23.8.21

Chúng ta đã thua trong cuộc chiến ở Afghanistan từ lâu rồi

CHÚNG TA ĐÃ THUA TRONG CUỘC CHIẾN Ở AFGHANISTAN TỪ LÂU RỒI

Các tay súng Taliban ở Kabul hôm 16/8. (Stringer/EPA-EFE/REX/Shutterstock)

Fareed Zakaria

Nhà báo

Khi chúng ta theo dõi thảm kịch đang diễn ra ở Afghanistan thì trước tiên chúng ta hãy bỏ đi cái ảo tưởng rằng Hoa Kỳ đang duy trì hòa bình ở đó chỉ với vài nghìn quân và tình hình này sẽ có thể được giải quyết chỉ với cái cam kết khiêm tốn này. Trong vài năm qua, có vẻ như người Mỹ đã cho rằng bởi vì Washington đã tiến hành thỏa thuận với Taliban nên Taliban sẽ cân nhắc không tấn công các lực lượng của Mỹ và liên quân.

Tuy nhiên, đối với chính người Afghanistan, cuộc chiến đã ngày càng leo thang. Vào mùa hè năm 2019, Quân đội Afghanistan và lực lượng cảnh sát đã phải hứng chịu thương vong nặng nề nhất trong hai thập kỷ chiến đấu. Đó cũng là thời kỳ tồi tệ nhất cho thương vong của dân thường Afghanistan trong một thập kỷ. Vào năm 2018, khi Hoa Kỳ có quân số gấp 4 lần năm này thì cuộc giao tranh đã tàn khốc đến mức 282.000 thường dân Afghanistan phải rời bỏ nhà cửa ở vùng nông thôn. Sự thất vọng đối với chính phủ Afghanistan và những người bảo trợ họ là Hoa Kỳ đang ngày càng gia tăng. Một cuộc khảo sát của chính phủ Hoa Kỳ được thực hiện vào năm đó cho thấy sự ủng hộ của Afghanistan dành cho quân đội Hoa Kỳ là 55%, đã giảm so với 90% của một thập kỷ trước đó.

Bạn hẳn đã nghe mọi người nói rằng việc rút quân đáng lẽ phải sau một hoặc hai năm nữa. Vậy thì hãy đọc bản tin này trên tờ Guardian vào năm 2016: “Các lực lượng Afghanistan đã để mất lãnh thổ vào tay Taliban bất chấp việc rút quân của Hoa Kỳ bị trì hoãn.” Bài viết này lưu ý rằng quân đội Hoa Kỳ đã thuyết phục Barack Obama đình chỉ việc rút quân mà ông đã quyết định năm trước, vì tuy có được sự hậu thuẫn của lực lượng Hoa Kỳ mạnh mẽ và sức mạnh không quân đáng kể nhưng sự kiểm soát của chính quyền trung ương đã giảm xuống chỉ còn khoảng 65% lãnh thổ của đất nước này.

Carter Malkasian

Một số dữ liệu mà tôi đã trích dẫn ở trên là từ một quyển sách mới đầy thẩm quyền về vấn đề này có tựa là “Cuộc chiến tranh của Mỹ ở Afghanistan” của Carter Malkasian, người đã từng là công chức dân sự ở tỉnh Helmand và trở thành cố vấn cấp cao cho Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân. Tác giả này rút ra kết luận của mình từ cuốn sách trên, được đề cập trong một tiểu luận đăng trên tạp chí Politico, mà ở dòng đầu đã chỉ ra rằng, “có thể không nghi ngờ gì là chúng ta đã thua trong cuộc chiến.” Hoa Kỳ đã dành 20 năm với 2 nghìn tỷ USD, chỉ huy đến 130.000 quân liên minh trong thời kỳ đỉnh cao của họ, xây dựng lực lượng an ninh Afghanistan với 300.000 người (ít nhất là trên giấy tờ) và sử dụng sức mạnh không quân tối tân và gây sát thương nhất trên thế giới. Tuy nhiên, nó lại không thể đánh bại một lực lượng Taliban với quân số phỏng chừng khoảng 75.000 quân được trang bị nghèo nàn. Tại sao lại như vậy?

