TẠI SAO ĐÀI LOAN LÀ THÁCH THỨC CHIẾN LƯỢC TRỌNG ĐẠI ĐỐI VỚI PHƯƠNG TÂY
 |
| Đài Bắc , thủ đô của Đài Loan |
Đài Loan là thành trì của nền dân chủ đối đầu với cả một đại dương toàn trị, là nơi sản xuất phần lớn các chất bán dẫn thế hệ mới nhất và trên hết, đây là đảo mấu chốt kiểm soát quyền tiếp cận phần lớn Thái Bình Dương.
Đảo Đài Loan và các đảo nhỏ khác do chính quyền Đài Loan quản lý có diện tích chỉ lớn hơn một chút so với nước Bỉ. Dân số 23,5 triệu người so với 1,4 tỷ người ở đại lục khiến nơi đây trở thành chàng David có thể bị nuốt sống khi đối đấu với gã khổng lồ Goliath là Trung Quốc đại lục.
Từ nhiều thập kỷ, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã chuẩn bị để chiếm Đài Loan. Các mối đe dọa đã trở nên nghiêm trọng đáng kể kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012 và thậm chí còn nghiêm trọng hơn trong hai năm trở lại đây, đến mức nhiều chuyên gia về vấn đề này đang lo ngại về nguy cơ xung đột ngày càng gia tăng có thể biến thành một cuộc chiến tranh nóng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Nhưng tại sao việc giành lại Đài Loan đã trở thành nỗi ám ảnh đối với Tập Cận Bình mà giọng điệu hiếu chiến khiến người ta không còn nghi ngờ gì nữa về quyết tâm đạt được mục tiêu của ông trong những năm tới, bất kể cái giá phải trả.
Một trong những lý do cho nỗi ám ảnh này có liên quan đến chính trị trong nước ở Trung Quốc: tham vọng giày vò của vị Hoàng Đế Đỏ mới muốn được lưu danh trong lịch sử đất nước với tư cách là người đã “thống nhất” đất nước, qua đó trở thành người kế vị xứng đáng (nếu không muốn nói là sự tái sinh) không phải của bạo chúa Mao Trạch Đông mà là của Hoàng đế Tần Thủy Hoàng (秦始皇), người trị vì từ năm 259 đến năm 210 trước công nguyên và trở thành người thống nhất Đế chế và cũng là hoàng đế sáng lập ra nhà Tần (221 đến 207 TCN).
Lý do khác rõ ràng là để Trung Quốc tiếp quản công ty bán dẫn khổng lồ của Đài Loan TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company), một công ty tự sản xuất hơn 70% sản lượng mạch tích hợp thế hệ mới nhất của thế giới ở trung tâm của cuộc cách mạng công nghiệp mới trong thế giới gọi là “hiện đại” của chúng ta. Khi đó, Trung Quốc sẽ có tất cả các quân bài trong tay để làm chủ hầu hết các công nghệ cao, công nghệ thiết yếu duy nhất mà nước này vẫn còn thiếu chính là làm chủ việc sản xuất hiệu quả nhất các chất bán dẫn.
Xâm chiếm Đài Loan, cái chốt chiến lược, để kiểm soát Thái Bình Dương
Nhưng lý do thứ ba chắc chắn là quan trọng nhất trong mắt ông: xâm chiếm Đài Loan đồng thời sẽ xóa bỏ cái chốt chiến lược cốt yếu đối với việc kiểm soát một phần lớn Thái Bình Dương. Đài Loan thực sự là điểm mấu chốt để tiếp cận khu vực đại dương lớn nhất hành tinh, vì nó giáp với Hoa Kỳ, châu Mỹ Latinh, Nhật Bản và bán đảo Triều Tiên.
