29.11.17

Các nhà kinh tế học có xu hướng chạy theo thói thời thượng, và mốt mới nhất là học máy



CÁC NHÀ KINH TẾ HỌC CÓ XU HƯỚNG CHẠY THEO THÓI THỜI THƯỢNG, VÀ MỐT MỚI NHẤT LÀ HỌC MÁY

Dữ liệu lớn (Big data) đã dẫn tới "mốt" mới trong ngành nghiên cứu kinh tế.
Một nhóm những nhà kinh tế học nên được đặc trưng bằng cụm từ gì? “Ảm đạm”, “thoái hóa” hay thậm chí là “giả thiết”? Vào tháng giêng, khi các nghiên cứu sinh Tiến sĩ chen lấn nhau tìm việc tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội Kinh tế Mỹ, “thị trường” có vẻ là từ diễn tả đúng nhất. Hoặc đánh giá theo xu hướng chạy theo “mốt” mới nhất của những người viết bài nghiên cứu kinh tế, thì bây giờ cách đặc trưng tốt nhất là “bầy đàn”. Một kỹ thuật sử dụng dữ liệu lớn đang trở thành “cơn sốt” trong năm nay là máy học (machine learning); giáo sư ngành kinh tế học tại Đại học London Imran Rasul đang rất chờ đợi đọc một chồng những công trình vận dụng kỹ thuật đang nổi này.
Các nhà kinh tế học thường thiên về phương pháp luận thời thượng. Giáo sư Rasul nhắc đến những nghiên cứu trước đây sử dụng kỹ thuật hồi quy cắt (regression discontinuity) - kỹ thuật so sánh những đối tượng giống nhau ở hai phía của một điểm cắt để đánh giá tác động của chính sách. The Economist đã phân tích các từ khóa trong những phần tóm tắt các bài nghiên cứu được công bố bởi National Bureau of Economic Research (xem biểu đồ bên trên), kết quả thể hiện chiều hướng của mức độ hưởng ứng đối với phương pháp thí nghiệm trong phòng thí nghiệm, thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng (randomised control trials - RCTs) và cách tiếp cận bằng phương pháp khác biệt kép (difference-in differences) (tức là so sánh xu thế theo thời gian giữa những nhóm đối tượng khác nhau).
Print Friendly and PDF

27.11.17

“Hồ sơ Monsanto”: cuộc chiến của tập đoàn khổng lồ thuốc trừ sâu chống lại khoa học



“HỒ SƠ MONSANTO”: CUỘC CHIẾN CỦA TẬP ĐOÀN KHỔNG LỒ THUỐC TRỪ SÂU CHỐNG LẠI KHOA HỌC

Để cứu vãn glyphosate, doanh nghiệp [Monsanto] đã tiến hành gây tổn hại đến cơ quan phòng chống ung thư của Liên Hiệp Quốc, bằng mọi phương tiện. Phần thứ nhất cuộc điều tra của chúng tôi.
LE MONDE | 19.06.2017
Stéphane Foucart Stéphane Horel
Avia Terai, tỉnh Chaco, Argentina. Một kỹ thuật viên đang chuẩn bị hóa chất để rải [xuống đồng ruộng] bằng máy bay vào tháng 5 năm 2014. Ảnh của ALVARO YBARRA ZAVALA, phóng sự của GETTY IMAGES
Christopher Wild
Chúng tôi đã bị công kích trong quá khứ, chúng tôi đã chịu đựng các chiến dịch bôi nhọ, nhưng lần này chúng tôi là mục tiêu của một chiến dịch được đạo diễn cẩn thận, với một cường độ và thời gian trải dài chua từng thấy.” Christopher Wild đã nhanh chóng thu mình lại hình bóng cao to và rút lại nụ cười của mình. Những mái nhà của thành phố Lyon trải dài bên dưới tòa tháp, nơi đặt trụ sở của Trung tâm Quốc tế về Nghiên cứu Ung thư (IARC, International Center for Research on Cancer), đè nặng lên hai vai của vị giám đốc trung tâm.
Christopher Wild đã nghiêm trang cân nhắc từng từ một tương ứng mức độ nghiêm trọng của tình hình. Trong hai năm qua, một loạt công kích liên tục nhắm vào định chế mà ông đang điều hành: mức độ tin cậy và tính trung thực đối với công trình nghiên cứu của ông bị thách thức, các chuyên gia của ông bị bôi nhọ, quấy rối thông qua các luật sư, các nguồn tài trợ cho ông bị làm suy yếu. Là tổ chức chịu trách nhiệm liệt kê, từ gần nửa thế kỷ nay dưới sự bảo trợ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một danh mục các chất gây ung thư, cơ quan đáng kính này bắt đầu dao động dưới sự công kích.
Print Friendly and PDF

