Bắc Kinh và Washington tái khởi động cuộc chiến thương mại đầy rủi ro

BẮC KINH VÀ WASHINGTON TÁI KHỞI ĐỘNG CUỘC CHIẾN THƯƠNG MẠI ĐẦY RỦI RO

Tác giả: Pierre-Antoine Donnet^[*]

D. Trump, giữa hai lá cờ, biểu tượng của một cuộc đấu kinh tế khác. DR

Donald Trump đã khơi mào lại cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bằng lời đe dọa áp thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào ngày 10 tháng 10, một cuộc đọ sức mới có thể dẫn đến thất bại giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới sau quyết định chứa đựng nhiều hệ quả của Trung Quốc về việc thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.

-----------------------------------

Cuối cùng, mọi thứ có vẻ gần như tốt đẹp giữa Donald Trump và người đồng cấp Tập Cận Bình trước thềm một hội nghị thượng đỉnh có thể xảy ra giữa hai nhà lãnh đạo, mà Washington đã công bố bên lề hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) sắp tới tại Hàn Quốc vào tháng 11.

Bắc Kinh chưa bao giờ xác nhận hội nghị thượng đỉnh này, vốn sẽ là hội nghị đầu tiên kể từ năm 2019. Không ai biết liệu nó có diễn ra hay không trước những căng thẳng mới này, báo hiệu một cuộc khủng hoảng mới, kéo dài giữa hai gã khổng lồ kinh tế thế giới. Nhưng điều quan trọng không nằm ở đó.

Nhân ngày nhà giáo Việt Nam 20.11.2025

NHÂN NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20.11.2025

Nguyễn Xuân Xanh

Nghệ thuật quan trọng nhất của người thầy là đánh thức niềm vui ở sáng tạo và nhận thức.

(Es ist die wichtigste Kunst des Lehrers, die Freude am Schaffen und am Erkennen zu wecken.)

— Albert Einstein

Anh chị thân mến,

Hôm nay là ngày nhà giáo Việt Nam, tôi xin có lời chúc mừng gửi đến các anh chị từng là nhà giáo trên hay ngoài bục giảng những lời chúc tốt đẹp nhất. Nhà giáo Việt Nam mặc cho biết bao khó khăn trong nhiều thập kỷ như những thử thách lớn vẫn kiên định niềm tin vào tiếng gọi thiên chức của mình là đào tạo các người con yêu quý và công dân tương lai của quốc gia. Thật không tưởng tượng nổi sự can đảm và lòng yêu thương trẻ vô bờ bến.

Có nhiều điều để nói về giáo dục cũng như thiên chức của nhà giáo, nhưng trước hết mời anh chị xem clip này về một quyển sách của GS Huỳnh Như Phương trong diễn đàn chúng ta về giáo dục:

https://www.facebook.com/share/v/14R7G4BRYiE/

và một bài, trong số nhiều bài viết ca ngợi quyển sách và nội dung rất nhân văn trong đó, của báo Tuổi Trẻ:

https://tuoitre.vn/uoc-vong-cho-hoc-duong-2022050508064877.htm

Ảnh của báo Tuổi Trẻ

Kiểm soát sự gia tăng bất bình đẳng thu nhập do công nghệ mới bằng cách nào?

KIỂM SOÁT SỰ GIA TĂNG BẤT BÌNH ĐẲNG THU NHẬP DO CÔNG NGHỆ MỚI BẰNG CÁCH NÀO?

Các công nghệ mới thúc đẩy bất bình đẳng bằng cách tập trung thu nhập từ vốn. Ba cách tiếp cận chính sách sau đây có thể giúp phân tán quyền sở hữu và giảm bớt những cách biệt.