“Nếu Đài Loan rơi vào sự kiểm soát của cộng sản Trung Quốc, một số điều sẽ xảy ra mà không có điều nào có lợi cho Hoa Kỳ hoặc thế giới tự do, chứ đừng nói đến chính người Đài Loan. Về mặt quân sự, đây sẽ là một lợi thế rất lớn cho Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) của Trung Cộng”, Đại tá Grant giải thích trên tờ báo bảo thủ The Sun của Mỹ vào ngày 16 tháng 5. Là cựu sĩ quan hải quân của Quân đội Hoa Kỳ, sau này trở thành một nhà ngoại giao chuyên nghiệp, công tác tại Nhật Bản trong nhiều năm, ông tiếp tục: “Trước hết, chuỗi đảo đầu tiên sẽ bị phá vỡ. Như vậy, PLA có thể giải quyết được một vấn đề chiến lược đã có từ lâu, làm thế nào để xâm nhập chuỗi đảo trải dài từ Nhật Bản đến Malaysia vì chuỗi này ngăn chặn khả năng tiếp cận dễ dàng ra Thái Bình Dương.”
“Được bảo vệ tốt, những hòn đảo này bao vây PLA. Đài Loan nằm ngay giữa. Hãy tưởng tượng những bức tường thành của một lâu đài bị chọc thủng. Hoạt động từ Đài Loan, PLA di chuyển về phía bắc và bao vây Nhật Bản. Khi PLA di chuyển về phía nam, Úc bị cắt đứt khỏi phần còn lại của thế giới. Qua đó PLA dễ dàng tiếp cận trung tâm Thái Bình Dương và xa hơn nữa”, tác giả của bài viết này, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách An ninh thuộc Viện Yorktown và là thành viên của Diễn đàn Nghiên cứu Chiến lược Nhật Bản giải thích. Grant Newsham, cũng là tác giả của cuốn sách When China Attacks: A Warning to America[*], nói thêm: “Chính sách này bao gồm vùng ‘an toàn’ cho đến nay được hình thành bởi các Quốc gia Liên kết Tự do - Palau, Micronesia và Quần đảo Marshall. “Hành lang tự do” đông-tây này là tuyến đường hậu cần chính cho quân Yankee hoạt động ở phía tây Thái Bình Dương. Mọi thứ trở nên khó khăn hơn, nếu không muốn nói là không thể, nếu quân đội Hoa Kỳ phải chiến đấu để mở lối đến tham chiến.”
Đối với chuyên gia này, “mục tiêu của APL mở rộng ra toàn bộ Thái Bình Dương, tới tận Châu Mỹ Latinh. Trung Quốc đang xây dựng cơ sở hạ tầng cảng và sân bay cần thiết ở Nam Mỹ. Cảng mới Chancay ở Peru chỉ là một ví dụ”.
Nếu Đài Loan thất thủ, Hoa Kỳ sẽ mất hết uy tín
Hậu quả sẽ rất to lớn vì “Nếu Đài Loan thất thủ, Châu Á sẽ chuyển sang ‘đỏ’ chỉ sau một đêm. Tất cả các quốc gia trong khu vực sẽ ký kết một thỏa thuận với Bắc Kinh. Người Nhật có thể chống cự, nhưng vấn đề là Trung Quốc sẽ để cho Tokyo tự do đến đâu và Nhật Bản có thể giữ lại bao nhiêu lãnh thổ”, Newsham nói.
Hơn nữa, trò chơi domino cuối cùng cũng sẽ ảnh hưởng đến Úc, đến lượt mình cũng sẽ cảm thấy bị Hoa Kỳ phản bội, cũng như “ngoài Châu Á, tất cả các quốc gia dựa vào những lời hứa rõ ràng hoặc ngầm định về sự bảo vệ của Hoa Kỳ” cũng sẽ có những nghi vấn nghiêm trọng vì cuối cùng “danh tiếng của Hoa Kỳ sẽ bị hủy hoại. Họ sẽ gặp khó khăn để duy trì sự hiện diện của mình ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và sẽ dần dần bị đẩy lùi về phía Hawaii và Bờ Tây Hoa Kỳ. Trên toàn cầu, họ sẽ ở bên bờ vực thẳm.”
Do đó, số phận của Đài Loan sẽ có ý nghĩa trọng đại đối với nền an ninh và sự thịnh vượng của Hoa Kỳ. David Sacks, nhà nghiên cứu phụ trách về Châu Á tại Council on Foreign Relations (CFR), nơi ông tập trung nghiên cứu về quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc, quan hệ Hoa Kỳ-Đài Loan, chính sách đối ngoại Trung Quốc, quan hệ xuyên eo biển và tư tưởng chính trị của Hans Morgenthau, cho biết điều này cũng sẽ tác động đến các vấn đề cơ bản về trật tự quốc tế và tương lai của nền dân chủ.