25.11.17

Cú hích tại các quốc gia đang phát triển



CÚ HÍCH TẠI CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN

Jorge Dryjanski Lerner và Mariana Garza Arias, Irrational Company (Công ty Phi lí trí)
(Liên hệ với tác giả: jorge@irrational.ly)
Trong bài viết này, chúng tôi đã dựa vào kinh nghiệm của mình ở vai trò là những nhà tư vấn kinh tế học hành vi ở Mexico để thảo luận về một số thách thức và cơ hội đối với những chính sách công có tính kinh tế học hành vi ở đất nước chúng tôi [Mexico], mà chúng tôi tin rằng cũng áp dụng được cho các quốc gia đang phát triển khác. Để minh họa cho những điểm này, chúng tôi ghi chép và phân tích các vấn đề mà chúng tôi phải đối mặt trong khi soạn thảo một nghiên cứu tình huống cho bản hướng dẫn này, trong đó chúng tôi cộng tác với một tổ chức phi chính phủ (NGO) địa phương để thúc đẩy việc hiến tạng tại đất nước mình.
Bối cảnh
Trong vài năm qua, kinh tế học hành vi (BE) đã vượt bỏ nguồn gốc ban đầu như là một sự theo đuổi học thuật mơ hồ nhưng mang tính sáng tạo. Từng được xem là một sự tò mò trí tuệ thú vị, nhưng giờ đây nó đã là một lĩnh vực nghiên cứu có uy tín với những nhận thức sâu sắc (insight) [về hành vi] và có sự ảnh hưởng xác đáng đến hầu hết mọi lĩnh vực có mối liên hệ với hành vi con người. Các công ty đang bắt đầu sử dụng khoa học hành vi trong nhiều hoạt động: cải tiến thiết kế sản phẩm, tạo ra những chiến dịch marketing thuyết phục hơn, cải tiến việc ra quyết định mang tính chiến lược và giúp nhân viên được khỏe mạnh, hạnh phúc và hiệu quả hơn.
Sự ảnh hưởng mới được thiết lập của kinh tế học hành vi có thể được nhận thấy theo cách các chính phủ và tổ chức phi lợi nhuận đang sử dụng những nhận thức sâu sắc [về hành vi] và các phương pháp nghiên cứu của nó để giải quyết các vấn đề xã hội. Gần đây, trên thế giới đã có sự bùng nổ các tổ chức mới với mục tiêu chính là áp dụng kinh tế học hành vi để thúc đẩy lợi ích xã hội. Một số tổ chức này đang dần trở nên rất thành thạo việc sử dụng các khuôn khổ hành vi và đã cách mạng hóa các chương trình phát triển xã hội và chính sách công qua việc làm của mình. Thành tựu của họ là đưa kinh tế học hành vi gần gũi hơn với dòng tư tưởng chủ lưu trong các mô hình phát triển xã hội.
Print Friendly and PDF