Branko Milanovic

Vấn đề. Công nghệ mới, tựa như tất cả các cải tiến công nghệ kể từ cuộc Cách mạng Công nghiệp, nhằm mục đích thay thế sức lao động của con người bằng máy móc, theo nghĩa rộng. Theo nghĩa đó, trí tuệ nhân tạo (AI) không khác gì máy kéo sợi tự động được đưa vào ngành công nghiệp bông vào những năm 1820: thay thế nhân công dù giờ đây nó thực hiện điều đó ở trình độ kỹ năng cao hơn con người. (Theo nhiều cách, những phát triển như vậy đã được dự báo bởi vì trong lịch sử đã có sự gia tăng không thể cưỡng lại về trình độ kỹ năng của lao động bị thay thế bởi máy móc, bắt đầu với các nhiệm vụ không đòi hỏi kỹ năng và lặp đi lặp lại do lao động nô lệ thực hiện và sau đó (là các kỹ năng) ngày càng cao hơn).

Từ quan điểm phân phối, vấn đề là việc thay thế lao động bằng vốn dẫn đến phần lớn hơn của thu nhập quốc dân được tích lũy vào vốn. Điều này, khi xét về mặt những người thực sự nhận được thu nhập đó, có nghĩa là các doanh nhân và nhà phát minh ra máy móc mới và các nhà đầu tư vào các công nghệ mới như vậy thu được một cách không tương xứng. Theo định nghĩa, các nhà đầu tư là những người sở hữu vốn và đứng ở đỉnh kim tự tháp phân phối thu nhập. Do đó, sự mở rộng của phần thu nhập từ vốn hầu như tất yếu chuyển thành sự gia tăng bất bình đẳng trong thu nhập tổng thể.

Điều này đương nhiên đặt ra câu hỏi: nên sử dụng những chính sách nào để ngăn chặn hoặc giảm thiểu sự gia tăng bất bình đẳng thu nhập? Có ba cách để làm điều này: phân tán quyền sở hữu vốn rộng rãi hơn để tác động của việc phần thu nhập từ vốn tăng lên không chỉ hiện rõ ở đỉnh kim tự tháp, đánh thuế cao hơn vào các khoản thu nhập từ vốn cao nhất so với hiện nay và cấm một số hoạt động tài chính mới tạo ra thu nhập cho những người tham gia nhưng lại “thuần túy phi sản xuất”.

Tôi sẽ xem xét ba lựa chọn.

Cờ hải tạc “One Piece” đã trở thành biểu tượng phản kháng của thế hệ Z trên thế giới như thế nào

CỜ HẢI TẶC “ONE PIECE” ĐÃ TRỞ THÀNH BIỂU TƯỢNG PHẢN KHÁNG CỦA THẾ HỆ Z TRÊN THẾ GIỚI NHƯ THẾ NÀO

Tác giả: Nuurrianti Jalli

Trợ lý giáo sư về Thực hành Chuyên nghiệp

School of Media and Strategic Communications, 

Oklahoma State University

Biểu tượng của băng hải tặc Mũ Rơm được trương lên trong một cuộc biểu tình ở Roma, vào tháng chín 2025, để ủng hộ Palestine và đội tàu cứu trợ Gaza. Vincenzo Nuzzolese/SOPA Images/LightRocket via Getty Images

Từ Paris cho đến Roma, qua Jakarta và New York, một lá cờ gây sửng sốt đã xuất hiện ở những nơi diễn ra các cuộc biểu tình. Với cái đầu lâu miệng cười và chiếc mũ rơm có dải băng đỏ, một biểu tượng có nguồn gốc từ truyện tranh manga Nhật Bản rất được yêu thích “One Piece” được nhận diện ngay và đã được trương lên trong những tháng vừa qua bởi những người biểu tình trẻ kêu gọi sự thay đổi.

Tại Katmandu, Nepal, nơi mà sự tức giận chống lại chính phủ đã đạt đỉnh điểm vào tháng chín năm 2025, lá cờ xuất xứ từ truyện tranh manga Nhật Bản rất được yêu thích One Piece đã trở thành một biểu tượng của cuộc nổi dậy khi các ngọn lửa lan rộng bên trong cung điện Singha Durbar, trụ sở của chính phủ Nepal.

Thông điệp Kỷ niệm bước sang năm 12 của Phân Tích Kinh Tế

THÔNG ĐIỆP KỶ NIỆM BƯỚC SANG NĂM 12 CỦA PHÂN TÍCH KINH TẾ

(15/11/2014 – 15/11/2025)

Hôm nay, khi Phân Tích Kinh Tế bước sang năm hoạt động thứ 12, chúng tôi xin gửi đến Quý độc giả, Cộng tác viên và những người yêu tri thức lời chào trân trọng và lời cảm ơn chân thành nhất.

