Làm thế nào để tự định hướng trong vùng “cao nguyên tân tự do”? Cuộc trò chuyện với Thomas Piketty, Felicia Wong và Gary Gestle

LÀM THẾ NÀO ĐỂ TỰ ĐỊNH HƯỚNG TRONG “VÙNG CAO NGUYÊN TÂN TỰ DO”? CUỘC TRÒ CHUYỆN VỚI THOMAS PIKETTY, FELICIA WONG VÀ GARY GERSTLE

“The World at Work”, trang đầu của một cuốn sách giáo khoa kinh tế học (1934)

Đây có phải là sự kết thúc của chủ nghĩa tân tự do? Đối với một số người, “đỉnh cao” đã qua; đối với những người khác, chúng ta đang chuyển vào trong một vùng “cao nguyên”: làm thế nào để tìm đường đi và làm thế nào để hình dung chuyện gì sẽ xảy ra sau này?

Trong tập mới của loạt bài “chủ nghĩa tư bản chính trị trong chiến tranh/Capitalismes politiques en guerre” của chúng tôi, một nhà kinh tế học, một nhà sử học và một nhà khoa học chính trị đề xuất mở ra những bước đột phá.

Thomas Piketty^[1], Noam Maggor^[2], Gary Gerstle^[3] và Felicia Wong^[4]

NOAM MAGGOR

Noam Maggor

Một kỷ nguyên mới của chủ nghĩa tự do đang bắt đầu?^[*] Hay ngược lại, chúng ta đang tiến tới một phương thức cai quản trao cho chính phủ vai trò tích cực hơn không? Làm thế nào để suy nghĩ lại về vai trò của Nhà nước trong kỷ nguyên toàn cầu mới?

Chính quyền Biden đã đưa ra một số sáng kiến ​​​​táo bạo, không thể hình dung được dưới các chính quyền trước đây. Đáng kể nhất là Đạo luật Đầu tư Cơ sở hạ tầng và Việc làm, đã đầu tư 1,2 nghìn tỷ đô la vào giao thông, truy cập băng thông rộng, nhà máy lọc nước và mạng lưới điện. Sau đó, Đạo luật Khoa học và Chip có kế hoạch dành 280 tỷ đô la cho việc phát triển và sản xuất chất bán dẫn trên lãnh thổ quốc gia. Cuối cùng, Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) dự kiến khoản tài trợ 400 tỷ đô la cho các công nghệ sạch.

Chính quyền Biden đã chấp nhận logic và luận điệu của một chính sách công nghiệp mang tính can thiệp cao mà cách đây không lâu là điều hoàn toàn cấm kỵ - một chính sách thậm chí không cần phải nêu tên.

Những biện pháp này đã gây tiếng vang khắp thế giới, ở châu Á, nơi chúng được coi là nỗ lực nhằm kìm hãm sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc, và ở châu Âu, nơi các chính sách tương tự đang được xem xét. Phải chăng chúng ta đang đi đầu trong một cái gì đó mới? Chúng ta có đang áp dụng một cách tiếp cận cai quản mới giao lại vai trò tích cực hơn cho chính phủ không?

Một lịch sử các học thuyết tân tự do

MỘT LỊCH SỬ CÁC HỌC THUYẾT TÂN TỰ DO

Christian Chavagneux

Serge Audier

Serge Audier duy trì mối quan hệ mật thiết với lịch sử tri thức của chủ nghĩa tân tự do. Sau nhiều tác phẩm viết về chủ đề này, đây lại là một tác phẩm mới dày 500 trang, được thông báo như là tập đầu tiên của một ấn phẩm sẽ có hai tập.

Luận đề vẫn không khác: những ai đã từng thấy một sự liên tục đơn giản giữa hội thảo chuyên đề nổi tiếng Lippmann vào năm 1938, Hội Mont-Pèlerin thời hậu chiến, chủ nghĩa tự do trong trật tự của Đức, sự phát triển của chủ nghĩa tiền tệ với trường phái Chicago cùng các chính sách kinh tế tân tự do được khởi xướng với việc bà Margaret Thatcher và Ronald Reagan lên nắm quyền, thì tất cả đều đã sai hoàn toàn.

Khi tìm tòi và đào bới lại các văn khố, kể cả các văn khố Pháp, và từ đó mới thấy phần lớn tài liệu chưa được các nhà nghiên cứu Anglo-Saxon khai thác, Serge Audier đã trả lại cho chủ nghĩa tân tự do tất cả sự phức tạp về trí tuệ, vừa với tư cách là một lý thuyết về thế giới và vừa với tư cách là một chiến lược chính trị-ý thức hệ.