23.11.17

Một thẩm định mới của chuyên gia giảm thiểu các hiệu ứng của glyphosate

MỘT THẨM ĐỊNH CHUYÊN GIA MỚI GIẢM THIỂU CÁC HIỆU ỨNG CỦA GLYPHOSATE

Trong khi châu Âu phải phán định việc cấp phép trở lại cho loại thuốc trừ sâu này [glyphosate], các tổ chức phi chính phủ (NGO) đặt lại vấn đề về tính độc lập của các nhà khoa học, những người đã tiến hành các công trình nghiên cứu.
LE MONDE |17. 05. 2016
Năm 2014, tổ chức "Round Up - Non Merci" chống đối sản phẩm Round Up bằng cách ngăn cản tượng trưng một quày bán trong siêu thị  Carrefour tại Rosny 2
Các tổ chức phi chính phủ [NGOs] đặt vấn đề về tính độc lập của các nhà khoa học, những người chủ trì các công trình nghiên cứu
Bộ trường thiên tiểu thuyết về glyphosate – phân tử hoạt tính của thuốc diệt cỏ nổi tiếng Roundup do Monsanto sản xuất – được làm phong phú thêm bằng một tập mới. Trong khi một Ủy ban kỹ thuật của Châu Âu phải tiến hành một cuộc bỏ phiếu để đưa ra quyết định, vào các ngày 18 và 19 tháng 5 năm 2016, về việc tái cấp phép cho phân tử trên Cựu lục địa, thì hồ sơ đã được làm dày thêm với một thẩm định mới của các chuyên gia khoa học, đó là thẩm định của Hội nghị chung về các dư lượng thuốc trừ sâu (JMPR), một Ủy ban hỗn hợp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức lương nông của Liên Hợp Quốc (FAO).
Print Friendly and PDF

21.11.17

Tăng trưởng tối ưu



TĂNG TRƯỞNG TỐI ƯU

Optimal Growth
® Giải Nobel: ALLAIS, 1988 ARROW, 1972 SAMUELSON, 1970 SOLOW, 1987
John Rawls (1921-2002)
Kenneth Arrow (1921-2017)
Vấn đề công bằng và phúc lợi xã hội, đối tượng của nhiều nghiên cứu tĩnh vẫn là một vấn đề khó đề cập và ít được nghiên cứu trong một cách nhìn động. Một lí do nội tại là tính không thể đảo ngược của thời gian. Một thế hệ có thể hi sinh cho những thế hệ tương lai hay ngược lại phung phí những nguồn lực sẵn có với số lượng giới hạn; nhưng những thế h tương lai không thể bù đắp một hi sinh đã qua cũng như không thể đòi hỏi một phần công bằng khi chưa ra đời. Ý tưởng bình đẳng thường đối lập với ý tưởng tiến bộ. Arrow đã chỉ ra là việc áp dụng tiêu chí của Rawls vào những thế hệ nối tiếp nhau có hệ quả là làm ngưng tăng trưởng; Rawls đã thừa nhận là tiêu chí maximin không thể áp dụng được để xác định một tỉ suất tiết kiệm công bằng (bài viết của Arrow được công bố năm 1973 trong Sweedish Journal of Economics, bài của Rawls trong American Economic Review năm 1974)
Trình bày dưới đây về tăng trưởng tối ưu chỉ nhằm vào vài yếu tố trung tâm: mô hình Ramsey, qui tắc vàng và tối ưu dài hạn, tỉ suất ưa thích hiện tại và cuối cùng là quan hệ giữa nhà làm kế hoạch và người tiêu dùng tiêu biểu với tuổi thọ vô tận.
Print Friendly and PDF

20.11.17

Những lo sợ cho tự do ngôn luận sau khi cuốn sách chỉ trích Trung Quốc không được xuất bản



