DIỄN TỪ CHÀO MỪNG KHOÁ HỌC[*] “NGUYỄN HỮU ĐỘNG” TẠI ĐẠI HỌC TỰ TRỊ CHIAPAS
Tác giả: Tiến sĩ Oswaldo Chacón Rojas
LTS. Ngày 7.11.2025, Đại học tự trị Chiapas (La Universidad Autónoma de Chiapas) thuộc bang Chiapas, Mexico, đã mở ra một Khoá học “Nguyễn Hữu Động” về những nghiên cứu đương đại về Dân chủ, vinh danh một nhà ngoại giao của Liên Hiệp quốc đã được tổ chức này cử đi rất nhiều nơi trên thế giới, từ Nam Phi, Apghanistan cho đến Haiti, Mexico... để đề ra và điều hành những giải pháp chuyển tiếp đến dân chủ. Diễn Đàn trân trọng giới thiệu dưới đây diễn từ chào mừng Khoá giảng của Tiến sĩ Oswaldo Chacón Rojas, Hiệu trưởng Đại học Chiapas, bản tiếng Việt do Đỗ Tuyết Khanh chuyển ngữ và tiếp theo là nguyên bản tiếng Tây Ban Nha. Chúng tôi cũng sẽ đăng bài giảng đầu tiên của Nguyễn Hữu Động trong một, hai ngày tới.
Dân chủ là gì? Có thể hiểu nó theo nhiều cách khác nhau chăng? Hay nó có thể có bất cứ ý nghĩa gì? Dùng thông số nào để đo lường nó? Chúng ta đã nói hết chưa về những đòi hỏi hay điều kiện của dân chủ? Đó chỉ là một vài câu hỏi nhất thiết phải đặt ra trong giới học thuật cũng như công luận trước sự trỗi dậy những năm gần đây trên thế giới của nhiều quan điểm chính trị khác nhau tự nhận là dân chủ. Điều rõ ràng duy nhất có lẽ là không phải không còn gì để nói về dân chủ. Vẫn còn phải học hỏi và nghiên cứu nhiều. Ý thức về dân chủ đòi hỏi giữ thái độ cởi mở trước một cuộc tranh luận cơ bản là bất tận, trong đó không ai có thể tự nhận mình là người cai quản hay bảo vệ chân lý. Bất cứ ai tìm cách kết thúc cuộc tranh luận sẽ viện dẫn những hoang tưởng chỉ đưa đến mất tự do và nô lệ hoá. Tìm hiểu ngày nay thế nào là dân chủ không phải là một việc làm ngớ ngẩn hay vô bổ, cũng không phải là sự gàn dở tiêu biểu của chuyên gia hay một con người lãng mạn bất đắc chí.
Không gian lý tưởng để cổ vũ và làm phong phú cuộc tranh luận về dân chủ trong quá khứ, hiện tại và tương lai, là trường đại học, nơi những người trẻ bắt đầu trưởng thành và trở thành công dân, và cũng bắt đầu nhận thức về môi trường chính trị và xã hội của mình. Vì thế, tin chắc rằng phát triển văn hoá dân chủ trong giáo dục đại học không chỉ là lý tưởng học thuật, mà còn là nhu cầu cốt yếu cho sức sống của xã hội, Đại học tự trị Chiapas đã quyết định thành lập Khoá học về dân chủ, mang tên một người đầy nhiệt tâm thể hiện niềm tin, cổ vũ và giáo dục về dân chủ, giáo sư Nguyễn Hữu Động.
Một quyết định chính đáng trước sự nghiệp lỗi lạc của giáo sư Động. Từ là cộng tác viên của hội nghị Paris năm 1973 giữa các bên tham chiến trong chiến tranh Việt Nam – Hoa Kỳ và Nam Việt Nam, Bắc Việt Nam và Mặt trận Giải phóng miền Nam (Việt Cộng) – cho đến tham gia vào rất nhiều tiến trình bầu cử và chuyển tiếp đến dân chủ trên thế giới trong 40 năm qua. Trong thập niên 1990, giáo sư Động đã tham gia thành lập các thể chế dân chủ ở châu Mỹ, đặc biệt ở Haïti và México. Một điểm nổi bật của tiến trình chuyển tiếp đến dân chủ ở México là quy trình “giám sát bầu cử”, được đề xướng bởi người chúng ta vinh danh. Giáo sư Động không những đã thành lập các thể chế mà còn đào tạo sinh viên. Ông đã nhận giảng dạy ở Hà Nội bộ môn quan hệ quốc tế, và nước Pháp, quê hương thứ hai của ông, cũng đã mời ông giảng dạy ở Đại học Sorbonne.
