1.2.25

DOGE, X và tầng lớp quyền lực đầu sỏ thân hữu: trò chơi quyền lực của Elon Musk

DOGE, X VÀ TẦNG LỚP QUYỀN LỰC ĐẦU SỎ THÂN HỮU: TRÒ CHƠI QUYỀN LỰC CỦA ELON MUSK

Các tác giả:

Laurence Grondin-Robillard

Phó giáo sư, École des médias et doctorante en communication, 

Université du Québec à Montréal (UQAM)

Nadia Seraiocco

Phó giáo sư, École des médias, 

Université du Québec à Montréal (UQAM)

Elon Musk trò chuyện với tổng thống đắc cử Donald Trump trước khi phóng thử lần thứ sáu tên lửa Starship của SpaceX ngày 19 tháng 11-2024. (Brandon Bell/Pool via AP)

Mục đích thực sự của Elon Musk là gì? Với việc đề cử ông làm bộ trưởng Bộ Hiệu quả Chính phủ, khó mà tránh được ngay cả những kịch bản khó xảy ra nhất. Một tấm ảnh của tỷ phú này bên cạnh Nigel Farage, một nhân vật phái hữu của đảng Reform UK, trước một bức chân dung của Trump, nêu rõ rằng những sáng kiến phá hoại nền dân chủ chưa chấm dứt.

Dường như từ nay dự án này sẽ ghi dấu ở quy mô quốc tế.

Elon Musk là một doanh nhân lập dị, nổi tiếng với những chiến lược không đoán trước được, ông đã đầu tư rất nhiều tiền vào Twitter mà ông đã đổi tên thành “X”, để áp đặt như là giải pháp thay thế duy nhất có thể đứng vững được cho các phương tiện truyền thông đại chúng mà ông đánh giá là lỗi thời.

Trong lúc quyền lực thứ tư [quyền lực của báo chí, truyền thông - ND] bị hao mòn dần cùng với sự sút giảm niềm tin của công chúng đối với báo chí, Musk lợi dụng điều này để thổi phồng ảnh hưởng của mình. Những trụ cột khác của nền dân chủ (về lập pháp, tư pháp và hành pháp) có vẻ là những mục tiêu sắp tới mà tỷ phú không trọng truyền thống này muốn chinh phục và biến đổi.

Đọc thêm: Les États-Unis seront-ils contrôlés par une clique de milliardaires? Le risque de glissement vers une oligarchie est réel - (Mỹ sẽ bị một bè đảng tỷ phú kiểm soát? Nguy cơ trượt dần đến một thể chế đầu sỏ là có thật)

Với tư cách là phó giáo sư trường Truyền thông đại chúng, Đại học Québec tại Montréal, trong bài báo này, chúng tôi khảo sát những phá hoại mà Elon Musk gây ra cho lĩnh vực truyền thông sau khi định hình cuộc đối thoại chính trị Mỹ.

Đọc thêm: De Twitter à X: Comment Elon Musk façonne la conversation politique américaine- Từ Twitter đến X: Elon Musk định hình cuộc đối thoại chính trị Mỹ như thế nào?

Ông ta đã làm điều đó để “cười lớn” (“lol”- laugh out loud”): sự hài hước mang tính tàn phá của Musk

Từ Reddit, qua 4Chan rồi X, gương mặt kẻ gây rối (troll), như là một yếu tố gây rối các cộng đồng trực tuyến, chia sẻ những điểm tương đồng nổi bật với các cách tiếp cận truyền thông do Elon Musk thực hiện.

Việc mua Twitter và biến nó thành một thứ “đồ chơi truyền thông”, có thể được diễn giải như một hành động khiêu khích được thực hiện để cười chơi (for the lulz). Thành ngữ này, xuất phát từ những cộng đồng trực tuyến đầu tiên, diễn đạt ý tưởng gây rối ren cho vui. Mặc dù thoạt đầu tỏ ra bất hợp lý, việc mua Twitter phản ánh một nét bất biến trong những hành động của Musk: không tuân thủ và lật đổ những chuẩn mực đã được thiết lập.

Không chỉ là một sự đầu tư tài chính đơn thuần, từ nay việc mua Twitter bao hàm một chiều kích mang tính biểu tượng và thể hiện một ý chí muốn xác định lại các luật chơi. Từ hơn 30 năm nay, Musk tiến triển trong một vũ trụ công nghệ ở đó ông ta tán dương một dạng hacking (tấn công phá hoại) các hệ thống hiện hữu.

Đọc thêm: Les utilisateurs de X doivent lutter seuls contre la désinformation qui y sévit - Những người sử dụng X phải một mình chống chọi lại thông tin sai lệch đang hoành hành trên mạng này.

Tư thế của Musk, cũng như của một số kẻ gây rối (trolls), dựa trên một quan niệm tự do cá nhân triệt để mà các nhà nhân học Mỹ Gabriella Coleman và Alex Golub mô tả là một sự từ khước triệt để mọi hình thức ép buộc hay điều chỉnh từ bên ngoài. Chịu ảnh hưởng bởi tinh thần hacker (tấn công phá hoại) trong thời kỳ đầu của Internet, tiêu biểu cho nhiều gương mặt của thế hệ X, Musk gắn chặt các dự án của mình trong một mối liên kết đặc biệt giữa khiêu khích, đổi mới sáng tạo và ý hệ tự do cá nhân triệt để.