NHỮNG LO SỢ CHO TỰ DO NGÔN LUẬN SAU KHI CUỐN SÁCH CHỈ TRÍCH TRUNG QUỐC KHÔNG ĐƯỢC XUẤT BẢN
Nhà xuất bản Allen & Unwin của Úc đã từ bỏ [việc xuất bản] một cuốn sách viết về ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Trung Quốc trên chính trường và giới học thuật Úc, viện dẫn sự lo sợ về các hành động pháp lý từ chính phủ Trung Quốc hoặc từ các tổ chức được họ ủy nhiệm.
Giám đốc điều hành của nhà xuất bản, Robert Gorman, vào tuần trước, cho biết họ sẽ từ bỏ việc xuất bản một bản thảo hoàn chỉnh của Clive Hamilton, giáo sư về đạo đức công tại Đại học Charles Sturt, có tựa đề là Silent Invasion: How China Is Turning Australia into a Puppet State [Cuộc xâm lược thầm lặng: Trung Quốc đang biến nước Úc thành một nhà nước bù nhìn như thế nào].
Print Friendly and PDF

17.11.17

Elisabeth II, nhóm người thân cận của Trump, của Trudeau... những tiết lộ đầu tiên của “Hồ sơ Paradise”


ELISABETH II, NHÓM NGƯỜI THÂN CẬN CỦA TRUMP, CỦA TRUDEAU... NHỮNG TIẾT LỘ ĐẦU TIÊN CỦA “HỒ SƠ PARADISE”
Mười tám tháng sau “Hồ sơ Panama”, một cuộc điều tra quốc tế mới quy tụ 96 phương tiện truyền thông, trong đó có “Le Monde”, vén lên một phần bức màn về hậu trường của ngành tài chính hải ngoại.
LE MONDE | 06.11.2017
Đây là một đòn mới chiếu rọi vào sự thiếu minh bạch của ngành tài chính toàn cầu. 13,5 triệu tài liệu được nghiên cứu trong một năm bởi Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) và 96 đối tác truyền thông, trong đó có Le Monde, đặc biệt tiết lộ những cấu trúc phức tạp được Hoàng gia Anh và nhóm người thân cận của các nguyên thủ quốc gia, như của tổng thống Donald Trump, ở Hoa Kỳ, và của Justin Trudeau, ở Canada, sử dụng.
Print Friendly and PDF

15.11.17

Phân Tích Kinh Tế (15.11.2014 – 15.11.2017)

PHÂN TÍCH KINH TẾ
15.11.2014 – 15.11.2017
Đến hẹn lại lên, mỗi năm cứ đến ngày này là dịp để PTKT cảm ơn bạn đã chia sẻ cùng chúng tôi nỗi nhọc nhằn trong “hành trình gian khổ khám phá miền kinh tế học”. Số lượt các bạn vào đọc 610 bài đã lên trang, mà danh sách vừa được cập nhật ở đây, tăng 100 % kể từ năm rồi, nên cũng xin giới thiệu lại với các bạn mới làm quen với PTKT công cụ hướng dẫn sử dụng, giúp bạn tìm nhanh bài cần tham khảo.
Trái với một sinh viên bước vào năm cuối của một học trình đại học bình thường phải lo dứt điểm trả nợ đèn sách và tính đường cho tương lai, chúng tôi không sợ ... thất nghiệp vì tuy bước vào năm thứ tư vừa tự học vừa tập tễnh hành nghề tay trái, song đến nay mái nhà chung PTKT vẫn chưa hoàn chỉnh, nhiều dự định ấp ủ vẫn còn dang dở. Tuy vậy, khi nhìn lại chặng đường đã qua, cho đến nay PTKT vẫn giữ đúng hướng đi ban đầu. Hoá ra hai ngày một lần, PTKT chỉ mới dọn được một món vào một buffet khá đa dạng để bạn tuỳ nghi lựa chọn theo khẩu vị của mình. Với những bạn mới tìm hiểu kinh tế học, để dễ tiêu hoá, có lẽ bước đầu tiên là đọc loạt bài Kinh tế thường thức, Những bí ẩn của tiền tệ. Tiếp đó để biết thêm về tư tưởng và các khái niệm chính trong kinh tế học, có thể đọc tiếp loạt bài Những nhân vật lớn trong tư tưởng kinh tếTừ điển các khoa học kinh tế. Những bạn có nhu cầu cao hơn có thể tham khảo loạt bài Khoa học luận và phương pháp luận kinh tế, Lịch sử, triết học, nhân học và xã hội học về các khoa học, toàn những vấn đề quan trọng và hiện còn ít tư liệu bằng tiếng Việt, cũng như loạt bài Phỏng vấn các nhà kinh tế, Tác giả-Tác phẩm.
Cho dù bạn quan tâm đến điểm nhấn nào đi nữa trong các điểm trên thì cũng không thể bỏ qua các phóng sự về những vấn đề kinh tế, xã hội và môi trường do Trung tâm nghiên cứu phát triển của Đại học mở TP HCM dịch và lồng tiếng. Chỉ cần nêu vài tựa như Cây trồng biến đổi gen, Cá nuôi: kinh tế, môi trường và sức khoẻ, Vì sao các bãi cát biến mất, ... đủ thấy là những chủ đề được đề cập có tính thời sự và không xa lạ với người Việt chúng ta.
Lời cuối PTKT xin chân thành cảm ơn các tác giả và dịch giả đã cho phép chúng tôi đăng lại nhiều bài đã xuất bản trước đây ở những nơi khác.
Nhóm khởi xướng PTKT
Print Friendly and PDF