Từ ngày thành lập 15/11/2014 đến nay, Phân Tích Kinh Tế đã trải qua một hành trình bền bỉ: từ những bài viết giản dị ban đầu đến một không gian học thuật độc lập, nơi các góc nhìn trên thế giới về kinh tế – xã hội – thể chế được chia sẻ với tinh thần nghiêm túc, khách quan và có trách nhiệm.

Trong suốt 12 năm qua, điều làm nên sức sống của trang web không chỉ là nội dung, mà chính là Quý độc giả và Cộng tác viên – những người đã âm thầm đọc, chia sẻ, phản hồi và đồng hành cùng chúng tôi qua từng giai đoạn.

Câu chuyện dài về kênh đào Panama: Cô dâu quá xinh đẹp!

CÂU CHUYỆN DÀI VỀ KÊNH ĐÀO PANAMA: CÔ DÂU QUÁ XINH ĐẸP!

Tác giả: Hubiquitus

Kênh đào Panama.

Điều gì đang xảy ra với trận chiến Trung-Mỹ về các cảng Balboa và Cristobal ở Panama, mà Asialyst đã đưa tin vào đầu năm nay? Đằng sau vẻ ngoài bình lặng, những mảnh ghép của bức tranh này đã dần lộ diện, cho phép có một cái nhìn rõ ràng hơn về chiến lược của Trung Quốc và Mỹ.

Một ghi nhận: áp lực chắc chắn đã gia tăng kể từ cuối tháng 7, cả ở Washington và Bắc Kinh, tại Liên Hợp Quốc cũng như tại Panama, Đan Mạch hay Thụy Sĩ! Đây là hiện trạng ba tuần trước cuộc gặp có khả năng diễn ra giữa Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) sắp tới, dự kiến ​​diễn ra vào tháng 11 tại Hàn Quốc.

Một số sự kiện xảy ra trong nửa đầu năm 2025 đã không được giới truyền thông thường rất nhạy quan tâm nhưng hiện đang làm sáng tỏ thêm về diễn biến của cuộc chiến giành quyền kiểm soát Kênh đào Panama và các cảng của nó. Chẳng hạn, Vincent Clerc, Tổng giám đốc điều hành Thụy Sĩ của tập đoàn logistics khổng lồ chủ yếu về hàng hải của Đan Mạch A.P. Moller-Maersk, đã có cuộc gặp vào ngày 21 tháng 1 năm 2025, tại Diễn đàn Davos, với José Raul Mulino, Tổng thống Cộng hòa Panama lần đầu tiên tham dự sự kiện quốc tế này, sau khi đắc cử vài tháng trước đó. Cuộc gặp này, chỉ được báo chí Panama tiết lộ ba tháng sau đó, hoàn toàn hợp lý bởi tầm quan trọng của các hoạt động của Maersk tại Panama, vốn đã phát triển đáng kể kể từ đó.

Diễn từ chào mừng Khoá học “Nguyễn Hữu Động” tại Đại học tự trị Chiapas

DIỄN TỪ CHÀO MỪNG KHOÁ HỌC^[*] “NGUYỄN HỮU ĐỘNG” TẠI ĐẠI HỌC TỰ TRỊ CHIAPAS

Tác giả: Tiến sĩ Oswaldo Chacón Rojas

LTS. Ngày 7.11.2025, Đại học tự trị Chiapas (La Universidad Autónoma de Chiapas) thuộc bang Chiapas, Mexico, đã mở ra một Khoá học “Nguyễn Hữu Động” về những nghiên cứu đương đại về Dân chủ, vinh danh một nhà ngoại giao của Liên Hiệp quốc đã được tổ chức này cử đi rất nhiều nơi trên thế giới, từ Nam Phi, Apghanistan cho đến Haiti, Mexico... để đề ra và điều hành những giải pháp chuyển tiếp đến dân chủ. Diễn Đàn trân trọng giới thiệu dưới đây diễn từ chào mừng Khoá giảng của Tiến sĩ Oswaldo Chacón Rojas, Hiệu trưởng Đại học Chiapas, bản tiếng Việt do Đỗ Tuyết Khanh chuyển ngữ và tiếp theo là nguyên bản tiếng Tây Ban Nha. Chúng tôi cũng sẽ đăng bài giảng đầu tiên của Nguyễn Hữu Động trong một, hai ngày tới.

