29.6.17

Làm thế nào để làm cho thu nhập cơ bản phổ quát trở thành hiện thực


Stewart Lansley
Howard Reed

LÀM THẾ NÀO ĐỂ LÀM CHO THU NHẬP CƠ BẢN PHỔ QUÁT TRỞ THÀNH HIỆN THỰC

Liệu việc chi trả một thu nhập thường xuyên cho mọi công dân có hoạt động hiệu quả không? Liệu đó có là một bước khả thi tiến tới việc cải cách hệ thống phúc lợi hiện tại không? Dựa vào một báo cáo gần đây, Stewart Lansley Howard Reed giải thích cách thức để làm cho một chương trình như vậy hoạt động hiệu quả.
Hỗ trợ cho một thu nhập cơ bản phổ quát – chi trả một thu nhập thường xuyên và có đảm bảo cho các công dân của một quốc gia như là một việc đương nhiên theo luật – đang bắt đầu tăng tốc. Các cuộc thử nghiệm đang được hoạch định tại nhiều quốc gia, trong khi vùng Silicon Valley đang thử nghiệm chương trình Y Combinator tại California. Tại Liên hiệp Anh (UK), ý tưởng nhận được sự ủng hộ của Đảng Xanh và Đảng SNP, đang được Công đảng xem xét một cách nghiêm túc, và nhận được sự ủng hộ của Hội Nghệ thuật Hoàng gia (Royal Society of Arts) và Viện Adam Smith (Adam Smith Institute), một viện chính sách theo trường phái thị trường.
Tại Liên hiệp Anh (UK), sự quan tâm ngày càng tăng đang được thúc đẩy bởi hai xu hướng cấu trúc vững chắc: tính mong manh ngày càng tăng của thị trường việc làm và những bất cập của hệ thống phúc lợi hiện hành ngày càng mang tính gây khó dễ, thóc mách, và chắp vá. Với tính đảm bảo thu nhập tích hợp, chế độ thu nhập cơ bản phổ quát (UBI) sẽ giúp giải tỏa hai vấn đề nói trên. Nó sẽ mang lại một mạng lưới an toàn vững chắc hơn trong một môi trường lao động nhiều bấp bênh hơn của ngày nay, trong khi thúc đẩy yếu tố phổ quát của việc hỗ trợ thu nhập và làm giảm mức độ phụ thuộc vào sự thẩm tra mức thu nhập. UBI cũng cung cấp một cách thức để bảo vệ thu nhập khi mà cuộc cách mạng robot đang tăng tốc, và có thể được sử dụng để giúp đảm bảo rằng những lợi thế thu được từ khả năng gia tăng năng suất và từ sự gia tăng tự động hóa được chia sẻ đồng đều hơn là bị chiếm bởi một thiểu số trong tầng lớp tinh hoa công nghệ.
Mặc cho những lợi ích nói trên, ý tưởng vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Dẫu cho UBI được sự ủng hộ trải rộng khắp phổ chính trị, song cánh hữu và cánh tả đều có những quan điểm rất khác nhau về UBI. Những người thuộc cánh tả xem một chương trình như vậy là một phần của một Nhà nước mạnh, và là một sự công nhận rằng mọi công dân đều có quyền đối với một số yêu cầu tối thiểu về thu nhập quốc dân. Ngược lại, những người thuộc cánh hữu tự do triệt để, và một số người nhiệt tình ở Silicon Valley, ủng hộ chế độ thu nhập cơ bản như là một cách để đạt được một Nhà nước gọn nhẹ hơn.
Một số nhà phê phán xem những người ủng hộ UBI như những người cuồng tín không tưởng về một niết bàn phi lao động mới. Tuy nhiên, một trong những giá trị trung tâm của UBI là không mang tính quy phạm. Nó mang lại nhiều sự lựa chọn hơn giữa việc làm, giải trí (chứ không phải là biếng nhác), và giáo dục, trong khi tạo ra cơ hội lớn hơn về các trách nhiệm chăm sóc sức khỏe và cộng đồng. Dưới một chế độ UBI, mọi sự lựa chọn lối sống đều có giá trị như nhau. Nó đánh giá cao nhưng không thái quá việc làm. UBI sẽ công nhận cả lẫn hỗ trợ tài chính cho hàng loạt những việc làm không được trả lương trong lĩnh vực chăm sóc trẻ em, chăm sóc người già, và cho những giúp đỡ tự nguyện. Khi cung cấp sự an toàn cơ bản, nó sẽ cũng sẽ giúp người lao động có nhiều thế mạnh thương lượng trong thị trường lao động.