14.11.17

Nhân tố sản xuất

NHÂN TỐ SẢN XUẤT

Factor of production

Một nhân tố sản xuất là một yếu tố tham gia vào quá trình sản xuất và cho phép tạo ra sản phẩm. Đó có thể là những nhân tố sơ cấp hay tự nhiên, như đất đai, lao động hay là những nhân tố được sản xuất. Trong những biểu trưng đơn giản hoá của quá trình sản xuất, người ta thường giả định là chỉ có hai nhân tố sản xuất: lao động và tư bản. Đó là tư bản cố định nếu nhân tố sản xuất được dùng trong nhiều thời kì (thường là một năm) trong quá trình sản xuất. Ngược lại, tư bản được gọi là lưu động nếu bị tiêu hủy trong quá trình sử dụng, hoặc bằng cách được hàm chứa trong sản phẩm mới được chế tạo (trường hợp của nguyên vật liệu), hoặc bị tiêu hủy trực tiếp trong sử dụng (trường hợp của năng lượng ).
Print Friendly and PDF

11.11.17

Các mô hình kinh tế học thực sự nói lên điều gì


CÁC MÔ HÌNH KINH TẾ HỌC THỰC SỰ NÓI LÊN ĐIỀU GÌ

Điểm lại các quy tắc của kinh tế học: Những cái đúng và sai của khoa học buồn thảm, của tác giả Dani Rodrik (Norton, 2015)
Peter Turchin
Đại học Connecticut Seshat: Global History Databank [Seshat: Ngân hàng Dữ liệu Lịch sử Toàn cầu]
Dòng quảng cáo trên áo khoác cho cuốn Economics Rules [Các quy tắc của kinh tế học] có đoạn: “Trong kiệt tác sắc nét này, Dani Rodrik, một nhà phê bình hàng đầu từ trong giới kinh tế học, đã nhìn cận cảnh kinh tế học để xem khi nào thì nó thất bại và khi nào thì nó hiệu quả, để mang lại một báo cáo lạc quan đáng ngạc nhiên về bộ môn”. Tôi hoàn toàn đồng ý với hầu hết lời mô tả này, trừ chữ “lạc quan”. Bởi vì tôi sẽ giải thích cho đến cuối bài phê bình này, quan điểm của tôi về kinh tế học, và, đặc biệt, về vai trò của các nhà kinh tế trong các chính sách công, một quan điểm phê phán hơn nhiều.
Một chủ đề trung tâm trong cuốn sách là vai trò của các mô hình toán học trong kinh tế học. Các mô hình chính thức về kinh tế học và các khoa học xã hội khác thường bị đánh giá thấp. Theo các nhà phê bình (trong đó có một số nhà kinh tế, nhiều nhà khoa học xã hội khác, và đại đa số các nhà sử học), thì các mô hình này đơn giản hoá quá đáng thực tế phức tạp, sử dụng những giả định phi thực tế và chối bỏ vai trò “trung gian” gắn với con người.
Rodrik bác bỏ lời phê bình này. Theo ông, các mô hình toán học – “sự đơn giản hóa được thiết kế để chỉ ra cách thức hoạt động của những cơ chế cụ thể, qua việc cô lập chúng với các cơ chế khác, với các hiệu ứng gây nhiễu” – là sức mạnh đích thực của kinh tế học. Một mô tả thực tế được đơn giản hoá không phải là một thiếu sót, đó là bản chất của một mô hình tốt.
Print Friendly and PDF