Dân chủ là gì? Có thể hiểu nó theo nhiều cách khác nhau chăng? Hay nó có thể có bất cứ ý nghĩa gì? Dùng thông số nào để đo lường nó? Chúng ta đã nói hết chưa về những đòi hỏi hay điều kiện của dân chủ? Đó chỉ là một vài câu hỏi nhất thiết phải đặt ra trong giới học thuật cũng như công luận trước sự trỗi dậy những năm gần đây trên thế giới của nhiều quan điểm chính trị khác nhau tự nhận là dân chủ. Điều rõ ràng duy nhất có lẽ là không phải không còn gì để nói về dân chủ. Vẫn còn phải học hỏi và nghiên cứu nhiều. Ý thức về dân chủ đòi hỏi giữ thái độ cởi mở trước một cuộc tranh luận cơ bản là bất tận, trong đó không ai có thể tự nhận mình là người cai quản hay bảo vệ chân lý. Bất cứ ai tìm cách kết thúc cuộc tranh luận sẽ viện dẫn những hoang tưởng chỉ đưa đến mất tự do và nô lệ hoá. Tìm hiểu ngày nay thế nào là dân chủ không phải là một việc làm ngớ ngẩn hay vô bổ, cũng không phải là sự gàn dở tiêu biểu của chuyên gia hay một con người lãng mạn bất đắc chí.

Trí tuệ nhân tạo có phải là một tôn giáo mới không? Đối thoại Sam Altman và Tucker Carlson

TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CÓ PHẢI LÀ MỘT TÔN GIÁO MỚI KHÔNG? ĐỐI THOẠI SAM ALTMAN VÀ TUCKER CARLSON

Sức mạnh của trí tuệ nhân tạo là một vấn đề đối với dự án phản cách mạng của phe theo Trump.

Trong khi một phần trong liên minh của ông cho rằng trí tuệ nhân tạo là một công cụ của Quỷ sứ, Trump đang dựa vào một nhóm doanh nhân bảo thủ mới để biến trí tuệ nhân tạo thành trung tâm của nước Mỹ tương lai.

Cuộc phỏng vấn dài mà người sáng lập OpenAI đã đồng ý đối thoại với người phụ trách podcast quan trọng nhất của phong trào MAGA là trọng tâm của sự căng thẳng này.

Chúng tôi đề xuất toàn bộ bản dịch đầu tiên của cuộc phỏng vấn này, được chuyên gia Arnaud Miranda bình luận từng dòng một, theo sát nội dung.

Tác giả: Arnaud Miranda

Hình ảnh: Tundra Studio

----

Sự xuất hiện của Sam Altman trên podcast của Tucker Carlson ngày 10 tháng chín vừa qua minh hoạ cho thế quân bình mong manh như là đặc điểm của nhiệm kỳ thứ hai của Trump ở Nhà Trắng. Một mặt, chủ trương dân tộc dân tuý của MAGA (Make America Great Again), tin rằng đang dẫn dắt một cuộc chiến vì văn minh và tôn giáo; mặt khác, những doanh nhân lớn ở Silicon Valley dường như lợi dụng Trump, mang tính cách cơ hội, để đạt được việc bãi bỏ quy định mà họ mơ ước. Cho dù một vài nhân vật, và đặc biệt là Peter Thiel, chú tâm diễn giải các tham vọng theo chủ nghĩa gia tốc công nghệ của Silicon Valley trong một ngôn ngữ thần học, những mâu thuẫn vẫn rất hiển nhiên. Một trong những bí ẩn chính của đổi mới ý thức hệ theo chủ thuyết Trump nằm ở chỗ khắc phục được một sự căng thẳng chính yếu: giữa một phe bảo thủ truyền thống vốn nghi ngờ kỹ thuật – được xem như một lực lượng ma quái - và một phe bảo thủ mới, ủng hộ một sự tăng tốc kỹ thuật tư bản chủ nghĩa.