“Mặc dù Hoa Kỳ cách Đài Loan hàng nghìn km, nhưng số phận của hòn đảo này sẽ có tác động to lớn không chỉ đến nền an ninh và sự thịnh vượng của Hoa Kỳ mà còn đến các vấn đề quốc tế cơ bản và tương lai của nền dân chủ”, ông viết trong báo cáo năm 2023 trong đó ông cũng nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ có những lợi ích chiến lược cốt yếu được đặt ra ở Eo biển Đài Loan và xem xét cách Hoa Kỳ nên bảo vệ những lợi ích đó như thế nào.
Lợi ích cốt yếu của Hoa Kỳ ở Đài Loan
“Nếu Trung Quốc sáp nhập Đài Loan và đặt các phương tiện quân sự như thiết bị giám sát dưới nước, tàu ngầm và các đơn vị phòng không tại đó, họ sẽ có thể hạn chế các hoạt động của quân đội Hoa Kỳ trong khu vực và do đó, hạn chế khả năng bảo vệ các đồng minh Châu Á của mình. Với Đài Loan nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc, Hoa Kỳ sẽ khó khăn hơn nhiều trong việc duy trì cán cân quyền lực ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hoặc ngăn chặn Trung Quốc nổ lực thống trị khu vực này”, ông giải thích. “Những gì xảy ra ở eo biển Đài Loan sẽ có tác động to lớn đến tương lai của các liên minh của Hoa Kỳ trong khu vực, vốn tạo nên lợi thế bất đối xứng quan trọng nhất của Washington so với Bắc Kinh”, ông nói.
“Nếu Hoa Kỳ chọn đứng ngoài cuộc xâm lược của Trung Quốc đối với Đài Loan và nếu Trung Quốc thành công trong việc sáp nhập hòn đảo này, thì Trung Quốc sẽ chỉ cách lãnh thổ Nhật Bản 70 hải lý và cách Philippines 120 hải lý. Các đồng minh của Hoa Kỳ sẽ đặt câu hỏi liệu Hoa Kỳ sẽ hoặc thậm chí có thể bảo vệ họ hay không. Sau khi mất niềm tin vào cam kết của Hoa Kỳ đối với an ninh của họ, các đồng minh sẽ tính đến việc cân nhắc việc thuận chiều theo Trung Quốc hoặc tự bảo vệ mình trước Trung Quốc bằng cách xây dựng quân đội, hoặc thậm chí phát triển vũ khí hạt nhân. Trong cả hai trường hợp, ảnh hưởng của Hoa Kỳ sẽ giảm đi và sự bất ổn trong khu vực và trên toàn cầu sẽ gia tăng”, chuyên gia người Mỹ này nói thêm.
Sacks nói thêm: “Một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan, dù thành công hay dù Hoa Kỳ quyết định can thiệp, cũng sẽ gây ra một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu và làm giảm sản lượng kinh tế toàn cầu hàng nghìn tỷ đô la”. “Nếu thế giới mất đi năng lực sản xuất [bán dẫn] của Đài Loan, sẽ không có công ty nào khác có thể lấp đầy khoảng trống trong ngắn hạn. Trong trường hợp bị Trung Quốc phong tỏa hoặc tấn công, hoạt động sản xuất và vận chuyển chất bán dẫn sẽ dừng lại, dẫn đến tình trạng thiếu hụt hầu hết mọi sản phẩm chứa đựng công nghệ, từ điện thoại thông minh qua đến máy tính và đến ô tô. Các công ty trong nhiều lĩnh vực dự kiến sẽ phải giảm hoặc thậm chí ngừng sản xuất”, ông lưu ý.
“Về những hệ lụy đối với các nguyên tắc cơ bản nhất của trật tự quốc tế, như cuộc xâm lược Ukraine của Nga, nếu Trung Quốc thành công trong việc sáp nhập Đài Loan bất chấp sự chống cự của Đài Loan, họ sẽ thiết lập một mô hình các quốc gia chuyên chế sử dụng vũ lực để tấn công các nước láng giềng dân chủ và thay đổi các biên giới. Một trong những trụ cột cơ bản nhất của quan hệ quốc tế, cụ thể là các quốc gia không được sử dụng vũ lực để thay đổi biên giới, sẽ bị rung chuyển nghiêm trọng”, David Sacks nhấn mạnh.
