HẦU NHƯ KHÔNG AI DÙNG BITCOIN LÀM TIỀN TỆ, DỮ
LIỆU MỚI CHỨNG MINH. BITCOIN THỰC RA GIỐNG MỘT CANH BẠC HƠN
 |
| Shutterstock |
Những người ủng hộ Bitcoin thích cho rằng Bitcoin và các loại tiền điện tử khác đang trở thành xu hướng. Có một lý do chính đáng để muốn mọi người tin vào điều này.
Cách duy nhất mà một nhà đầu tư tay mơ sẽ kiếm được lợi nhuận từ tiền
điện tử là bán chúng với giá cao
hơn giá họ đã mua. Vì vậy, điều quan trọng là thổi phồng những triển vọng
để tạo “nỗi sợ bị bỏ lỡ cơ hội” [FOMO - fear of missing out].
Có những tuyên bố
mơ hồ rằng phần lớn dân số – thường trong khoảng từ 10%
đến 20% – đang nắm giữ tiền điện tử. Đôi khi những số liệu này dựa
trên việc
đếm số lượng ví tiền điện tử hoặc khảo
sát những người giàu có.
Nhưng dữ liệu thực tế về việc sử dụng Bitcoin cho thấy hiếm khi đồng tiền
này được mua để dùng vào mục đích tưởng như là lý do nó tồn tại: chi tiêu.
Ít được dùng để thanh toán
Mục đích chính của Bitcoin, như người sáng lập “Satoshi
Nakamoto” đã nêu trong câu mở đầu của sách trắng năm 2008 để phác thảo
khái niệm này, đó là:
Một phiên bản ngang hàng hoàn toàn của tiền điện tử sẽ cho phép các khoản
thanh toán trực tuyến được gửi trực tiếp từ bên này sang bên khác mà không cần
thông qua một tổ chức tài chính.
Dữ liệu mới nhất đánh đổ ý tưởng này đến từ ngân hàng trung ương Úc.
Ba năm một lần, Ngân hàng Dự trữ Úc khảo sát một mẫu đại diện gồm 1.000 người trưởng thành về cách họ thanh toán mọi thứ. Như trong đồ thị dưới đây, tiền điện tử hầu như không tạo được ảnh hưởng như là một công cụ thanh toán, khi chỉ được sử dụng bởi không quá 2% người trưởng thành.
Phương thức thanh toán đang được sử dụng bởi
người Úc
 |
| Tính toán của Ngân hàng Dự trữ về nhận thức của người Úc đối với việc sử dụng các phương thức thanh toán khác nhau, dựa trên dữ liệu của Ipsos. |
Ngược lại, những đổi mới gần đây hơn, chẳng hạn như dịch vụ “mua ngay, trả sau” và PayID, đang được khoảng một phần ba người tiêu dùng sử dụng.
Những phát hiện này củng cố cho dữ liệu năm 2022 từ Cục
Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, cho thấy chỉ 2% người Mỹ trưởng thành thực hiện
thanh toán bằng tiền điện tử và từ Riksbank
của Thụy Điển, cho thấy chưa đến 1% người Thụy Điển thực hiện thanh toán bằng
tiền điện tử.
Vấn đề biến động giá
Một lý do cho việc này, cũng như giải thích tại sao giá hàng hóa và dịch
vụ hầu như không bao giờ được biểu diễn bằng tiền điện tử, đó là hầu hết chúng đều
dao động mạnh về giá trị. Một cửa hàng hoặc quán cà phê có nhãn giá hoặc bảng
ghi giá được tính bằng Bitcoin có thể phải thay đổi chúng mỗi giờ.
Đồ thị sau đây từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế cho thấy những thay đổi về tỷ giá hối đoái của mười loại tiền điện tử chính so với đồng đô la Mỹ, so với đồng Euro và Yên Nhật trong 5 năm qua. Sự biến động như vậy phủ nhận giá trị của tiền điện tử như một loại tiền tệ.
Những kiểu biến động của tiền điện tử
| Độ lệch chuẩn trong 90 ngày liên tiếp về lợi nhuận hằng ngày của các đồng tiền điện tử phổ biến so với đồng Euro và Yên. Hệ số tiền điện tử, Các bài báo nghiên cứu của BIS, Số 1104, CC BY |
Đã có các nỗ lực nhằm giải quyết vấn đề này bằng cái gọi là các “stablecoin” (dạng tiền điện tử ổn định – ND). Chúng hứa hẹn sẽ duy trì giá trị ổn định (thường là so với đồng đô la Mỹ).
Nhưng sự sụp đổ ngoạn mục của một trong những dự án mạo hiểm này, Terra, từng là một trong những loại
tiền điện tử lớn nhất, đã cho thấy lỗ hổng trong
cơ chế của chúng. Ngay cả công ty có các nguồn lực khổng lồ như Meta, chủ
sở hữu Facebook, cũng đã từ bỏ dự án stablecoin của
mình, Libra/Diem.