Tucker Carlson rõ ràng là hiện thân của chủ nghĩa dân tộc dân tuý trong nhiệm kỳ đầu của Trump. Là người dẫn chương trình nổi tiếng của kênh truyền hình Fox News, ông ta đã trở thành một trong những nhân vật truyền thông chính của phong trào MAGA. Carlson là một người trung gian hơn là một nhà tư tưởng. Sức mạnh của ông là cung ứng một hình thức nhất quán cho phong trào, bằng cách mời tham gia podcast của ông những nhân vật thuộc về thể chế như J. D. Vance hoặc Ted Cruz, cũng như những nhân vật cấp tiến như Alex Jones. Carlson vẫn trung thành với những điều cơ bản đã từng đem lại chiến thắng của Donald Trump năm 2016: chối bỏ giới tinh hoa, chủ nghĩa dân tộc, dựa vào Tin Lành Phúc Âm và thuyết âm mưu.

Sam Altman không chia sẻ quan niệm này về thế giới.

Altman theo dân chủ từ lâu, tuy nhiên người chủ của doanh nghiệp chính về trí tuệ nhân tạo này đã tài trợ cho quỹ nhậm chức của Donald Trump vào tháng 1 năm 2025. Trái ngược với một số doanh nhân công nghệ như Musk hay Thiel, những người đã đầu tư về mặt ý thức hệ vào chủ nghĩa Trump, sự gia nhập của Altman có phần cơ hội chủ nghĩa. Ông thể hiện mình là một nhà kỹ trị thận trọng. Sự ủng hộ Trump của ông không giống như một sự chuyển hướng, mà có lẽ xuất phát từ một sự tính toán: khai thác lối mở chính trị nơi mà sự rối loạn về ý thức hệ tạo thuận lợi cho việc định hình lại các quy tắc của kinh tế số. Chống lại những viễn tưởng về ngày tận thế của Thiel và những ham muốn siêu nhân của Musk, Altman tiên tri về sự xuất hiện của một trí tuệ nhân tạo tổng quát bao dung, qua điều mà ông gọi là “điểm kỳ dị hài hoà” (“singularité harmonieuse”).

Sự tương phản của cuộc thảo luận giữa Carlson và Altman thật rõ ràng. Một mặt, Carlson dường như thấy trong sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo một sức mạnh ma quái có thể phục vụ một giới tinh hoa độc hại.

Mặt khác, Sam Altman muốn huy động một kế hoạch thực tế có tính chất bảo đảm an toàn.

Sự gặp gỡ của họ hé lộ một điểm yếu trong cơ cấu của chủ nghĩa Trump mới: sự miễn cưỡng của phong trào MAGA khi thấy các doanh nhân công nghệ trục lợi từ chính phủ để áp đặt một chế độ kỹ trị mới.

Niềm hy vọng bền bỉ của Jane Goodall

NIỀM HY VỌNG BỀN BỈ CỦA JANE GOODALL

“Nếu bạn không hy vọng rằng hành động của mình có thể tạo ra sự khác biệt, bạn sẽ chìm vào thờ ơ. Nếu người trẻ buông xuôi trước nỗi bi quan, nếu họ đánh mất hy vọng thì đó chính là dấu chấm hết”.

Jane Goodall on TIME

Jane Goodall trên bìa Tạp chí TIME. Ảnh: Nadav Kander
*Bài viết được thực hiện và đăng trên Tạp chí TIME tháng 9, 2021.

Những năm đầu Thế chiến II, khi Jane Goodall mới lên sáu, cô bé thường bị tiếng còi báo động rền rĩ đánh thức giữa đêm. Đó là tín hiệu báo trước máy bay Đức Quốc xã đang bay qua Bournemouth, thị trấn ven biển phía nam nước Anh, nơi gia đình Goodall dọn tới khi chiến tranh bùng nổ . Cô em gái Judy lập tức bật dậy, lao xuống hầm trú ẩn. Nhưng Jane thì kiên quyết không nhúc nhích. “Tôi không muốn rời khỏi giường”, bà nhớ lại. “Cha mẹ phải bế cả tôi lẫn chăn gối xuống hầm”.