Bản chất của chủ nghĩa tân tự do

Điều không tưởng này về một sự bóc lột không giới hạn đang trong quá trình hiện thực hóa

BẢN CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO

Chủ nghĩa tân tự do là gì? Một chương trình phá hủy các cấu trúc tập thể có khả năng cản trở logic của thị trường thuần túy.

Pierre Bourdieu

Nhà xã hội học, Giáo sư Học viện Pháp quốc

Thế giới kinh tế có thực sự là, như diễn ngôn thống trị mong muốn, một trật tự thuần túy và hoàn hảo, triển khai một cách khắc nghiệt logic về những hậu quả có thể thấy trước của nó, và nhanh chóng trấn áp mọi thiếu sót với các biện pháp trừng phạt mà nó áp đặt, hoặc một cách tự động, hoặc - đặc biệt hơn - thông qua các cánh tay tác chiến đắc lực của mình, Quỹ tiền Tệ Quốc tế/IMF hay Tổ Chức Hợp tác và Phát Triển Kinh Tế/OECD, và các chính sách mà các tổ chức này áp đặt: giảm chi phí lao động, giảm chi tiêu công và linh hoạt hóa việc làm? Và nếu trật tự này, trên thực tế, chỉ là việc áp dụng một sự không tưởng, chủ nghĩa tân tự do, đã được chuyển đổi thành một cương lĩnh chính trị, nhưng là một sự không tưởng vốn, với sự trợ giúp của lý thuyết kinh tế mà nó dựa vào, tự cho là sự mô tả khoa học của thực tại?

Lý thuyết bảo hộ này là một hư cấu toán học thuần túy, ngay từ đầu dựa trên sự trừu tượng kinh khủng: sự trừu tượng mà nhân danh một quan niệm vừa hạn hẹp vừa chặt chẽ về tính duy lý được đồng nhất với tính duy lý của cá nhân, bao gồm việc gạt qua một bên các điều kiện kinh tế và xã hội của những sự sắp xếp hợp lý và của cơ cấu kinh tế và xã hội vốn là điều kiện để thực hiện chúng.

MỘT TÍNH TRUNG LẬP QUÁ NGÂY THƠ

Chống lại sự trung lập ngây thơ của một số nhà kinh tế học, nhà xã hội học Ève Chiapello đưa ra một cách giảng dạy xuyên ngành hơn.

Ève Chiapello^[*]

Trên khắp thế giới, đối mặt với đại dịch, hoạt động tự do của các thị trường đã bị đình chỉ để nhường chỗ cho một hỗn hợp đáng ngạc nhiên gồm các biện pháp hạn chế khắc nghiệt và các đợt đầu tư ồ ạt, từ Nhà nước và các ngân hàng trung ương. Đây là cơ hội để quay lại cuộc tranh luận do S. Naidu, D. Rodrik và G. Zucman khởi xướng, những người đã phát biểu vài tuần trước trong các chuyên mục của chúng tôi về một “nền kinh tế học hậu chủ nghĩa tân tự do”. Dưới đây, nhà xã hội học người Pháp Ève Chiapello, nổi tiếng với cuốn sách Le Nouvel Esprit du capitalisme /Tinh thần mới của chủ nghĩa tư bản (với Luc Boltanski, Gallimard, 1999) và là nhà phê bình lâu năm về chủ nghĩa tân tự do, đã phát hiện ra một sự “ngây thơ” nhất định trong bài của họ. Bạn cũng có thể tìm thấy trên trang này quan điểm của nhà kinh tế học Gilles Saint-Paul.

Ève Chiapello (1965-)