Malkasian cố gắng trả lời cho câu hỏi mà anh ấy thừa nhận đã khiến bản thân bối rối trong suốt 12 năm kể từ khi tham gia làm việc ở Afghanistan và đã chứng kiến ​​“hết trận đánh này đến trận đánh khác, những binh lính được cung cấp tốt hơn và vượt trội hơn về số lượng… lại bị đánh bại bởi lực lượng Taliban vốn có nguồn lực kém hơn và được lãnh đạo một cách xuất sắc”. Trong vài tuần qua, cảnh tượng đặc biệt nhất là việc quân đội và cảnh sát Afghanistan đã chống trả lại một cách yếu ớt như thế nào, và họ thường tan rã ngay trước mắt lực lượng Taliban xâm lược. Câu trả lời căn bản của Malkasian đến từ một học giả Taliban mà anh đã gặp ở Kandahar vào năm 2019. “Taliban chiến đấu vì niềm tin, vì janat (nước trời) và vì ghazi (tiêu diệt những kẻ ngoại đạo). … Còn quân đội và cảnh sát thì chiến đấu vì tiền.”

Fazelminallah Qazizai, một nhà báo tự do người Afghanistan, đã chứng kiến các tay súng Taliban có vũ trang đi qua các đường phố của Kabul lần đầu tiên sau 20 năm. (Jon Gerberg/The Washington Post)

Chắc chắn rằng các binh sĩ Afghanistan cũng không thể hoặc không muốn đảo ngược lại cuộc tiến công của Taliban vì họ không nhận được nguồn cung cấp và chi viện cần thiết từ các nhà lãnh đạo của họ. Không có gì ngạc nhiên về điều này khi đã có nhiều vấn đề xảy ra với chính quyền Afghanistan. Mặc dù được bầu một cách dân chủ nhưng chính quyền lại thiếu đi sự ủng hộ rộng rãi dành cho họ. Trong cuộc bầu cử năm 2019, chỉ hơn 1,8 triệu người đã bỏ phiếu tại một quốc gia có dân số 39 triệu người. Tham nhũng thì tràn lan và hàng tỷ đô la viện trợ của Hoa Kỳ bị chi tiêu một cách cẩu thả, đã làm cho nó trở nên tồi tệ hơn nhiều. Chính phủ chưa bao giờ thực sự liên kết được với cộng đồng người Pashtun ở nông thôn, nơi mà Taliban có được sức mạnh lớn nhất của họ.

Ashraf Ghani (1949-)

Nhưng trên hết, tính chính danh của chính phủ này đã bị vô hiệu hoá vì nó chỉ tồn tại được nhờ vào sự hỗ trợ từ một thế lực ngoại quốc. Bản sắc Afghanistan gắn liền với cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, đặc biệt là sự xâm lược đến từ những người ngoại đạo. (Lịch sử Afghanistan đã tôn vinh cuộc đấu tranh kéo dài hàng thế kỷ chống lại người Anh và cuộc thánh chiến chống lại Liên Xô vô thần.) Những hình ảnh tu từ trên có thể dễ dàng được sử dụng để huy động chủ nghĩa dân tộc và lòng sùng kính tôn giáo, và những thứ này đã tiếp thêm sức mạnh cho ý chí chiến đấu và cái chết. Trong khi đó chính quyền của Ashraf Ghani thì lại không có diễn ngôn đối trọng nào với quyền năng ngang bằng để truyền cảm hứng cho quân đội của mình.

Fareed Zakaria (1964-)

Hoa Kỳ đã chứng kiến Taliban giành được lãnh thổ ở Afghanistan từ nhiều năm nay. Và họ đủ giàu có và sức mạnh để có thể che đậy đi thực tế đó thông qua một loạt các cuộc phản công và không kích, tên lửa và máy bay không người lái. Nhưng không điều gì trong số đó thay đổi được một sự thật rằng dù đã nỗ lực hết sức nhưng lực lượng này vẫn không thể giành được chiến thắng - họ đã không thể đánh bại Taliban. Vậy thì họ tốt hơn là nên rút lui, nhưng theo một cách chậm rãi hơn, trong nhiều đợt khác nhau, và sau nhiều cuộc đàm phán? Hẳn là như vậy rồi. Việc rút quân này đã được lập kế hoạch và thực hiện một cách tồi tệ. Nhưng sự thật trần trụi thì vẫn là đây: Không có cách nào có thể khiến ta thua một cuộc chiến một cách tao nhã cả.

Bài trên được lấy từ bình luận của Fareed Zakaria trên chương trình CNN của ông, “Fareed Zakaria GPS”.

ĐINH THÁI XUÂN HUY dịch

Nguồn:We lost the war in Afghanistan long ago, The Washington Post, 16.8.2021.

Print Friendly and PDF