Theo thời gian, UBI sẽ làm thay đổi hành vi, và kết quả của các chương trình thí điểm quốc gia sẽ cung cấp thêm những bằng chứng quan trọng mới của một sự tác động có thể. Một số người có thể chọn làm việc ít hơn, nghỉ giữa giờ lâu hơn hoặc được khuyến khích khởi nghiệp kinh doanh. Một số người khác có thể từ chối mức lương thấp, việc làm không an toàn dẫn đến một sự tái cân bằng lành mạnh các cấu trúc lương. Một số người khác nữa có thể được đào tạo lại hoặc dành nhiều thời gian hơn để chăm sóc bản thân hoặc hỗ trợ cộng đồng, trong nhiều trường hợp tạo ra nhiều giá trị hơn, nếu hiện tại chưa được công nhận, so với việc làm có trả lương.
Hiệu ứng thực là có nhiều khả năng thúc đẩy hơn là làm suy yếu động lực lao động. Thật vậy, các biện pháp động viên sẽ được kích thích bằng cách làm giảm mức độ phụ thuộc vào sự thẩm tra thu nhập trong khi việc xóa đói giảm nghèo sẽ trở nên ít phụ thuộc hơn vào sự “bảo đảm việc làm”.
Nhưng liệu chúng ta có thể làm cho UBI hoạt động hiệu quả được không? Các nhà phê phán cho rằng UBI đơn giản không mang tính khả thi bởi vì chi phí cho nó quá lớn. Tuy nhiên, các bằng chứng mới cho thấy nó có thể được tiến hành theo cách lũy tiến với chi phí phải chăng. Báo cáo gần đây của chúng tôi cho một trung tâm tư vấn chính sách, Compass, đã mô hình hóa nhiều đối chọn khác nhau để xem xét mức độ chi phí phải chăng và tính khả thi của một chương trình như vậy. Các mô phỏng này cho thấy một chương trình đầy đủ và hào phóng, để loại bỏ ngay hệ thống hỗ trợ thu nhập hiện hành, sẽ hoặc là tốn quá nhiều tiền hoặc là gây ra quá nhiều người thua thiệt. Lý do là vì hệ thống phúc lợi hiện hành, một phần vì phụ thuộc vào sự thẩm tra thu nhập, có thể cung cấp một khoản tiền lớn cho một số nhóm người.
Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cũng nhận thấy rằng một chương trình “có điều chỉnh”, vẫn cung cấp được một thu nhập phổ quát và có đảm bảo, mặc dù ở một mức vừa phải, và bước đầu không thay đổi nhiều hệ thống phúc lợi hiện tại, sẽ là điều khả thi. Một chương trình như vậy – dẫu không phải là một viên đạn bạc – sẽ cung cấp các thu nhập thiết thực và trọng yếu: một mức tăng mạnh về thu nhập trung bình trong số những người nghèo nhất; một mức giảm 45% tỷ lệ đói nghèo ở trẻ em; và một sự suy giảm khiêm tốn về bất bình đẳng, tất cả với một chi phí tương đối khiêm tốn bằng 8 tỷ bảng Anh. Mô hình này cũng sẽ tăng cường yếu tố phổ quát của hệ thống trợ cấp hiện tại, từ đó làm giảm sự phụ thuộc vào việc thẩm tra thu nhập.
Cách tiếp cận này không phải là điều không tưởng – nó có cơ sở trong thực tế. Nó cung cấp một cách tiếp cận cải cách từng phần, không thay thế trên phạm vi rộng. Cách tiếp cận này làm giảm rủi ro của một cuộc cải cách to lớn, trong khi tạo ra sự linh hoạt để cải thiện từng bước theo thời gian. Nó có thể, ví dụ, bắt đầu với một chế độ UBI cho trẻ em. Đây là một sự tiến hóa, không phải là một cuộc cách mạng.
UBI không khuyến khích sự biếng nhác, nhưng tạo ra một sự linh hoạt lớn lao trong cách thức làm cân bằng các cam kết giữa việc làm và cuộc sống trong một thế giới nhiều bất ổn hơn và xu hướng phi biên chế từng bước lực lượng lao động. Và UBI cũng không cổ xúy cho việc chấm dứt việc làm, không nhắm đến việc thay thế việc làm, mà nhắm đến việc giải quyết những rủi ro lớn hơn của một thị trường lao động yếu kém. Với những cơ hội có nhiều khả năng trở nên mong manh hơn nữa, đã đến lúc các nhà hoạch định chính sách phải xem xét nghiêm túc hơn về cách thức để làm cho chương trình UBI có thể hoạt động hiệu quả.
____
Chú thích: Bài viết trên dựa vào một báo cáo của các tác giả có tựa đề A Universal Basic Income: An Idea Whose Time Has Come? (Thu nhập cơ bản phổ quát: Một ý tưởng đã chín muồi?), Compass 2016.
Giới thiệu tác giả
Stewart Lansley là nghiên cứu viên khách mời tại Đại học Bristol và Đại học City University.
Howard Reed là Giám đốc của tổ chức Landman Economics.
Huỳnh Thiện Quốc Việt dịch
Nguồn: How to make a Universal Basic Income a reality, The London School of Economics and Political Science, October 13th, 2016.
Print Friendly and PDF