9.5.22

KANTOROVICH Leonid Vitalievitch

KANTOROVICH Leonid Vitalievitch, 1912-1986

Tác giả: Damien Gaumont

Leonid Kantorovich (1912-1986)

Leonid Vitalievitch Kantorovich sinh tại Saint-Pétersbourg, Nga, năm 1912. Có tài năng phát triển sớm, ông được nhận vào đại học Leningrad năm 14 tuổi để học toán. Ông đỗ văn bằng đầu năm 1930 và được bổ nhiệm giảng dạy trong một viện đào tạo kĩ sư. Một năm trước khi hoàn thành luận án tiến sĩ ông trở thành giáo sư đại học Leningrad. Tiến sĩ vật lí lẫn tiến sĩ toán lúc 23 tuổi vào năm 1935, ông phụ trách khoa toán của Viện hàn lâm khoa học Leningrad từ 1948 đến 1960. Tuy chưa bao giờ là giám đốc vì không phải là đảng viên Đảng cộng sản, ông đứng đầu khoa (mà ông được giao trách nhiệm thành lập) những phương pháp toán học của phân ban Sibérie của Viện hàn lâm khoa học Liên Xô từ năm 1960 đến năm 1971 tại Novosibirsk. Viện sĩ Viện hàn lâm khoa học Liên Xô năm 1964, ông lãnh đạo Viện quản lí kinh tế quốc gia của Gosplan (Ủy ban kế hoạch Nhà nước) tại Mockva kể từ năm 1971, rồi Viện nghiên cứu hệ thống của Viện hàn lâm khoa học Liên Xô. Giải Staline về toán năm 1949, Giải Lenine năm 1975, cùng năm này ông được Viện hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy Điển biểu dương.

Có thể xem Kantorovich là một trong những nhà sáng lập chính của trường phái kinh tế toán. Luận án của ông là về giải tích hàm những không gian được sắp bộ phận; những không gian được gọi là K-không gian để tôn vinh tên ông. Ông là một trong những người đầu tiên với von Neumann (cho nguyên lí đối ngẫu) và Dantzig (với thuật toán đơn hình) nghiên cứu những vấn đề qui hoạch tuyến tính (1972). Những nghiên cứu của ông có những ứng dụng tức thì, vào năm 1937 ông được yêu cầu tìm một giải pháp để giới hạn những rẻo cắt cho một nhà máy ván ép, kết quả của công trình này là một báo cáo được giữ bí mật trong một thời gian dài (1939).

Áp dụng phương pháp của ông vào một nhà máy đường sắt, ông suýt bị đưa vào trại khổ sai, vì phương pháp ông cho phép tiết kiệm hơn 50% và điều này làm giảm nguồn cung cấp của những nhà máy thép và khiến ông bị tố cáo là phá hoại nền công nghiệp xô viết. Ông thoát được viễn cảnh u ám này nhờ sự hỗ trợ của quân đội mong muốn sử dụng những công trình của ông cho việc sản xuất xe tăng, việc thiết lập các bãi mìn và cho chương trình hạt nhân. Trong một thời gian dài ông bị các đồng nghiệp kinh tế nghi ngờ là nghiên cứu kinh tế tư sản bằng cách phát triển những mô hình toán học nối liền khan hiếm và giả cả thông qua việc tối ưu hoá. Thật vậy trước những khó khăn mà kế hoạch hoá truyền thống vấp phải ở Liên Xô, Kantorovich đề nghị cầu viện đến những phương pháp mới cho phép tổng hợp một mặt cách tiếp cận ricardian và marxist với mặt khác cách tiếp cận cân bằng chung bằng khái niệm lợi ích cận biên. Ông đưa khái niệm hiệu quả vào đầu tư và sản xuất để có thể sử dụng hợp lí những nhân tố sản xuất (1959 và 1962).

Kantorovich và êkíp của ông ở Novosibirsk áp dụng những phương pháp của họ vào nhiều lĩnh vực như vận tải (1989), việc định vị, lựa chọn đầu tư, lựa chọn liên thời gian, nhịp độ đầu tư. Một cách rộng hơn, ông đã xác lập là không thể có kế hoạch hoá tối ưu nếu không có một hệ thống đúng đắn về giá cả. Ông cũng nghiên cứu những vấn đề tiến bộ kĩ thuật (1976). Năm 1975, ông được giải khoa học kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel vì đóng góp của ông vào việc phân bổ tối ưu những nguồn lực trong phân tích kinh tế.

· Mathematicheskie Metody Organizatsii i Planirovaniia Proizvodstva [Những phương pháp toán học trong tổ chức và kế hoạh hoá sản xuất], 1939. Calcul économique et utilisation des resources [Hạch toán kinh tế và việc sử dụng các nguồn lực], Paris, Dunod, 1959. – “Further developments of mathematical methods and prospects for their application to economic planning” [Những phát triển của những phương pháp toán học và triển vọng áp dụng chúng vào kế hoạch hoá kinh tế], trong The Use of Mathematics in Economics [Việc sử dụng toán học trong kinh tế học], Edimbourg/London, Oliver & Boyd, 1959. Programmation mathématique optimale d’une économie [Qui hoạch toán học tối ưu một nền kinh tế], Mockva, Nauba, 1972. – “Economic problems of scientific and technical progress[Những vấn đề kinh tế của tiến bộ khoa học và kĩ thuật], Scandinavian Journal of Economics, 1976, vol. 78, trang 521-541.

Nguyễn Đôn Phước dịch

Nguồn: “Les prix des sciences économiques à la mémoire d’Alfred Nobel” (Những giải khoa học kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel) của Damien Gaumont trong Dictionnaire des sciences économiques do Claude Jessua, Christian Labrousse và Daniel Vitry chủ biên, Paris, Presses Universitaires de France, 2001, trang 1010.

Print Friendly and PDF