Cách đây hơn một năm, Suresh Naidu, Dani Rodrik và Gabriel Zucman đã xuất bản trên tạp chí Boston Review một bài, “Kinh tế học hậu chủ nghĩa tân tự do”, mà tạp chí Le Grand Continent/Đại lục mới dịch sang tiếng Pháp và đề nghị tôi bình luận. Mối quan hệ của tôi với tham luận này và các tác giả của nó không phải là mối quan hệ của một nhà kinh tế học hành động trong lĩnh vực khép kín của các cuộc thảo luận nội bộ trong ngành kinh tế học, như các tạp chí lớn của Mỹ thường tổ chức mà là tham luận của một độc giả quan tâm đến các vấn đề kinh tế và đến việc chuyển các ý tưởng kinh tế thành các chính sách công. Nghiên cứu của tôi nhằm mục đích đặc biệt là đặt câu hỏi về tác động của các kiểu hình thức hoá các khái niệm, các đóng khung nghề nghiệp, các định dạng định lượng và các “công cụ”^[1] cả về mặt nghiên cứu và trong việc tạo ra các hiện tượng kinh tế như tổ chức các chuyển nhượng tài chính, thiết lập các giá cả, xác định một năng suất hay một hiệu ứng, quyết định đầu tư hay tài trợ cho một hoạt động. Vậy, tôi đã đọc văn bản này với cái nhìn đó: nó nói gì về các tác giả của nó, về quan niệm của họ về kinh tế học như một bộ môn, về mối quan hệ của họ với các “công cụ” của họ?

Kỷ nguyên tân tự do đang đến hồi cáo chung. Tiếp theo là gì?

KỶ NGUYÊN TÂN TỰ DO ĐANG ĐẾN HỒI CÁO CHUNG. TIẾP THEO LÀ GÌ?

Rutger Bregman

Trong cơn khủng hoảng, điều từng là không thể tưởng tượng nổi lại bỗng trở thành điều hiển nhiên. Chúng ta đang chứng kiến sự thay đổi xã hội toàn diện kể từ thế chiến thứ hai. Và chủ nghĩa tân tự do đang hấp hối. Vậy nên, những ý tưởng mà cách đây chỉ vài tháng dường như bất khả, từ việc đánh thuế người giàu cao hơn cho tới chính phủ vững mạnh hơn, sẽ dần được hiện thực hóa.

Hình minh họa bởi Ralph Zabel, dành cho Correspondent

Có người bảo không nên chính trị hóa trận đại dịch này. Rằng làm như vậy chẳng khác nào tỏ ra cao đạo. Như kẻ cuồng tín thốt lên rằng đó là cơn thịnh nộ của đức Chúa Trời, hay phe dân túy phao tin về “virus Trung Quốc”, hay người quan sát thế sự dự báo rằng chúng ta cuối cùng cũng chạm cửa kỷ nguyên của tình yêu thương, sự quan tâm, và phúc lợi phổ quát cho mọi người.

Cũng có người nói đây chính là lúc để lên tiếng. Rằng những quyết định được thực hiện tại thời điểm này sẽ có tác động dài lâu đến nhiều mặt trong tương lai. Hay như chánh văn phòng nội các thời Obama phát biểu sau khi ngân hàng Lehman Brothers sụp đổ năm 2008: “Chúng ta không bao giờ muốn bỏ phí [các cơ hội từ] một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.”

Trong vài tuần đầu của trận đại dịch, tôi từng có xu hướng nghiêng về phe lạc quan. Tôi từng viết về các cơ hội mà các cuộc khủng hoảng mang lại, nhưng bây giờ làm vậy có vẻ sống sượng, thậm chí phản cảm. Ngày qua ngày. Tình hình dần hé lộ rằng cuộc khủng hoảng này có thể kéo dài nhiều tháng, một năm, thậm chí lâu hơn. Và những biện pháp chống khủng hoảng áp dụng tạm thời trong ngắn hạn có thể trở thành trường cửu.

Lúc này không ai biết chuyện gì sẽ đến. Nhưng chúng ta không biết chính vì tương lai quá bất định, chúng ta cần phải bàn về nó.

Covid-19 bộc lộ những mâu thuẫn của toàn cầu hoá tân tự do

COVID-19 BỘC LỘ NHỮNG MÂU THUẪN CỦA TOÀN CẦU HOÁ TÂN TỰ DO

Léo Charles^[i]

Bruno Le Maire (1969-)

“Trong lịch sử kinh tế thế giới sẽ có một trước và một sau Coronavirus.” Những từ này, được ông bộ  trưởng Bộ Kinh tế và Tài chính Bruno Le Maire phát biểu, nghe có vẻ như một bản án tử hình chống lại sự toàn cầu hóa hiện nay. Thật vậy, vẫn theo Bruno Le Maire, cần phải thiết lập “một sự toàn cầu hóa có trách nhiệm hơn và có tổ chức tốt hơn”; các hiệp hội đấu tranh cho một sự toàn cầu hóa khác và cho sự bảo vệ môi trường sẽ cảm thấy vui mừng ….