Đại học tự trị Chiapas tự hào giới thiệu khoá học chưa từng có này trong nước, mang tên một nhà ngoại giao chức nghiệp, với tất cả sự tế nhị và nghiêm túc, đã góp phần xây dựng cấu trúc thể chế: nền tảng của nền dân chủ của chúng ta ngày nay. Đưa tên ông vào khoá học cho phép những thế hệ sau không chỉ học dân chủ là gì mà còn hiểu dân chủ được xây dựng và bảo vệ ra sao qua giáo dục, văn hoá và sự dấn thân của công dân. Mục tiêu sẽ đạt được qua sự đối thoại trân trọng và học tập trong khuôn khổ các hội thảo, nhóm thảo luận chuyên đề, lớp học hè, với sự tham gia đông đảo của những giảng viên đại học của México và thế giới.
Vào lúc các nền tảng dân chủ liên tục bị thách thức, Khoá học Nguyễn Hữu Động đáp ứng một nhu cầu cấp bách của giáo dục đại học. Giảng dạy lịch sử hay lý thuyết chính trị không đủ, còn phải có một không gian dành riêng cho kỹ thuật xây dựng thể chế và đạo lý công cộng, đặc trưng của giáo sư Động. Khoá giảng dạy và nghiên cứu này phải là nơi hội tụ những nhà lãnh đạo và công dân tương lai để tiếp thu những công cụ cốt yếu nhằm bảo vệ, hoàn thiện hệ thống và tham gia tích cực vào đó. Đại học, với vai trò then chốt trong việc gìn giữ kiến thức và lương tri của dân tộc, làm tròn trách nhiệm của mình khi thành lập khoá giảng dạy này. Với Khoá học Nguyễn Hữu Động, đại học vừa vinh danh một người xây dựng nền dân chủ của México vừa hoàn thành sứ mệnh của mình, rèn luyện tư cách công dân.
“Để nhận thức nghĩa vụ phụng sự”
Tiến sĩ Oswaldo Chacón Rojas
Hiệu trưởng Trường Đại học tự trị Chiapas
Người dịch: Đỗ Tuyết Khanh
*************
Bienvenida la Cátedra sobre estudios contemporáneos sobre la democracia
“Dong Nguyen”
en la Benemérita Universidad Autónoma de Chiapas
Dr. Oswaldo Chacón Rojas
¿Qué es la democracia? ¿Puede interpretarse en un sentido o en otro? ¿Puede significar cualquier cosa? ¿Cuáles son sus parámetros de medición? ¿Hemos dicho todo en torno a sus requisitos o condiciones? Son sólo algunas preguntas que inevitablemente tienen que ser abordadas desde la academia y la opinión pública ante el surgimiento los últimos años en el mundo de posiciones politicas diversas que se han asumido como democracias. Lo único que parece claro es que no todo está dicho en términos democráticos. Aún hay mucho que estudiar y que aprender. El sentido de la democracia requiere permanecer abierto a un debate por principio interminable, en el cual nadie puede asumirse como el depositario o el centinela de la última palabra. Aquel que intente ponerle un punto final a ese debate estará invocando los fantasmas que acaban por anular la libertad en favor de la servidumbre. Preguntar hoy por el significado de la cuestión democrática no es una tarea obtusa ni inútil ni tampoco una manía propia de especialistas o románticos trasnochados.