10.11.17

Cách mạng thế giới

100 năm Cách mạng tháng Mười

CÁCH MẠNG THẾ GIỚI


Eric J. Hobsbawm (1917-2012)
LTS – Cách đây đúng 100 năm, ngày 7 tháng 11 năm 1917, đã diễn ra tại Petrograd (Nga) những biến cố mở đầu cho một sự kiện lịch sử mang tên Cách mạng tháng Mười. Tác động và hệ quả của nó, ngày nay, chỉ cần đọc qua những "thể trạng" và "lời bình" trên các mạng xã hội tiếng Việt, cũng đủ thấy tầm quan trọng. Vì những lí do hiển nhiên, các bài viết bằng tiếng Việt nhân dịp 100 năm kỉ niệm Cách mạng tháng Mười liên quan tới trải nghiệm lịch sử Việt Nam 80 năm qua và phản ánh tâm tư và não trạng của tác giả, hơn là tới bối cảnh thế giới cách đây một thế kỉ và những cuộc vận động lịch sử từ đó đến nay. Để cung cấp một cách nhìn tổng quan, Diễn Đàn xin giới thiệu với bạn đọc toàn văn một chương sách của nhà sử học Eric J. Hobsbawm. Đó là chương 2 Cách mạng thế giới trong cuốn The Age of Extremes / A History of the World 1914-1991 (Vintage Books, Random House, New York 1996), bản tiếng Pháp L'Âge des Extrêmes / Histoire du Court XXe Siècle (nxb Complexe, 1994). E. J. Hobsbawm được coi là sử gia kiệt xuất của thế kỉ 19, với tác phẩm kinh điển The Age of Empire (Thời đại đế chế) có nói tới trong bài này. Xem thêm về tác giả: Nhà sử học của hai thế kỉ.
Print Friendly and PDF

8.11.17

“Hồ sơ Paradise” là gì và những tiết lộ mới về 350 tỷ US$ tránh thuế


MỘT NĂM ĐIỀU TRA, 96 PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG: “HỒ SƠ PARADISE” LÀ GÌ?
Cuộc điều tra, được điều phối bởi Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ), căn cứ trên hơn 13 triệu tài liệu từ ba nguồn.
LE MONDE | 05.11.2017
“Hồ sơ Paradise” đề cập đến một cuộc điều tra được Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) và 96 đối tác truyền thông từ 67 quốc gia, trong đó có Le Monde, The Guardian The New York Times, tiến hành.
Nguồn gốc của cuộc điều tra này?
Những tiết lộ được công bố kể từ ngày 5 tháng 11 năm 2017, sau một năm hợp tác điều tra của gần 400 nhà báo, căn cứ trên một sự rò rỉ (leak trong tiếng Anh) các tài liệu lần đầu được chuyển, vào năm 2016, cho nhật báo Süddeutsche Zeitung của Đức bởi một nguồn tin giấu tên.
Print Friendly and PDF

5.11.17

Ngoài các huyễn tưởng, thì những vấn đề cụ thể mà trí tuệ nhân tạo đặt ra là gì?