Bởi vì, từ những năm 2000 và sự tăng tốc của giai đoạn toàn cầu hóa hiện nay, đã có nhiều tiếng nói tố cáo những tác hại của sự toàn cầu hóa tân tự do dựa trên bốn sự phá giá: sinh thái, xã hội, thuế khóa và dân chủ^[1]. Những tiếng nói không tìm thấy tiếng vọng trong các cơ quan điều phối quốc tế hoặc các chính phủ nối tiếp nhau.

Do đó, chúng ta không được nhầm lẫn và không quá nhanh chóng nhượng bộ trước vẻ đẹp của các bài diễn thuyết nay đã trở thành phê phán đối với sự toàn cầu hóa. Bởi vì khi mà nhiều nhà quan sát và kinh tế học tự do coi cuộc khủng hoảng Covid-19 là một cú sốc ngoại sinh, mang tính thời cuộc, đang gây khó khăn cho sự toàn cầu hóa, vốn rất tốt đẹp từ những năm 2000, thì, ngược lại, ta phải xem nó đơn giản như là một ngòi nổ, chứ không phải là nguyên nhân, cho cuộc khủng hoảng của sự toàn cầu hóa.

GAËL GIRAUD: Đại dịch và hệ thống kinh tế thế giới

Trả lời phỏng vấn của tuần báo L'Obs (bản dịch của Trần Hải Hạc)

“CUỘC KHỦNG HOẢNG HIỆN NAY LÀ CƠ HỘI LÀM XẸP NHỮNG THẦN THOẠI KINH TẾ HỌC”

Theo nhà kinh tế học Gaël Giraud, từ lâu nay chúng ta biết rằng hệ thống ta mong manh. Vì sao chúng ta không làm gì cả? Vì những giáo điều không có cơ sở: tư nhân hóa, tự do thương mại, chính sách tài khóa khắc khổ… Phỏng vấn Gaël Giraud trên tạp chí Pháp L’Obs số 2890, ngày 26.3.2020 – do Rémi Noyon ghi lại.

Có thể so sánh cuộc khủng hoảng Covid-19 hiện tại với những cú sốc kinh tế đã từng xảy ra trước đây hay không?

Không thể, vì nó độc nhất. Khác với sụp đổ thị trường chứng khoán 1929 và khủng hoảng tín dụng thứ cấp suprime 2008, cuộc khủng hoảng hiện tại trước tiên đụng đến nền kinh tế thực và chạm vào trung tâm của nó. Bộ máy sản xuất đang dừng lại, các chuỗi giá trị thế giới bị chậm lại hoặc đứt đoạn, lao động phải “đình công” không tự nguyện. Đây không chỉ là một khủng hoảng vì thiếu cầu theo kiểu Keynes mà còn là khủng hoảng về cung. Đại dịch Covid-19 đánh dấu chúng ta đi vào một thời đại mới, thời đại của bất trắc do khí hậu nóng dần tạo nên và do chủ nghĩa tư bản tài chính hóa khuếch đại, khiến xã hội loài người, đối mặt với tính hữu hạn của thế giới, vô cùng dễ bị tổn thương.

Bá quyền văn hoá của chủ nghĩa tân tự do bị đánh giá thấp

“BÁ QUYỀN VĂN HÓA CỦA CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO BỊ ĐÁNH GIÁ QUÁ THẤP”

Alternatives Economiques N°390

Barbara Stiegler là nhà triết học. Bà giảng dạy ở trường đại học Bordeaux Montaigne, nơi bà là chủ nhiệm chương trình cao học “Sự chăm sóc, đạo đức học và sức khỏe”, và nghiên cứu từ mười năm nay với giới bệnh viện. Bà vừa mới cho xuất bản cuốn “Il faut s’adapter. Sur un nouvel impératif politique (Cần phải thích nghi. Về một mệnh lệnh chính trị mới)” tại nhà Xuất Bản Gallimard (tủ sách NRF), trong đó bà quan tâm đến những cội nguồn sinh học của chủ nghĩa tân tự do. Không chỉ là một tư tưởng chỉ gắn liền với một lý thuyết kinh tế, như ta có thể nghĩ, đó là một tư tưởng mang tính cấu trúc, chính trị và bá chủ. Vì chính bà cho thấy những phạm trù được mượn từ sinh học như là “sự tiến hóa”, “sự chọn lọc”, “sự thích nghi”, và “sự cạnh tranh” đã bắt đầu thống trị toàn bộ trường chính trị hiện nay, đặc biệt trong các lĩnh vực luật, giáo dục và sức khỏe. Barbara Stiegler đặt những nghiên cứu của mình trong xu hướng nghiên cứu mà Michel Foucault đã khởi xướng và được bà tiếp nối.       