Que mejor manera de promover y enriquecer el debate sobre el pasado, presente y futuro de la democracia que el claustro universitario; siendo aquí donde las juventudes inician su etapa de adultez y adquieren la calidad de ciudadanos, pero también empiezan a tomar conciencia de su entorno político y social. Es por ello que, firmes en la convicción de que el fomento de la cultura democrática en la educación superior no es sólo un ideal académico, sino una necesidad vital para la salud de nuestras sociedades; la Benemérita Universidad Autónoma de Chiapas, ha planteado un esfuerzo institucional con la creación de la Cátedra de Democracia, misma que llevará el nombre de un profundo creyente, promotor e instructor de la democracia, el profesor Dong Nguyen Huu.
Esta determinación se ve justificada a partir de la notable carrera del profesor Dong. Desde su colaboración en las pláticas de París de 1973 entre las partes involucradas en la guerra de Vietnam: Estados Unidos, Vietnam del Sur, Vietnam del Norte y el Frente Nacional de Liberación (Viet Cong), hasta sus innumerables participaciones en diversos procesos de transición democrática y elecciones en el mundo en los últimos 40 años. En la década de los 90, el profesor Dong colaboró en la creación de instituciones democráticas en América, de manera particular en Haití y México. La llamada transición democrática mexicana tuvo como una de sus figuras principales a la “observación electoral” promovida por nuestro homenajeado. Su labor no sólo ha sido en la creación de instituciones sino en la capacitación de las y los universitarios. Dong tomó el reto de ser catedrático en Hanoi en la carrera de relaciones internacionales, su segunda patria Francia también lo acogió en la Universidad de la Sorbona donde también fue profesor.
La Benemérita Universidad Autónoma de Chiapas se enorgullece con presentar esta cátedra inédita en el país, que lleva el nombre de un diplomático de carrera que, desde la discreción y el rigor, promovió la arquitectura institucional que hoy sostiene nuestra democracia. Al inscribir su nombre en la cátedra, aseguramos que las nuevas generaciones no solo aprendan qué es la democracia, sino cómo se construye y defiende a través de la educación, la cultura y la dedicación cívica. El propósito se logrará promoviendo el diálogo respetuoso y el aprendizaje a través de conferencias, talleres, cursos de verano, y una amplia participación de académicos y universitarios de México y el mundo.
En un momento donde los cimientos democráticos enfrentan constantes cuestionamientos, la Cátedra Dong Nguyen se convierte en una necesidad urgente para la educación superior. No basta con enseñar historia o teoría política; se requiere un espacio dedicado a la ingeniería institucional y la ética pública que han caracterizado a nuestro homenajeado. Esta Cátedra debe ser el crisol donde los futuros líderes y ciudadanos adquieran las herramientas críticas para proteger, perfeccionar y participar activamente en el sistema. La universidad, como principal custodia del conocimiento y la conciencia crítica de la nación, asume su responsabilidad con la creación de esta cátedra. Al establecer la Cátedra Dong Nguyen, la institución no solo rinde homenaje a un constructor de la democracia mexicana, sino que institucionaliza su propia misión de formar ciudadanía.
“Por la conciencia de la necesidad de servir”
Dr. Oswaldo Chacón Rojas
Rector de la Benemérita Universidad Autónoma de Chiapas
Nguồn: Diễn từ chào mừng Khoá học “Nguyễn Hữu Động” tại Đại học tự trị Chiapas, DienDan.Org, 09/11/2025
Chú thích: [*]
Các đại học Âu-Mỹ có truyền thống lập ra một chức danh giáo sư mang tên một nhà khoa học, nhà văn hoá có tên tuổi. Ở ta, chức danh này được biết qua tiếng Pháp “chaire de professeur ABC” có người dịch là “Ghế giáo sư ABC”, chúng tôi nghĩ từ “Khoá” có lẽ thích hợp hơn “Ghế” nên đề nghị dịch là “Khoá giảng (mang tên GS) ABC”. Tuy nhiên, “Khoá giảng ABC” nhấn mạnh đây là khoá giảng của giáo sư ABC, trong khi ở đây ông Hiệu trưởng lại nhấn mạnh khía cạnh người học (“Cátedra sobre estudios”) tới để nghe giáo sư ABC. Vậy xin giới thiệu “Khoá học Nguyễn Hứu Động” theo ý nghĩa trên.