NGOÀI CÁC HUYỄN TƯỞNG, THÌ NHỮNG VẤN ĐỀ CỤ THỂ MÀ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO ĐẶT RA LÀ GÌ?
Những tiến bộ mới của các công nghệ này, ngay từ bây giờ, đặt ra những câu hỏi ít gây ấn tượng mạnh, nhưng lại mang tính khá cụ thể.
Tôi không ngừng cảnh báo, nhưng ngày nào mà người ta chưa thấy các robot xuống đường để giết tất cả mọi người, thì họ sẽ không biết làm thế nào để phản ứng lại. Tác giả những phát ngôn đáng lo ngại này là Elon Musk, ông chủ của Tesla và SpaceX, và là người quen thuộc các các chiêu truyền thông đại chúng. Một cụm từ mà đã kích hoạt, vào hôm 24 tháng 7, một cuộc trao đổi gay gắt với ông chủ của Facebook, Mark Zuckerberg, người đã gọi các phát ngôn của ông ấy là vô trách nhiệm và đã ca ngợi những tiến bộ mà trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ mang đến cho lĩnh vực y tế hoặc an toàn đường bộ. Tôi đã nói chuyện với Mark [Zuckerberg] về tất cả điều này, Elon Musk đã công khai đáp lại trên Twitter. Hiểu biết của ông ấy về vấn đề này có hạn chế.”
Nếu cuộc tranh luận đã làm cộng đồng Internet bình luận nhiều ngày hôm đó, thì đặc biệt đó là dấu hiệu tiết lộ một lĩnh vực mà đại chúng ít được biết đến, trong đó tồn tại sự lẫn lộn giữa những huyễn tưởng của khoa học viễn tưởng, thực tế khoa học, những thông báo khoa trương và những thông tin bị bóp méo đang lưu hành liên quan đến trí tuệ nhân tạo – tương tự như cuộc luận chiến theo đó các kỹ sư của Facebook đã gỡ bỏ khẩn cấp các chương trình từng phát minh ra ngôn ngữ riêng của chúng. Tuy nhiên, nếu sự bi quan mà Elon Musk phơi bày, tạo ra được tiếng vang với một trí tưởng tượng tập thể nhất định, thì theo ý kiến của cộng đồng khoa học, có vẻ, điều này là cực kỳ phóng đại, nhưng trí tuệ nhân tạo cũng làm dấy lên những vấn đề khác, cụ thể hơn và cấp bách hơn.
Print Friendly and PDF