Phỏng vấn do Catherine André tiến hành

Trong lòng chủ nghĩa tự do: tư tưởng trường phái Áo

TRONG LÒNG CHỦ NGHĨA TỰ DO: TƯ TƯỞNG TRƯỜNG PHÁI ÁO

Institut Turgot │Bài phỏng vấn François Facchini

François Facchini là giáo sư (Đại học Paris-XI) và là nhà nghiên cứu cộng tác với Trung tâm Kinh tế Sorbonne, Đại học Paris-I – Panthéon-Sorbonne.

Trường phái kinh tế Áo là một dòng tư tưởng khác hẳn hoàn toàn với trường phái tân cổ điển. Sự khác biệt chính giữa hai trường phái này là việc trường phái Áo từ chối suy nghĩ về kinh tế thị trường từ lý thuyết cân bằng. Vì thế cách tiếp cận của trường phái Áo đoạn tuyệt với vật lý học xã hội và mô hình walrasian. Theo những nhà kinh tế học dựa vào truyền thống tư duy này, thông tin về giá cả là yếu tố then chốt của bất kỳ thị trường nào: nếu không có thông tin có khả năng cho thấy số tiền những nguồn lực mà các cá thể sẵn sàng hy sinh để có được một sản phẩm, thì sự phối hợp của các tác nhân còn không hoàn hảo đến chừng nào. Tất cả sự ổn định của sự phối hợp trong các thị trường đều gắn chặt với vai trò tích cực của giá cả. Trong cuộc phỏng vấn này, tác giả quay trở lại với những khái niệm chính yếu được trường phái Áo phát triển– một dạng tư tưởng kinh tế phi chính thống, rất hiếm khi được giảng dạy trong các trường đại học.

Hayek hay chủ nghĩa Bolshevik tân tự do

HAYEK HAY CHỦ NGHĨA BOLSHEVIK TÂN TỰ DO

Pierre Rimbert

"Chủ nghĩa tân tự do": thuật ngữ đã được sử dụng rất thường xuyên đến nỗi không còn gợi lên điều gì trong nhãn quan của công chúng ngoài tên gọi bán khoa học "tư duy thị trường". Giống như tất cả các hệ tư tưởng thống trị, hệ tư tưởng này làm cho chúng ta quên đi nguồn gốc của nó để tự nhận là mang tính vĩnh cửu, tự nhiên. Thế mà, ngay từ những thời điểm ban đầu, chủ nghĩa tân tự do trong thực tế là một dòng tư tưởng bên lề thời hậu chiến, mà sau đó được một nhóm nhỏ những người truyền giáo nhiệt thành truyền bá.

Một bích hoạ của Blu trong khu phố Friedrichshain-Kreuzberg, Berlin, 2007. 


Nếu nhìn lại những nhà kinh tế tân tự do, bạn sẽ phát hiện ra những người giàu ở đó: Các lí thuyết kinh tế đã phục vụ cho những doanh nghiệp lớn như thế nào

Kinh tế học

NẾU NHÌN LẠI NHỮNG NHÀ KINH TẾ TÂN TỰ DO, BẠN SẼ PHÁT HIỆN RA NHỮNG NGƯỜI GIÀU Ở ĐÓ: CÁC LÍ THUYẾT KINH TẾ ĐÃ PHỤC VỤ CHO NHỮNG DOANH NGHIỆP LỚN NHƯ THẾ NÀO

Đường về nô lệ – được các doanh nghiệp lớn tài trợ

Dániel Oláh

Các tầng lớp xã hội luôn đón nhận những ý tưởng và triết lí xã hội. Không chỉ để hiểu và diễn giải thế giới thực, mà quan trọng nhất còn để thay đổi nó vì lợi ích của họ. Các lí thuyết này (chủ yếu trong khoa học xã hội) đã trở thành những ý tưởng được vũ trang – gọi là các hệ tư tưởng, vì chúng được sử dụng để gây ảnh hưởng hơn là để hiểu thế giới loài người. Tất nhiên, cả hai điều này có quan hệ với nhau: bản chất sự hiểu biết của ta, tức những gì ta xem là quan trọng và những gì ta bỏ qua từ khung lí thuyết của mình, được gọi là mô hình hóa.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu mô hình hóa chỉ là một uyển ngữ cho các hệ tư tưởng hiện đại? Hãy nghĩ về những nỗ lực của kinh tế học vĩ mô tân cổ điển – chẳng hạn như các mô hình DSGE – nhằm tìm kiếm khái niệm triết học về trạng thái cân bằng – không màng đến bản chất không cân bằng của thế giới thực – chưa kể cả về những bất bình đẳng về thu nhập. (Nhưng cũng nghĩ về nghịch lí của Mannheim rằng sự phê phán của một hệ tư tưởng – giống như bài viết này – cũng mang tính ý thức hệ.)