Xói mòn quyền lực thứ tư

Đối với doanh nhân này, không có gì là thiêng liêng cả. Qua các công bố gây tranh cãi vốn lôi kéo những người hâm mộ ông và khiêu khích các nhà báo, Musk triển khai một vòng khép kín các phản hồi (feedback) giữa truyền thông kỹ thuật số và truyền thông báo chí.

Sự phản hồi này, mà nhà nghiên cứu nữ người Mỹ trong lĩnh vực truyền thông, Whitney Philipps, đã sử dụng để giải thích các tương tác giữa Anonymous và Fox Media, cho thấy sự khiêu khích dung dưỡng những diễn ngôn truyền thông như thế nào. Phản hồi này cũng củng cố chỗ đứng của các cộng đồng trực tuyến vốn cảm thấy bị truyền thông báo chí gạt ra ngoài lề. 

Trong vai trò người dẫn đầu các khiêu khích, Musk tấn công các thể chế và xây dựng một nhóm “Chúng ta” (“Nous”) tách riêng mà quyền lực thứ tư không còn là đại diện, nhưng cuối cùng quyền lực này cũng tìm được một diễn đàn trên mạng xã hội X. 

Giới chuyên gia đại học, yêu cầu của báo chí

Trong bối cảnh sau bầu cử ở Mỹ, được đánh dấu bởi một sự khoa trương đối chọi “dân chúng” với giới tinh hoa, Musk chiếm lấy diễn ngôn dân tuý này để tăng cường ảnh hưởng của mình. Nhưng ta thực sự đang nói về giới tinh hoa nào? Giới tinh hoa cánh tả? Chính ông ta cũng thuộc về giới tinh hoa mà ông có ý định đánh bại.

Đối với hàng triệu khách thuê bao của ông, ông thường xuyên dội vào họ ý tưởng các legacy media (hay truyền thông truyền thống) không những là lỗi thời mà còn gian dối. Thông điệp này dựa trên một sự dàn dựng pha trộn khoác lác và khiêu khích: de doạ các nhà lãnh đạo nước ngoài, thách thức phi lý và nhạo báng.

Lối tiếp cận này đặc biệt lôi cuốn các Musk fanboys - nam giới cuồng Musk -, những người ngưỡng mộ nồng nhiệt xem ông vừa là một thiên tài có tầm nhìn xa trông rộng vừa là một người bảo vệ công lý của kỹ thuật số có khả năng đạp lên khuôn phép xã hội và sáng tạo lại những động lực truyền thông.

Musk và tầng lớp quyền lực đầu sỏ thân hữu: giới tinh hoa nam tính cực kỳ giàu có của Công nghệ

Trong sự trỗi dậy của những khiêu khích dàn dựng bởi Elon Musk, hình thành một quyền lực thứ năm tích hợp mô hình của “thể chế quyền lực đầu sỏ thân hữu”.

Từ mới này kết hợp thuật ngữ “bro”, có nghĩa là tình bạn bè thoải mái giữa nam giới (ở đây là kết hợp với văn hoá nam tính của các start-up – công ty khởi nghiệp –), và “oligarchie” - tầng lớp đầu sỏ, chỉ giới tinh hoa của Silicon Valley vốn thống trị các lĩnh vực truyền thông, kinh tế và văn hoá. Đặc điểm của quyền lực này là tư thế gây rối, trộn lẫn vào đổi mới công nghệ một dáng vẻ thoải mái nhuốm màu bất kính, sự thoải mái thái quá này định hình lại những quy tắc của các tương tác xã hội.

Trong tầng lớp quyền lực đầu sỏ thân hữu mới hình thành này, đặc biệt được thấy rõ từ cuộc bầu cử năm 2024 của Mỹ, Musk đã tái tạo tinh thần của tập đoàn PayPal Mafia nổi tiếng. Tập đoàn này, gồm những lãnh đạo cũ của Paypal, bao gồm những nhân vật có ảnh hưởng mạnh như Peter Thiel, người sáng lập Palantir. Động thái này đã khiến tạp chí The Economist khẳng định rằng PayPal Mafia, bao gồm các “tech bros” - thân hữu công nghệ - cánh hữu, có lẽ bây giờ đã nắm quyền kiểm soát chính phủ Mỹ.

Thiel, sau khi ủng hộ chiến dịch tranh cử tổng thống của Donald Trump năm 2016 với khoản tài trợ là 1,25 triệu đô la, đã đóng vai trò then chốt trong nhóm chuyển tiếp tổng thống. Sau đó, ông ta đã đầu tư 10 triệu đô la vào siêu PAC (Uỷ ban hành động chính trị Mỹ) của J.D. Vance, góp phần cho ông này đạt đến chức phó tổng thống Mỹ. Hiện nay, Thiel giữ vai trò chiến lược trong việc thâm nhập vào các nhóm quyền lực, đặc biệt là Nhà Trắng.