3.11.17

Buôn bán trong không gian Xi-be

BUÔN BÁN TRONG KHÔNG GIAN XI-BE

Hà Dương Tuấn
1. GIỚI THIỆU
Đọc báo hàng ngày tại Pháp (và có lẽ tại khắp các nước đã phát triển) người ta thấy không tuần nào không có vài bài về hiện tượng buôn bán trong không gian Xi-be, gọi rộng hơn là ‘thương mại điện tử’ (TMĐT, commerce électronique, hay e-commerce). Đây là một cái mốt sẽ đi qua? một thuận tiện mới trong sinh hoạt kinh tế xã hội? hay hơn thế, nó báo hiệu sự đảo lộn trong sinh hoạt kinh tế như nhiều tác giả đã nhận định? Nói gọn lại thì thương mại điện tử chủ yếu gồm hai hiện tượng chính, thứ nhất là ‘túi tiền điện tử’ (porte-monnaie électronique, PME), thứ nhì là việc người ta có thể đặt mua hàng hoá và trả tiền thẳng qua liên mạng Internet, cũng như thực hiện nhiều hoạt động kinh tế khác, chẳng hạn như thương lượng giữa các nhà kinh doanh, mua bán chứng khoán, v.v. ở đây xin chủ yếu thông tin trong phạm vi thị trường bán lẻ phục vụ người tiêu thụ (B2C), nơi tập trung những vấn đề kinh-tế-xã-hội-kỹ-thuật phức tạp và quan trọng nhất. Người ta phân biệt B2C (Business to Customer) với B2B (Business to Business), tức là làm thương mại điện tử giữa các công ty kinh doanh. Hai hiện tượng này đều dựa trên cùng một cơ sở kỹ thuật, nhưng khác nhau nhiều trong việc triển khai.
Trước hết bài này nhấn mạnh trên một tiến bộ kỹ thuật đã làm điều kiện tiên quyết cho TMĐT, đó là những giao thức (protocoles, thủ tục gửi/nhận được chuẩn hoá) và những giải thuật mật-mã-hoá và giải-mật-mã (algorithmes de cryptage et décryptage) dùng để bảo đảm sự an toàn cho những giao dịch thương mại trên liên mạng. Nhưng dĩ nhiên không phải chỉ kỹ thuật là đủ, tâm lý người tiêu thụ tin tưởng hay không tin tưởng sự an toàn trên mạng, mặc dù có thể không hoàn toàn thuần lý, có thể hoặc là động lực hoặc là cản trở quan trọng. Ghép thêm vào đó là sự bảo đảm pháp luật cần thiết, đi đôi với chính sách thuế và hải quan, những điều này lại càng trở nên phức tạp hơn khi mua bán những sản phẩm ‘không sờ mó được’ (intangible), thí dụ như những thông tin đủ loại, những chương trình tin học, những sản phẩm nghệ thuật như các trình diễn âm nhạc, và sau này phim ảnh, v.v.. Sau cùng, TMĐT cũng cần đến một mạng truyền tin công cộng nhanh, mạnh và không đắt hơn hiện nay mới đủ hấp dẫn người tiêu thụ. Những điều kiện ấy liệu khi nào mới thành hiện thực? Đó là những vấn đề ở đây xin cố gắng giải đáp.
Print Friendly and PDF

1.11.17

Tại Hoa Kỳ, các học giả đại học trong tâm điểm của cuộc chiến gây ảnh hưởng lên các GMO



TẠI HOA KỲ, CÁC HỌC GIẢ ĐẠI HỌC TRONG TÂM ĐIỂM CỦA CUỘC CHIẾN GÂY ẢNH HƯỞNG LÊN CÁC GMO
Các thư điện tử cho thấy cách thức mà các doanh nghiệp về hóa chất nông nghiệp đã mua chuộc sự tín nhiệm của các học giả khoa học.
Áp phích chống GMO hiển thị trong một siêu thị lớn ở Seattle, Washington, Hoa Kỳ. © JASON REDMOND/REUTERS
Chiến dịch minh bạch có ích về một trong những chủ đề môi trường gây tranh cãi nhiều nhất? Thủ đoạn nhằm bôi nhọ uy tín của các nhà nghiên cứu ủng hộ các sinh vật biến đổi gen (GMO, Genetically Modified Organisms)? Ở phía bên kia Đại Tây Dương, nơi mà người nông dân đã ồ ạt ứng dụng các GMO, cuộc tranh luận đã diễn ra nhanh chóng kể từ khi tờ New York Times công bố, vào hôm Thứ Bảy 5 tháng 9 năm 2015, các thư tín được trao đổi qua lại giữa các học giả trong đại học – các nhà nông học, các nhà sinh học, v.v. , với các nhân viên điều hành ngành công nghiệp hoá chất nông nghiệp hoặc với Ketchum, công ty về quan hệ công chúng đại diện cho các lợi ích của các công ty Monsanto, Bayer, Dow Chemical, DuPont, v.v..
Các thư điện tử được công bố cho thấy cách thức các doanh nghiệp về hóa chất nông nghiệp sử dụng uy tín và thẩm quyền của các nhà khoa học thuộc giới hàn lâm trong cuộc chiến giành ảnh hưởng mà họ tiến hành chống lại các đối thủ của mình. Những người này không mang ơn ai. Theo điều tra của tờ nhật báo Mỹ, các nhà sản xuất nông nghiệp sinh học sử dụng, trên một quy mô nhỏ hơn, các chiến lược tương tự.
Print Friendly and PDF