Liệu có hay không một đồng thuận Bắc Kinh

Yves Tiberghien

LIỆU CÓ HAY KHÔNG MỘT ĐỒNG THUẬN BẮC KINH?

Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 18, được tổ chức vào đầu tháng 11 [năm 2012], đã đặt vấn đề về tiến triển của mô hình tăng trưởng. Nhưng khi tự hỏi về tương lai của mô hình tăng trưởng và những thách thức phía trước, chúng ta cần phải quay trở lại với những gì đã đặc trưng hóa mô hình này cho đến nay. Liệu sự thành công ngoạn mục của nền kinh tế Trung Quốc có dẫn đến việc đồng thuận Bắc Kinh sẽ tiếp nối đồng thuận Washington không?

Yves Tiberghien

ParisTech Review – Trong bài L’Asie et le futur du monde [Châu Á và Tương lai của Thế giới] (tháng 9 năm 2012), ông đã phân tích sự phát triển của cường quốc Trung Quốc, bằng cách đặc biệt nhấn mạnh đến mô hình tượng trưng cho Trung Quốc ngày nay, về mặt phát triển. Liệu “đồng thuận Washington” có lỗi thời không?

Yves Tiberghien – Quả thực, vấn đề đã được đặt ra từ nay, và ngay cả trong nội bộ IMF và Ngân hàng Thế giới, hai định chế từng là mũi xung kích của đồng thuận Washington nổi tiếng, mà tên gọi viện dẫn đến vị trí địa lý của họ.

Hãy quay trở lại nhanh với định nghĩa của cụm từ này. Nó xuất hiện vào cuối những năm 1980, khi toàn bộ các chuẩn mực và thông lệ, những thứ có vẻ như chi phối sự phát triển kinh tế, lại kết tinh thành một mô thức có tên gọi được nhà kinh tế học John Williamson đặt cho vào năm 1989. Trong một bài viết năm 1993, Williamson phát triển mười nguyên tắc tóm tắt mô thức này như sau: kỷ luật tài khóa, những ưu tiên cần thiết trong chi tiêu công (cơ sở hạ tầng, giáo dục), cải cách thuế, tự do hóa tài chính, tỷ giá hối đoái cạnh tranh, tự do hóa thương mại, mở cửa đối với các nguồn đầu tư nước ngoài, tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước, bãi bỏ quy định, bảo vệ các quyền sở hữu. Chính mô hình này, có thể gọi là mô hình tân tự do, mà ngày nay bị đặt thành vấn đề. Cuộc khủng hoảng năm 2008 rõ ràng đã góp phần làm xói mòn uy tín của nó, nhưng trên thực tế, ngay từ lúc ban đầu đã có các cuộc tranh luận.

Đầu năm 1993, ví dụ, Ngân hàng Thế giới đã công bố một nghiên cứu về phép màu châu Á, theo đơn đặt hàng của chính phủ Nhật. Nghiên cứu bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan và Trung Quốc. Tất nhiên, vai trò của thị trường trong việc phân bổ nguồn vốn đã được đánh giá cao, nhưng nghiên cứu cũng có một chương quan trọng bàn về các cơ sở thể chế của phép màu châu Á, nhấn mạnh đến vai trò của Nhà nước và các chính sách công nghiệp. Trong nội bộ Ngân hàng Thế giới, nghiên cứu này đã dẫn đến những căng thẳng mạnh mẽ giữa giới các nhà kinh tế học với nhà tài trợ Nhật Bản. Cuối cùng đã dẫn đến một thỏa hiệp: nghiên cứu kết luận rằng các điều kiện để thành công ở châu Á mang tính quá đặc thù đến mức chúng không thể hội tụ chúng ở nơi khác. Nhưng từ thời điểm đó, rõ ràng là tín điều của đồng thuận Washington đã có vấn đề mang tính thực nghiệm, bởi những nước có được sự thành công lớn nhất về phát triển kinh tế không tuân thủ các nguyên tắc nói trên.