Điều này giúp giải thích các thử nghiệm thất bại trong việc biến
Bitcoin thành tiền hợp pháp ở hai quốc gia đã từng thực hiện: El Salvador
và Cộng hòa Trung
Phi. Cộng hòa Trung Phi đã huỷ
bỏ tính hợp pháp của Bitcoin. Ở El Salvador, chỉ 1/5 các công
ty chấp nhận Bitcoin, mặc dù luật quy
định họ phải chấp nhận, và chỉ 5% doanh thu được thanh toán bằng Bitcoin.
Đọc thêm: Sau
một năm, thử
nghiệm Bitcoin của El Salvador đã chứng minh một thất bại ngoạn mục
Tích trữ giá trị, chống lạm phát
Nếu Bitcoin không được sử dụng để thanh toán,
thì nó có tác dụng gì?
Điểm thu hút chính – một điểm được xác nhận bởi
các ấn phẩm tài chính chính thống – là một kho lưu trữ giá trị, đặc biệt là
trong thời kỳ lạm phát, bởi vì Bitcoin có giới hạn cứng về số lượng tiền sẽ được
“đào”.
Như các tác giả của Forbes đã lập luận cách đây vài tuần:
Về số lượng, chỉ có 21 triệu Bitcoin được phát
hành theo quy định của tệp máy tính ASCII. Do đó, vì nhu cầu tăng, giá trị sẽ tăng để theo kịp thị trường
và ngăn ngừa lạm phát trong dài hạn.
Vấn đề duy nhất của lập luận này là lịch sử gần đây. Trong suốt
năm 2022, sức mua của các loại tiền tệ chính (Mỹ, đồng euro và bảng Anh) giảm
khoảng 7-10%. Sức mua của Bitcoin giảm khoảng 65%.
Đầu cơ hay cờ bạc?
Giá của Bitcoin luôn biến động và sẽ luôn như vậy. Nếu
bằng cách nào đó giá Bitcoin trở nên ổn định, những người nắm giữ đồng
tiền này để đầu cơ sẽ nhanh chóng
bán ra, và khiến
giá giảm xuống.
Nhưng hầu như những ai mua
Bitcoin như một
món đầu cơ, hy vọng nó sẽ tăng giá, có lẽ sẽ thất vọng. Một nghiên cứu của BIS đã phát hiện ra rằng phần lớn người mua
Bitcoin trên toàn cầu từ tháng 8 năm 2015 đến tháng 12 năm 2022 đều thua lỗ.
“Giá trị thị trường” của tất cả các loại tiền điện tử đạt đỉnh 3
nghìn tỷ đô la Mỹ vào tháng 11 năm 2021. Con số hiện tại là khoảng 1 nghìn tỷ đô la Mỹ.
Giá cao nhất của bitcoin vào năm 2021 là khoảng
60.000 đô la Mỹ; năm 2022 là 40.000 USD và đến nay, năm 2023, chỉ còn 30.000 USD. Các tìm kiếm trên
Google cho thấy sự quan tâm của công chúng đối với Bitcoin cũng đạt đỉnh điểm
vào năm 2021. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ người trưởng thành có quyền truy cập internet
có nắm giữ tiền điện
tử đã giảm từ 11% vào năm 2021 xuống còn 8% vào năm 2022.
Đọc thêm: Giá trị cơ bản của Bitcoin là gì? Đó
là câu hỏi hay
Nghiên cứu của chính phủ Vương quốc Anh được công bố vào năm
2022 cho thấy 52% người nắm giữ tiền điện tử ở Anh sở hữu nó như một “khoản đầu
tư thú vị”, nghe có vẻ giống như một uyển ngữ cho cờ bạc. 8% khác nói rõ rằng đó là để đánh bạc.
Ủy ban Tài chính của Quốc hội Vương quốc Anh, một nhóm các
nghị sĩ xem xét các vấn đề kinh tế và tài chính, đã quyết liệt khuyến nghị việc quy định tiền điện tử như một hình thức đánh bạc hơn là
một sản phẩm tài chính. Họ lập luận rằng việc tiếp tục coi “các tài sản tiền
điện tử không được định chế tài chính nào hỗ trợ như một dịch vụ tài chính sẽ tạo ra hiệu
ứng 'hào quang' khiến người tiêu dùng tin rằng hoạt động này an toàn hơn thực tế
hoặc rằng họ
được bảo vệ dù thực
tế không phải như vậy”.
Bất kể giá trị của đề xuất này là gì, quan điểm
cơ bản của ủy ban Vương quốc Anh vẫn vững vàng. Mua tiền điện tử có nhiều điểm chung với
cờ bạc hơn là đầu tư. Tự gánh lấy rủi ro của riêng bạn và đừng “đầu tư” nhiều hơn số bạn
sẵn sàng đánh mất.
Tác giả
 |
| John Hawkins |
Giảng viên cao cấp, Trường Chính trị, Kinh tế và Xã hội, Đại học
Canberra
Tuyên bố công khai
John Hawkins trước đây là nhà kinh tế cấp cao tại Ngân hàng Dự trữ Úc
và Ngân hàng Thanh toán Quốc tế. Ông không tham gia mua hay bán bất kỳ loại
tiền điện tử nào.
Huỳnh
Thị Thanh Trúc dịch
Nguồn: Almost no one uses Bitcoin as currency, new data proves. It's actually more like gambling, The Conversation, Jun 22, 2023.