Những thách thức kinh tế khổng lồ của vùng Đông Á
Chúng ta phải tính đến trọng lượng kinh tế hiện tại và tương lai của Đông Á. Đài Loan nằm ngay trung tâm của khu vực này, nơi được coi là tâm điểm của tiềm năng tăng trưởng kinh tế cao nhất thế giới trong tương lai. Hơn bất kỳ khu vực nào khác trên thế giới, Châu Á theo nghĩa rộng có nền tảng cần thiết để đạt được hiệu suất kinh tế bền vững và vô song vào năm 2050 và thậm chí xa hơn.
Đến năm 2050, Châu Á có thể sẽ bao gồm bốn trong bảy nền kinh tế lớn nhất thế giới, trong số đó có Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản. Indonesia có thể trở thành nền kinh tế lớn thứ bảy thế giới vào khoảng năm 2050. Trong số các nước khác có tiềm năng trở thành những cường quốc, đứng đầu là Hàn Quốc, Việt Nam và Philippines. Theo một số chuyên gia, Châu Á mới nổi có thể chiếm 58% tăng trưởng toàn cầu vào năm 2050.
Thách thức của Đài Loan đối với Trung Quốc và Phương Tây giải thích phần lớn chiến lược mà chủ tịch Tập Cận Bình theo đuổi và quyết tâm mạnh mẽ hơn bao giờ hết của ông nhằm thúc đẩy các quân cờ của mình. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng cốt yếu của một chính sách răn đe hiệu quả và nhất là đáng tin cậy từ phía Hoa Kỳ. Nếu không có nó, cánh cửa sẽ rộng mở để Trung Quốc triển khai các kế hoạch của mình. Nhưng kể từ khi Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào ngày 20 tháng 1, không có gì là chắc chắn trong lĩnh vực này. Có rất nhiều câu hỏi về ý định thực sự hoặc được cho là của ông, đặc biệt là vì vị Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ thay đổi suy nghĩ hầu như mỗi ngày, ít nhất là trong các phát biểu của ông. Những thông báo và quyết định sắp tới của Donald Trump, cùng sự thiếu nhất quán đã được chứng minh của ông, do đó gây ra một nguy cơ lớn về cả quân sự, chiến lược và kinh tế cho vận mệnh của toàn bộ Phương Tây.
Về tác giả
.jpeg) |
| Pierre-Antoine Donnet (1953-) |
 |
Cựu tổng biên tập của AFP, Pierre-Antoine Donnet là tác giả của khoảng mười lăm tác phẩm tập trung vào Trung Quốc, Nhật Bản, Tây Tạng, Ấn Độ và những thách thức lớn của Châu Á. Năm 2020, cựu phóng viên này tại Bắc Kinh đã xuất bản cuốn “Le leadership mondial en question, L’affrontement entre la Chine et les États-Unis/Vấn đề lãnh đạo toàn cầu, Cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ” tại NXB Éditions de l’Aube. Ông cũng là tác giả của tác phẩm “Tibet mort ou vif/ Tây Tạng chết hay sống”, do Gallimard xuất bản. Sau cuốn “Chine, le grand prédateur/Trung Quốc, kẻ săn mồi vĩ đại”, xuất bản năm 2021 (l’Aube), ông chủ biên tác phẩm tập thể “Le Dossier chinois/Hồ sơ Trung Hoa” (Cherche Midi) vào cuối năm 2022. Đầu năm 2023, ông xuất bản cuốn “Confucius aujourd’hui, un héritage universaliste/Khổng Tử ngày nay, di sản phổ quát” (l’Aube) rồi năm 2024 “Chine, l’empire des illusions/Trung Quốc, đế chế ảo tưởng” (Saint-Simon) và “Japon, l’envol vers la modernité/Nhật Bản, sự bay lên thời hiện đại” (l’Aube).
Phạm Như Hồ dịch
Nguồn: “Pourquoi Taiwan est un enjeu stratégique majeur pour l’Occident”, Asialyst, 20.5.2025.