Bi kịch nguồn lực chung là một huyền thoại

BI KỊCH NGUỒN LỰC CHUNG LÀ MỘT HUYỀN THOẠI

Fabien Locher

Việc sở hữu chung một tài nguyên nhất thiết sẽ dẫn đến sự hủy hoại tài nguyên đó, theo kết luận của một nhà sinh vật học trong tạp chí Science [Khoa học], năm 1968. Bài viết của ông, “The tragedy of the commons [Bi kịch nguồn lực chung]”, đã định hình những lập luận kinh tế và chính trị của những thập niên gần đây. Nhà sử học Fabien Locher cho chúng ta thấy những thách thức của cuộc tranh luận này và nhấn mạnh đến những giới hạn trong khuôn khổ của một tư tưởng về môi trường.

Fabien Locher

Garrett Hardin (1915-2003)

Tháng 12 năm 1968: nhà sinh vật học người Mỹ Garrett Hardin (1915-2003) đăng một trong những bài viết có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử tư tưởng về môi trường.^[1] Ông mô tả, trong tạp chí Science [Khoa học], một cơ chế có tính xã hội và sinh thái điều mà ông gọi là “bi kịch nguồn lực chung”. Khái niệm này nhanh chóng gây được sự chú ý, cả trong giới học thuật lẫn giới truyền thông, giới hoạt động môi trường, chính quyền, chính trị. Người này và người kia đều tìm thấy ở khái niệm đó một lý giải khoa học cho vấn đề quản lý nhà nước hoặc (đặc biệt) cho vấn đề tư nhân hóa các tài nguyên và hệ sinh thái. Thế nhưng, quãng lùi lịch sử và tiến bộ của tri thức ngày nay cho chúng ta thấy bản chất của lập luận đó: một quan điểm tư biện, bị tách rời khỏi những thực tế cụ thể và một cái nhìn thiên vị mang tính rất ý thức hệ về thế giới xã hội.

Chủ nghĩa tân tự do – Hệ tư tuởng nằm ở cội nguồn của tất cả các vấn đề của chúng ta

CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO – HỆ TƯ TƯỞNG NẰM TRONG CỘI RỄ TẤT CẢ CÁC VẤN ĐỀ CỦA CHÚNG TA

Cuộc khủng hoảng tài chính, thảm họa môi trường và thậm chí sự trỗi dậy của Donald Trump – chủ nghĩa tân tự do đã góp phần gây ra tất cả những điều này. Tại sao cánh tả thất bại trong việc đưa ra giải pháp thay thế?

“Không có giải pháp thay thế” ... Ronald Reagan và Margaret Thatcher tại Nhà Trắng. Ảnh: Rex Features

Hãy hình dung rằng nếu người dân Liên Xô chưa bao giờ nghe nói đến chủ nghĩa cộng sản. Hệ tư tưởng thống trị cuộc sống của chúng ta, đối với hầu hết chúng ta, đều vô danh. Khi đề cập đến nó trong các cuộc thảo luận, bạn sẽ nhận được một cái nhún vai. Ngay cả khi người nghe đã nghe thuật ngữ này trước đó, họ sẽ gặp khó khăn để định nghĩa nó. Chủ nghĩa tân tự do: bạn có biết nó là gì không?

Việc tên gọi không được biết đến vừa là một triệu chứng vừa là nguyên nhân đem đến quyền lực cho chủ nghĩa tân tự do. Nó từng có một vai trò quan trọng trong một loạt các cuộc khủng hoảng đáng chú ý: như cuộc khủng hoảng tài chính năm 2007-2008, vụ các công ty ngoài khơi (offshoring) về của cải và quyền lực mà Hồ sơ Panama đã mang đến cho chúng ta một cái nhìn thoáng qua, sự sụp đổ dần dần của y tế và giáo dục công, nạn đói nghèo ở trẻ em trở lại, đại dịch bệnh cô đơn, sự sụp đổ của các hệ sinh thái, sự trỗi dậy của ông Donald Trump. Nhưng chúng ta phản ứng với các cuộc khủng hoảng này như thể chúng đang nổi lên một cách đơn lẻ, dường như ta không nhận ra rằng tất cả chúng do cùng một triết lí nhất quán gây ra hoặc làm trầm trọng thêm; một triết lí có – hoặc đã mang – một cái tên. Quyền lực vĩ đại nào có thể hơn cả sự vận hành vô danh?

