trên.

Sự quan tâm đối với SPI đã gia tăng theo cấp số nhân từ khi phiên bản beta được công bố vào năm 2013. Những phát hiện của SPI đã được chia sẻ cho hàng triệu người dân trên thế giới, biến nó thành một công cụ để người dân chất vấn trách nhiệm giải trình của các nhà lãnh đạo của họ.

Hơn nữa, các sáng kiến chiến lược để thúc đẩy sự cải thiện về tiến bộ xã hội đã được triển khai tại hơn 40 quốc gia. Paraguay, ví dụ, đã áp dụng SPI để hướng dẫn một kế hoạch phát triển toàn diện cấp quốc gia đến năm 2030. Và SPI không chỉ được sử dụng ở cấp quốc gia, mà còn ở cấp chính quyền khu vực và thành phố. Những bang như bang Para ở Brazil, cùng với những thành phố như Bogota và Rio de Janeiro ở châu Mỹ Latin và Somerville ở bang Massachusetts ở Hoa Kì đã bắt đầu sử dụng SPI như là một thước đo của sự phát triển thành công.

Năm nay, Ủy ban châu Âu sẽ khởi động việc áp dụng chỉ số SPI cấp khu vực trên khắp châu Âu. Và những công ty, như Coca-Cola và Natura, đã sử dụng SPI để thông báo các chiến lược đầu tư xã hội của họ và xây dựng các mối quan hệ hợp tác với các đối tác nhà nước và tư nhân.

GDP đã là mức đối chuẩn hướng dẫn sự phát triển kinh tế trong hơn một nửa thế kỷ. Mục tiêu của SPI dự định bổ sung (không thay thế) cho GDP như là một thước đo cốt lõi hiệu suất hoạt động của quốc gia. Đo lường sự tiến bộ xã hội giúp người dân và các nhà lãnh đạo có được một bức tranh hoàn chỉnh hơn về cách thức đất nước họ đang phát triển. Và điều đó cũng giúp các xã hội có những lựa chọn tốt hơn, tạo ra những cộng đồng mạnh hơn, và cho phép mọi người có được cuộc sống trọn vẹn hơn.

Xem GS Michael Porter bình luận Chỉ số tiến bộ xã hội trên youtube