PHÂN TÍCH KINH TẾ: Việc Claudia Goldin được trao giải Nobel là một chiến thắng cho phụ nữ trong kinh tế học

18.10.23

Việc Claudia Goldin được trao giải Nobel là một chiến thắng cho phụ nữ trong kinh tế học – và cho kinh tế học nói chung

VIỆC CLAUDIA GOLDIN ĐƯỢC TRAO GIẢI NOBEL LÀ MỘT CHIẾN THẮNG CHO PHỤ NỮ TRONG KINH TẾ HỌC – VÀ CHO KINH TẾ HỌC NÓI CHUNG

Ngày 10 tháng 10 năm 2023

Người được trao giải Nobel mới nhất của thế giới cúi đầu chào khán giả. Carlin Stiehl/Getty Images

Lịch sử kinh tế, từ lâu, đã được ghi chép qua lăng kính của nam giới, nhấn mạnh đến sự đóng góp của nam giới và các quan điểm của họ. Bằng chứng, hãy nhìn vào Giải thưởng về Khoa học Kinh tế để tưởng niệm Nobel. Giải thưởng đã được trao cho 90 nam giới kể từ năm 1969 – và chỉ có 3 phụ nữ nhận được giải.

Người phụ nữ thứ ba được trao giải thưởng, nhà kinh tế học lao động nổi tiếng của đại học Harvard, Claudia Goldin, đã được vinh danh vào ngày 9 tháng 10 năm 2023, vì hàng thập kỷ nghiên cứu về sự chênh lệch lương theo giới tính. Đó không phải là chiến thắng của riêng bà mà còn là chiến thắng cho phụ nữ trong lãnh vực kinh tế học.

Là một nhà kinh tế, tôi nhìn vấn đề này theo cách riêng của mình. Lĩnh vực nghiên cứu của tôi có khoảng cách rất lớn về giới tính. Chỉ có 24% giảng viên về kinh tế học trong biên chế là phụ nữ. Ngược lại, phụ nữ chiếm 43% số giảng viên được bổ nhiệm trong số các khoa kinh tế học.

Không chỉ liên quan đến cổ phiếu và trái phiếu

Một phần của vấn đề là kinh tế học thường có thể bị đồng nhất một cách sai lầm với tài chính, tiền tệ và ngân hàng. Nhận thức hạn hẹp này có thể không hấp dẫn mọi người. Đặc biệt, phụ nữ có xu hướng bị lôi cuốn vào những lĩnh vực liên quan trực tiếp đến những thách thức xã hội.

Nhưng kinh tế học không chỉ liên quan đến thị trường chứng khoán. Trên thực tế, các lĩnh vực rộng lớn của ngành này đều đề cập đến các vấn đề xã hội – chăm sóc y tế, phát triển, giáo dục và tất nhiên là bất bình đẳng giới.

Ví dụ, các nhà kinh tế học lao động nghiên cứu các vấn đề như chính sách nghỉ phép vì lý do gia đình và sự chênh lệch lương theo giới tính – những lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống phụ nữ.

Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi phụ nữ hiện diện nhiều hơn trong lĩnh vực kinh tế học lao động so với các chuyên ngành khác.

Trong lịch sử, phụ nữ cũng bị lôi cuốn vào các chuyên ngành kinh tế học y tế, kinh tế học phát triển và kinh tế học giáo dục. Nhưng các chuyên ngành đó lại không nhận được nhiều sự chú ý, và công chúng đôi khi thậm chí còn không công nhận chúng là một phần của kinh tế học.

Thậm chí, các chuyên ngành này còn được giới thiệu chiếu lệ trong các tín chỉ nhập môn Econ 101. Một nghiên cứu về các sách giáo khoa về kinh tế học cơ bản cho thấy 75% những nhà kinh tế được nêu tên trong các sách này là nam giới. Phụ nữ thậm chí còn không được đại diện, một cách bình đẳng, trong các ví dụ giả định.

Phụ nữ đang ở đâu?

Phụ nữ không chỉ bị đánh giá thấp với tư cách là nhà kinh tế học, mà kinh tế học với tư cách là một lĩnh vực học thuật, trong lịch sử, còn bỏ qua vai trò của phụ nữ trong nền kinh tế. Ngay cả khi nghiên cứu về kinh tế học gia đình được chú ý vào những năm 1970, vai trò then chốt của phụ nữ cũng thường bị gạt ra bên lề.