"Cuộc đình công", cuốn tiểu thuyết của chủ nghĩa tự do cực đoan

“CUỘC ĐÌNH CÔNG”, CUỐN TIỂU THUYẾT CỦA CHỦ NGHĨA TỰ DO CỰC ĐOAN

CHRISTIAN CHAVAGNEUX

Năm 1957, Ayn Rand xuất bản cuốn La grève [Cuộc đình công].Cuốn sách này cung cấp cho những người tự do cực đoan lời biện minh về mặt đạo đức cho sự tích lũy tiền bạc vô độ, và như thế cũng bộc lộ bản chất ích kỷ sâu thẳm của họ.

Nếu bạn quan tâm đến các ý tưởng kinh tế tự do, thì bạn không tránh khỏi đã gặp cuốn Atlas Shrugged [Atlas nhún vai] (La grève – Cuộc đình công – trong tiếng Pháp), cuốn tiểu thuyết hấp dẫn của nữ văn hào người Mỹ Ayn Rand. Đó là một công trình đồ sộ với hơn 1.000 trang mà bản dịch tiếng Pháp vừa mới xuất bản gần đây dưới khổ sách bỏ túi. Cơ hội để nhìn kỹ lại cuốn sách huyền thoại này, bán được hơn 11 triệu bản, và lý thú vì nó bộc lộ các cảm xúc sâu thẳm của những người tự do cực đoan.

“Tân” trong Chủ nghĩa Tân tự do là gì?

“TÂN” TRONG CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO LÀ GÌ?

Làm thế nào để nêu lên sự khác biệt giữa chủ nghĩa tự do và thứ gì đó khác.

WILLIAM DAVIES

Nigel Farage (1964-)

Trong cuộc tổng tuyển cử vào năm 2015, Nigel Farage, lãnh đạo Đảng Độc lập Anh (UKIP) đã nhắc lại sự ủng hộ của ông về “hệ thống tính điểm nhập cư kiểu Úc” như một phương tiện để kiểm soát nhập cư, chính sách này cho thấy điều mà đảng ông đã từng ưu tiên hàng đầu. Điều gây tò mò trong tuyên bố của Farage không ở những điều mà chính sách này cam kết – vì nó đã được nhắc đến vài thời điểm trước – mà là lời lẽ hoa mỹ về chủ nghĩa tự do mà ông này sử dụng để biện minh cho lời tuyên bố ấy. Trên tờ Daily Telegraph (Anh), Farage lập luận rằng “những gì đảng UKIP muốn không phải là giảm dòng người di cư. Việc này không phải là sự kì thị, hay làm nản chí, hay đổ lỗi cho những người đi vào đất nước này và nỗ lực xây dựng cuộc sống tốt hơn cho bản thân họ” và rằng “hệ thống tính điểm nhập cư” là cơ sở công bằng duy nhất để quản lí nhập cư.

Việc sử dụng và lạm dụng thuật ngữ “Tân tự do”

VIỆC SỬ DỤNG VÀ LẠM DỤNG THUẬT NGỮ “TÂN TỰ DO”

Daniel Rodgers

Chủ nghĩa tân tự do đã nuốt chửng quá nhiều ý nghĩa, gây khó hơn cho việc nắm bắt các tác lực kinh tế xã hội lỏng lẻo ngày nay – và cho việc tìm ra sự phản kháng hữu hiệu chống lại nó.

“Câu thần chú của chủ nghĩa tân tự do, theo định nghĩa nổi tiếng của bà Margaret Thatcher, là: ‘Không có lựa chọn thay thế nào cả.’” (Ảnh: R. Barraez D'Lucca)

Tân tự do là ngôn ngữ tạp nham của thời đại chúng ta, một từ ngữ mới sáng chế đe dọa nuốt chửng tất cả những từ ngữ khác xung quanh nó. Hai mươi năm trước, cụm từ “tân tự do” (neoliberalism) chỉ vừa được sử dụng trong các cuộc tranh luận bằng tiếng Anh. Giờ đây đó là thuật ngữ hầu như không tránh được, áp dụng cho tất cả mọi thứ từ kiến ​​trúc, phim ảnh, và phong trào nữ quyền đến các hoạt động chính trị của Donald Trump lẫn Hillary Clinton. Lên cơ sở dữ liệu ProQuest và tìm “tân tự do” từ năm 1989 đến năm 1999, và bạn thấy có ít hơn 2.000 lần truy cập. Từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009 đến nay, con số đó giờ đã vượt quá 33.000.