KHÁM PHÁ CÁI BÓNG CỦA BẢN THÂN: TẠI SAO TA NÊN THẬN TRỌNG VỚI TRÀO LƯU TỰ GIÚP MÌNH TRÊN TIKTOK
Tác giả: Roger Bretherton
 |
| Melinda Nagy/Shutterstock |
Tôi ngờ rằng trong tất cả sự tiên đoán của mình, nhà tâm lý học Carl Gustav Jung (1875-1961) sẽ chẳng thể dự đoán được rằng một ngày nào đó, công trình của ông sẽ thúc đẩy một trào lưu trên TikTok có tên là “khám phá cái bóng” [shadow work].
Các nhà khai vấn về cuộc sống và những bậc đạo sư về việc tự giúp mình trên nền tảng này thúc đẩy việc khám phá cái bóng như một con đường để phát triển bản thân. Các bài rèn luyện mà những người này đề xuất bao gồm những thí nghiệm trong đầu để tưởng tượng về sự ruồng bỏ của cha mẹ, các bài tập viết nhật ký để nhớ lại một năng khiếu vốn không được hiểu đúng đã bị bỏ quên và đạt được sự bình yên hoàn hảo thông qua việc chấp nhận hoàn toàn bản thân mình.
Tất cả những điều này rõ ràng đều dựa trên một tiên đề trong tâm lý học phái Jung: nếu ta chấp nhận những phần mà ta khinh thường hoặc chối bỏ trong bản thân, thì chúng có thể trở thành những tài sản cho mình.
Cơn thịnh nộ không thể kiểm soát của ta, khi được chào đón, có thể trở thành sự tự khẳng định bản thân một cách tích cực và mãnh liệt. Thói bịa chuyện của ta, nếu được sử dụng đúng cách, có thể biến thành khả năng viết được một cuốn tiểu thuyết hấp dẫn. Con quái vật đuổi theo ta xuất hiện một cách lặp đi lặp lại trong nhiều giấc mơ của ta có thể mang đến cho ta sự thông tuệ nếu ta ngừng lại và xin nó lời khuyên.
Jung dường như nói rằng 90% cái bóng [của ta] là vàng nguyên chất. Có nhiều kho báu được tìm thấy trong những góc tối nhất của ý thức con người.
Tuy nhiên, các dạng bài rèn luyện được quảng bá trên TikTok là việc khám phá cái bóng của bản thân có thể được tìm thấy trong nhiều cách tiếp cận trị liệu. Ví dụ, trong liệu pháp hành vi nhận thức (một loại liệu pháp trò chuyện), chẳng có gì lạ khi yêu cầu những thân chủ hay lo âu hãy tưởng tượng ra điều tồi tệ nhất có thể xảy ra để khám phá tài xoay xở của họ trong việc đối phó với nó.
Liệu pháp tâm lý hiện sinh cho thấy trong khi nỗi lo âu về cái chết có thể khiến mọi người trở nên có định kiến và phòng thủ hơn, thì sự suy ngẫm sâu sắc hơn về cái chết của mình sẽ giúp họ có thái độ chấp nhận hơn khi họ suy xét về cách họ muốn được nhớ đến.
Các nghiên cứu về việc thực hành “viết nhật ký” cho chúng ta thấy rằng việc suy ngẫm về những sự thật khó chịu về bản thân là một phương thức hiệu quả để có được sự thông tuệ trong cuộc sống. Đây chỉ là một vài ví dụ, nhưng chúng cho thấy rằng một thứ gì đó rất giống với việc khám phá cái bóng của bản thân có thể mang lại hiệu quả mà không cần phải tin vào toàn bộ lời giải thích của Jung về cách thức diễn ra của sự phát triển bản thân.
Chẳng phải là ý tưởng tồi khi mời mọi người nghĩ về một số lĩnh vực mà họ gặp khó khăn khi đối diện trong cuộc sống của họ. Theo nghĩa này, TikTok đem lại một điều gì đó. Vấn đề là để học hỏi từ việc đối diện với điều gì đó một cách khó khăn, ta phải có thể làm hai việc cùng một lúc: cảm nhận cảm xúc tiêu cực (nỗi sợ hãi, sự xấu hổ, nỗi buồn hay bất kỳ cảm xúc nào khác) và có thể nghĩ về cảm xúc tiêu cực đủ nhiều đến mức có được một quan điểm hữu ích hơn.