Tám mươi năm sau (năm 2021), Goodall nay đã 87 tuổi, đứng trong phòng khách của chính ngôi nhà ấy. Đó là một tòa nhà gạch đỏ kiểu Victoria, trần cao vút, trải thảm dày và bày biện những chiếc ghế bành đồ sộ. Hầm trú ẩn vẫn còn, giờ biến thành nơi đặt máy giặt và tủ lạnh. Khắp căn nhà, các kệ gỗ chen chúc sách, tượng nhỏ và ảnh chụp – những kỷ vật gom lại suốt cuộc đời của người phụ nữ được biết đến như nhà tự nhiên học nổi tiếng nhất thế giới. Bà ngoại Goodall mua ngôi nhà này từ thập niên 1930, và theo năm tháng, nơi đây đã tích tụ vô số đồ đạc lỉnh kỉnh của một gia đình xem nó là tổ ấm.

Matthieu Pigasse: “Có nhu cầu khẩn cấp phải chia sẻ của cải, và tôi sẽ sẵn lòng trả thuế Zucman”

MATTHIEU PIGASSE: “CÓ NHU CẦU KHẨN CẤP PHẢI CHIA SẺ CỦA CẢI, VÀ TÔI SẼ SẴN LÒNG TRẢ THUẾ ZUCMAN”

Phỏng vấn Matthieu Pigasse Giám đốc Văn phòng ở Paris của ngân hàng đầu tư Centerview do Sandrine Foulon và Hervé Nathan thực hiện

------------------------------------------------

Bất chấp việc François Bayrou, người đã biến việc giảm nợ thành “cuộc chiến mấu chốt” của mình, buộc phải từ chức, vấn đề này vẫn ám ảnh cuộc tranh luận chính trị. Vậy, liệu nước Pháp có thực sự phải thắt lưng buộc bụng để phục vụ các chủ nợ? Chúng tôi đặt câu hỏi này cho một... nhà lãnh đạo doanh nghiệp. Rõ ràng không phải Bernard Arnault, cũng không phải Patrick Martin, chủ tịch hiệp hội giới chủ Pháp (Medef), những người không cần đến một nhà kinh tế đồng chí hướng (Alter Eco) để thể hiện quan điểm của mình. Mà là Matthieu Pigasse, một ông chủ và một nhân cách khác thường.

Đã từng phụ trách sự quản lý nợ công tại Bộ Tài chính, ông đã tư vấn cho Dominique Strauss-Kahn và sau đó là Laurent Fabius tại Bộ Kinh Tế và Tài chính. Sau đó, ông trở thành một chuyên gia ngân hàng đầu tư, đối tác quản lý tại ngân hàng Lazard. Cùng với nhà kinh tế học Daniel Cohen (người đã qua đời năm 2023), ông đã tham gia vào việc tái cấu trúc nợ của Argentine, sau đó tư vấn cho chính phủ Hy Lạp trong cuộc khủng hoảng tài chính.

Hiện ông là người đứng đầu văn phòng Paris của ngân hàng đầu tư Centerview Partners. Ông cũng là cổ đông gián tiếp của nhật báo Le Monde và lãnh đạo tập đoàn truyền thông Combat, bao gồm Radio Nova và Les Inrockuptibles. Ông cũng đã đầu tư vào lĩnh vực âm nhạc, trong đó có Les Eurockéennes de Belfort và Rock en Seine.

Là tác giả của nhiều tiểu luận phê phán chủ nghĩa tư bản và các chính sách tân tự do, ông khẳng định sự dấn thân của mình với cánh tả và chống lại cánh cực hữu. Cuốn sách mới nhất của ông, xuất bản năm 2023, La lumière du chaos/Ánh sáng của sự hỗn loạn (NXB l'Observatoire), được coi như một lời cảnh báo về vực thẳm mà một xã hội ngày càng bất bình đẳng đang dẫn chúng ta vào.