Các mô hình truyền thống thường đơn giản hóa, một cách thái quá, quy trình ra quyết định của các hộ gia đình, và bỏ qua sự đóng góp của phụ nữ. Điều này khiến các nhà kinh tế đánh giá thấp vai trò của người lao động nữ không được trả lương trong hộ gia đình, và duy trì vai trò khuôn sáo của giới tính trong các phân tích của họ.

Người được trao giải Nobel, Claudia Goldin, trả lời câu hỏi của phóng viên sau cuộc họp báo vào ngày 9 tháng 10 năm 2023. Carlin Stiehl/Getty Images

Goldin đã thách thức những câu chuyện truyền thống đó lấy nam giới làm trung tâm. Thông qua nghiên cứu mang tính đột phá của mình – đặc biệt về sự bất bình đẳng về tiền lương và “tình thế bất lợi của chức năng làm mẹ” (“motherhood penalty”) – Goldin đã gây sự chú ý đến vai trò và thách thức kinh tế của phụ nữ.

Những phát hiện của bà cho thấy sự phức tạp của chênh lệch tiền lương, nhấn mạnh đến các vấn đề như những thách thức mà phụ nữ phải đối mặt sau khi sinh con. Ví dụ như sự gián đoạn nghề nghiệp khi phải nghỉ thai sản hoặc giảm giờ làm việc để chăm sóc con cái, và những vấn đề có liên quan khác có thể làm giảm thu nhập và triển vọng việc làm của phụ nữ trong dài hạn.

Điều quan trọng cần lưu ý là nghiên cứu của Goldin không quy khoảng cách về tiền lương theo giới tính cho sự phân biệt đối xử của người sử dụng lao động. Thay vào đó, những hiểu biết sâu sắc của bà ủng hộ việc thiết lập hệ thống các chính sách hỗ trợ to lớn.

Phát hiện của bà gợi ý việc tăng cường các cơ sở chăm sóc trẻ em, cải thiện các chính sách nghỉ phép của cha mẹ, tạo ra sự linh hoạt tại nơi làm việc, và ủng hộ các chính sách hỗ trợ những gia đình có con nhỏ, tất cả điều này có thể đóng vai trò then chốt để giải quyết khoảng cách về tiền lương. Nếu không có các chính sách hỗ trợ như trên, thì phụ nữ chắc chắn sẽ tiếp tục kiếm được ít tiền hơn so với nam giới, sau khi họ trở thành cha mẹ.

Chiến thắng của một người, thắng lợi của nhiều người

Sự ghi nhận giải thưởng Nobel của Goldin không chỉ đơn thuần là một vinh dự cho những thành tựu cá nhân của bà. Đó còn như là một cột mốc dẫn đường cho phụ nữ trong lĩnh vực kinh tế học và học thuật nói chung.

Đầu tiên, bà giành chiến thắng trong việc thách thức sự mất cân bằng lịch sử về giới tính trong các giải thưởng nổi tiếng như trên, phát ra tín hiệu là việc thừa nhận sự đóng góp của phụ nữ cho kinh tế học đáng lí phải có từ lâu trước đó. Điều đó còn mang lại hy vọng cho các nhà kinh tế nữ trẻ tuổi, rằng công trình của họ cũng có thể đạt được danh tiếng như vậy.

Ngoài ra, việc bà nhận giải Nobel còn nhấn mạnh một điểm cốt yếu: Kinh tế học là một ngành học phong phú và phức hợp, vượt ra ngoài các vấn đề truyền thống về tài chính và tiền tệ. Đó là vấn đề tư cách làm cha mẹ. Đó là vấn đề chăm sóc trẻ em. Đó là vấn đề đấu tranh của con người. Đó là vấn đề thay đổi xã hội.

Về bản chất, chiến thắng của Goldin cho thế giới thấy mức độ mở rộng, toàn diện, đa dạng và kết nối với nhau của lĩnh vực học thuật này thực sự rộng lớn như thế nào. Kinh tế học không chỉ là một khoa học ảm đạm. Đó còn là một khoa học nhân văn.

Tác giả