26.10.19

Một giải “Nobel” ngày càng bị tranh cãi

MỘT GIẢI “NOBEL” NGÀY CÀNG BỊ TRANH CÃI
Khi đang ăn mừng 50 năm được thành lập, bá quyền của giải của Ngân hàng Thuỵ Điển là đối tượng của những áp lực phê phán, và ngày càng có nhiều lựa chọn khác.
Hôm nay, ngày 14.10.2019, là lần thứ năm mươi Ngân hàng Thuỵ Điển trao giải của mình nhằm vinh danh công trình của các nhà kinh tế. Thật vậy, chính một ngân hàng trung ương trao giải này chứ không phải Uỷ ban Nobel: kĩ nghệ gia Nobel chưa bao giờ để lại một xu để biểu dương khoa học xã hội này. Đây là lúc nhìn lại sự ra đời của giải thưởng này, do các nhà kinh tế tự do đỡ đầu, được Ngân hàng Thuỵ Điển mua và nhằm phong cho các nhà kinh tế một cương vị khoa học.
Nguồn gốc của giải thưởng
Chuyên gia về lịch sử kinh tế Gilles Dostaler[*] đã mô tả chi tiết sự thành lập của giải nhằm kỉ niệm Ngân hàng Thuỵ Điển được ba trăm tuổi, một sự cưỡng bức trí tuệ.
Lễ trao giải thưởng của ngân hàng Thụy Điển để tưởng nhớ Alfred Nobel vào năm 2015.©YE PINGFAN/XINHUA-REA
Một cuốn sách đặc sắc, The Nobel Factor, xuất bản năm 1986, mô tả chi tiết chiến lược “tiền tươi thóc thật” cũng như áp lực chính trị mà ngân hàng trung ương đã áp đặt để có thể trao giải của mình đồng thời với việc trao các giải Nobel.
Angus Deaton (1945-)
Một giải thưởng bị tranh cãi và đáng ngờ
Nassim N. Taleb (1960-)
Peter Nobel (1931-)
Giải thưởng là đối tượng của những phê phán lặp đi lặp lại. Năm 2004, một tờ báo chính ở Thuỵ Điển nêu ý cho rằng giải kinh tế học này làm giảm giá trị của các giải Nobel. Năm 2007, nhà kinh tế Nassim Nicholas Taleb cực lực tố cáo một giải cho phép, ít ra là trong lĩnh vực tài chính mà ông là chuyên gia, các nhà kinh tế học được xem là những nhà nghiên cứu nghiêm túc, trong lúc các công trình của họ là “nguỵ khoa học”. Tháng mười năm 2015, một thành viên của Viện hoàng gia khoa học Thuỵ Điển đã đòi cắt bỏ giải thưởng. Peter Nobel, một hậu duệ của Nobel, đã công khai không công nhận việc kết hợp tên của dòng họ mình với một giải thưởng cho các nhà kinh tế.
Hai lựa chọn khác
Đã gần hai mươi năm nay, đại học Tufts ở Hoa Kì trao một giải thưởng khác, giải Leontief, được các nhà kinh tế phi chính thống coi trọng. Năm 2019, một giải thưởng mới được thành lập ở châu Âu, gọi là Not the Nobel Prize, nhằm, ngược lại với giải chính thức, ủng hộ sự đa nguyên trong kinh tế học. Giải đã được trao hôm 3 tháng mười vừa qua cho Mariana Mazzucato vì công trình của bà về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế.
Mariana Mazzucato (1968-)
Esther Duflo (1972-)
Vì sao có những đề xuất khác này? Vì tự các số liệu thống kê đã lên tiếng. Bạn có biết bao nhiêu lần các từ “bất bình đẳng” và “khủng hoảng” đã được sử dụng trong vòng năm mươi năm qua để biện minh cho việc trao giải của Ngân hàng Thuỵ Điển không? Chưa lần nào cả! Còn với hai từ “nghèo khó và “khí hậu”? Chỉ một lần và một lần nữa năm 2019 với các học giả được giải năm nay, trong số đó có nhà kinh tế Pháp Esther Duflo. Vậy là hai lần tất cả. Còn tuổi trung bình của những người được giải là bao nhiêu? 69 tuổi (Esther Duflo, 47 tuổi, người trẻ nhất trong lịch sử được giải, sẽ làm giảm nhẹ tuổi trung bình này – BBT).
Như vậy, nếu bạn nghĩ rằng tác giả của một công trình tốt trong kinh tế học, có ích cho xã hội, không nhất thiết là một người đàn ông da trắng lớn tuổi xuất thân từ mainstream, thì đã đến lúc nhìn về hướng khác hơn là về hướng giải thưởng của Ngân hàng Thuỵ Điển!
Christian Chavagneux
Nguyễn Đôn Phước dịch
Nguồn:Un prix “Nobel” de plus en plus contesté”, Alternatives économiques, 14.10.2019




Chú thích:

[*] Xem một bài tưởng nhớ Dostaler do Bernard Maris viết tại đây (ND)

Print Friendly and PDF