Sự khám phá cái bóng của bản thân một cách hiệu quả không chỉ khơi lại những vết thương lòng từ quá khứ cho có, mà còn chấp nhận và hiểu rõ hơn về chúng để làm gia tăng năng lực và khả năng phục hồi [resilience] của bản thân.
 |
Bác sĩ tâm thần người Thụy Sĩ Carl Gustav Jung. Nguồn ảnh: Pictorial Press Ltd/Alamy Stock Photo |
Ta cần những người khác
Vấn đề khám phá cái bóng của bản thân nảy sinh khi ta gặp phải những cảm xúc mãnh liệt có khả năng chế ngự hoàn toàn bản thân ta. Ngay cả khi không có một quá khứ đau thương, nhưng ta vẫn có thể gặp phải những cảm giác xấu hổ, tức giận và kinh hoàng tới mức ta không còn khả năng nghĩ suy về chúng nữa. Vào những lúc như vậy, khi không thể nghĩ suy – ta cần những người khác suy nghĩ thay cho bản thân mình.
Đây là lý do tại sao ta tìm tới bạn bè hay một nhà trị liệu giỏi để giúp đỡ khi ta đã tới giới hạn trong khả năng điều hòa bản thân của mình. Điều này không có nghĩa là ta không thể học được những điều tuyệt vời từ những trải nghiệm đau thương. Ta có thể làm như thế. Song ta phải đạt được một mức độ hồi phục nào đó về mặt tâm lý từ sang chấn của mình trước khi ta đào sâu tìm kiếm các bài học về cuộc sống trong những sự kiện đậm sâu và đen tối nhất của đời mình.
Đây là điều Jung biết nhưng dường như lại thiếu trong trào lưu trên TikTok.
Khi lắng nghe các đạo sư về việc tự giúp mình liên tục ủng hộ việc khám phá cái bóng của bản thân như một cách để giúp bản thân là một con người tốt hơn, tôi chỉ có thể cho rằng chẳng ai trong số họ biết về lịch sử đã dẫn tới việc Jung hình thành nên khái niệm này.
Đúng là ông đã thoát khỏi giai đoạn khủng hoảng tâm lý vào cuối tuổi 30, vui vẻ nắm bắt những thấu nhận [insight] mới về tâm trí con người. Nhưng các nhà phê bình vẫn chia rẽ về việc liệu đây có phải là một dạng khai sáng tâm linh [spiritual enlightenment] hay là một sự suy sụp tâm thần [psychotic breakdown].
Dù bằng cách nào đi nữa, việc này cho chúng ta thấy rằng việc đối mặt với cái bóng của bản thân, tuy mang tính sáng tạo và soi sáng, nhưng lại không phải là việc mà ta có thể xem nhẹ.
Tôi thấy khó tin rằng bất kỳ ai đã khám phá cái bóng của mình một cách sâu sắc lại có thể khen ngợi việc khám phá này mà lại chẳng hề đưa ra một lưu ý cảnh báo nghiêm túc nào. Điều này khiến tôi tự hỏi liệu những người ủng hộ việc khám phá cái bóng của bản thân trên TikTok có quên mất câu hỏi hiển nhiên nhất về cái bóng mà họ phải đối mặt hay không: Sẽ thế nào nếu không một ai theo dõi bạn trên Tiktok?
Các từ khóa: Tâm lý học, Carl Jung, TikTok, Giáo dục bản thân
TÁC GIẢ BÀI BÁO
Phó Giáo sư, Khoa Tâm lý học, Đại học Lincoln (Anh quốc)
TUYÊN BỐ CÔNG KHAI
Roger Bretherton không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần hoặc nhận tài trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào được hưởng lợi từ bài báo này và không có bất kỳ sự trực thuộc liên quan nào ngoài giới chuyên môn của mình.
Nguyễn Việt Anh dịch
Nguồn: Shadow work: why you should be cautious of the TikTok self-help trend, The Conversation, Oct 10, 2023.
