Thuyết trình khai mạc khoá giảng Chiapas
NHỮNG HƯ CẤU KIẾN TẠO DÂN CHỦ
(tháng 11.2025)
Nguyễn Hữu Động
Danh bất chính thì ngôn bất thuận. Ngôn bất thuận thì sự bất thành.
Khổng Tử
Một ý tưởng sẽ khó thực hiện cho đến khi người ta hình dung được cụ thể những gì sẽ làm dưới động lực của nó.
Danielle Allen
Trải nghiệm cá nhân về hai ý tưởng huyền thoại: chủ nghĩa xã hội và nền dân chủ
Năm 1977, khi mà phần đông các bạn chưa ra đời, tôi có cơ duyên đi xe lửa từ Paris đến Hà Nội, Việt Nam. Chính phủ Việt Nam đề nghị, trên đường đi, tôi ngừng chân ở bất cứ nước nào tôi muốn, trong thời gian tôi muốn, để đến khi về nước, tôi báo cáo đã thấy gì, hiểu gì về sự vận hành của chủ nghĩa xã hội hiện tồn ở các nước tôi đi qua.
Trong một tháng trời, đi qua Cộng hòa Dân chủ Đức, Liên Xô, từ Cộng hòa Nhân dân Ba Lan cho tới Trung Quốc, quan sát và chuyện trò với nhiều người, tôi không hề trông thấy hay trải nghiệm chủ nghĩa xã hội mà trên nguyên tắc, đã được xây dựng ở Nga từ Cách mạng 1917, và nhất là từ sau Thế chiến lần thứ nhì. Điều mà tôi chứng kiến và trải nghiệm là những nguyên tắc khắt khe mà mọi người phải tuân thủ, từ giờ mở cửa đóng cửa của các tiệm ăn, phiếu mua thực phẩm và hàng hóa, rồi những cửa hàng chỉ nhận thanh toán bằng đô la Mỹ.
Nói ngắn gọn: chủ nghĩa xã hội thường nhật là chế độ quan liêu cộng thêm những hạn chế, sản phẩm của chiến tranh, cuộc chiến tranh đã sản sinh ra hệ thống xã hội chủ nghĩa, không biệt lệ, sau đó đã được các nhà tư tưởng lý thuyết hóa. Điều này giải thích phần lớn các ảo tưởng mà tuổi trẻ của tôi được nuôi dưỡng. Xin đơn cử vài ví dụ:
Qua những điều tôi chứng kiến, các khẩu hiệu như kiểu Vô sản các nước, liên hiệp lại! chỉ tồn tại trên giấy tờ.