Về phía Musk, cộng sự của ông là Joe Lonsdale đã sáng lập và tài trợ America PAC, là một siêu PAC mà Musk đã chuyển tiền vận động tranh cử của ông vào đó, đồng thời nêu ra ước mơ về một chính phủ được điều khiển bởi những người bạn thân cận xuất sắc nhất về công nghệ của ông.

Nhóm thân hữu này tăng cường sức mạnh nhờ những sáng kiến có tính chiến lược. Ngày 7 tháng 11, tập đoàn Anthropic and Palantir Technologies đã tiết lộ một quan hệ hợp tác với Amazon Web Services (AWS) để tạo điều kiện cho các tổ chức tình báo và quốc phòng của Mỹ được ưu tiên tiếp cận các mô hình trí tuệ nhân tạo Claude 3 và 3.5. Như vậy, vai trò chủ đạo của các tập đoàn công nghệ trong những quyết định chiến lược và quân sự được củng cố.

Lợi nhuận từ đầu tư này là quá rõ ràng: giá cổ phần của Palantir Technologies từ đó đã tăng vọt lên 25%. Thế là từ đó những tài trợ ồ ạt của các tech bros (thân hữu công nghệ) khác cho lễ nhậm chức của Donald Trump tích tụ lại, khẳng định tầng lớp quyền lực đầu sỏ thân hữu này mà tình huynh đệ, tiếng cười và sự khiêu khích trở thành những công cụ của sự thống trị … của nam giới.

Một quyền lực thứ năm phi tập trung và trở thành quyền lực đầu sỏ thân hữu 

Vào đầu thiên niên kỷ này, một số người mường tượng rằng cùng với sự tập trung quyền lực của các tập đoàn truyền thông và ảnh hưởng chính trị của họ hiện diện khắp nơi, một lực lượng dân sự sẽ xuất đầu lộ diện nhờ tự do ngôn luận do các mạng truyền thông xã hội cung cấp. Quyền lực thứ năm này mà một nhà tư tưởng là Ignacio Ramonet hình dung là sẽ phi tập trung và mọi người đều tiếp cận được, sở hữu các ưu thế để tái phân phối các cơ hội trong không gian công cộng.

Tuy nhiên, quyền lực thứ năm này đã bị chuyển hướng. Thay vì dựa vào những sự năng động có tính tham gia, quyền lực này đã được hình thành chung quanh một giới tinh hoa công nghệ vốn khai thác cho lợi ích riêng của mình những loại tiền tệ phi tập trung là những loại tiền điện tử, bao gồm DOGEcoin.

Trong sự hỗn loạn có tính toán này, đồng tiền DOGEcoin tượng trưng cho một tầm nhìn đặc biệt mà sự phi tập trung hoá các quyền lực kinh tế là một trò chơi có lợi cho những người giàu có nhất. Bằng cách quảng bá đồng tiền điện tử mã hóa này trên mạng xã hội X, Musk khai thác nền kinh tế của sức chú ý để đào luyện những ưu tiên của đại chúng và tăng cường ảnh hưởng của ông đối với các chuyển động của tư bản.

Một cái nhìn nhanh khác về văn hoá kỹ thuật số: sau những cuộc thảo luận giữa Trump và Musk, tên của bộ mà tổng thống Mỹ muốn giao cho người bạn mới của ông sẽ được biết với cái tên DOGE, là chữ viết tắt của Department of Government Efficiency [Bộ Hiệu quả Chính phủ]. Việc này chỉ làm mạnh thêm ý tưởng theo đó kinh tế và chính trị của Mỹ được giản lược về các cơ chế của sự phô diễn và gây ấn tượng mạnh.

Trò chơi khiêu khích này, mà ranh giới giữa nghiêm túc và giễu cợt bị xoá nhoà, minh hoạ cho một động thái đương thời trong đó quyền lực phát triển tuỳ theo sự lộn xộn và gây thiệt hại cho sự chú ý của tập thể.

Với một văn phòng trong chính phủ Mỹ, quyền lực phát tán truyền thông và khả năng tạo đồng tiền riêng ngoài các hệ thống ngân hàng, quyền lực thứ năm đã ra đời. Nhưng thay vì đánh dấu một sự tiến bộ xã hội thông qua phi tập trung quyền lực chính trị, thì lại là một sự phân cấp bậc mới của quyền lực đang hình thành, bao gồm những tỷ phú mà đối với họ, điều hành chính phủ là một vở kịch. 

Từ nay, truyền thông chính trị phải được thực hiện trong sự lộn xộn qua những “shitposting” [“bài đăng nhảm nhí”] và chỉ để cười chơi (lol - laugh out loud -).

Người dịch: Thái Thị Ngọc Dư

Nguồn: “DOGE, X et la broligarchie: le jeu để pouvoir d’Elon Musk”, The Conversation, 13.01.2025.

Print Friendly and PDF
Nhãn: