Các con đường tơ lụa mới tới đâu rồi, nói một cách chính xác?

CÁC CON ĐƯỜNG TƠ LỤA MỚI TỚI ĐÂU RỒI, NÓI MỘT CÁCH CHÍNH XÁC?

Jean-Raphaël Chaponnière

Các quan chức Iran hoan nghênh chuyến tàu lửa đầu tiên nối Trung Quốc với Iran từ con đường tơ lụa cũ vào ngày 15 tháng 2 năm 2016 tại ga đường sắt Tehran (Ảnh: AFP PHOTO / STRINGER)

Vào năm 2013, Tập Cận Bình đã công bố ở Kazakhstan “phiên bản đường bộ” của “Các con đường tơ lụa mới” (“Vành đai”). Vài tháng sau, ông trình bày “phiên bản đường biển” (“Con đường”) ở Jakarta. Kể từ khi có những tuyên bố đó, tên gọi tắt bằng tiếng Anh đã biến đổi. Đầu tiên, là OBOR (ký hiệu những chữ đầu của One Belt One Road – Một vành đai, một con đường), tên gọi này quá tập trung vào lợi ích của Trung Quốc và, đối với những kẻ độc mồm, cụm từ OBOR được dịch thành “Our Bulldozers, Our Rules [Xe ủi đất của chúng tôi, luật chơi của chúng tôi]”. Vì thế, Bắc Kinh đã chuyển dần sang một tên gọi khiêm tốn hơn Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI, Belt and Road Initiative). Có giá trị đối với tất cả các phương thức – đường sắt, hàng hải, đường bộ, kỹ thuật số và hàng không – BRI phát triển dọc theo hai trục, mỗi trục có các biến thể khác nhau. Trục thứ nhất đi qua Trung Á và đi tiếp đến châu Âu, qua Nga hoặc qua Iran, và đồng thời với Tuyến đường phía Bắc (Bắc cực). Trục thứ hai chia thành ba hành lang (Pakistan đến cảng Gwadar, Miến Điện đến cảng Kyaukphyu, Lào đến Singapore), và được mở rộng bằng một tuyến đường biển đến Piraeus, để từ đó tiếp tục đến Trung Âu. BRI không giới hạn ở các cơ sở hạ tầng mà còn kết hợp xây dựng các khu công nghiệp, nhà máy sản xuất điện và thậm chí cả các dự án khách sạn.

Những điểm chung giữa Marx và Nietzsche

NHỮNG ĐIỂM CHUNG GIỮA MARX VÀ NIETZSCHE

Patrick West

Karl Marx (1818-1883) và F. Nietzsche (1844-1900)

Hai nhà triết học chính trị có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 19, Karl Marx và Friedrich Nietzsche, vẻ bên ngoài thì hoàn toàn trái ngược nhau. Trong khi Marx đứng bênh vực lý tính thì Nietzsche đấu tranh cho niềm đam mê. Trong khi người trước tin tưởng vào tập thể, thì người sau bênh vực cho cá nhân. Marx là một nhà đấu tranh của quần chúng và những người bị áp bức. Nietzsche ghê tởm "bầy đàn" và tin rằng đó là điều thấp kém nhất trong xã hội nên được kiểm soát. Marx thì vì [xã hội] bình đẳng. Nietzsche thì vì [xã hội] trật tự thứ bậc.

Lào trở thành một cực địa chiến lược chủ yếu của Các con đường tơ lụa mới

LÀO TRỞ THÀNH MỘT CỰC ĐỊA CHIẾN LƯỢC CHỦ YẾU CỦA "CÁC CON ĐƯỜNG TƠ LỤA MỚI"

Eric Mottet

Thủ tướng Lào Thongloun Sisoulith (trái) cùng với người đồng cấp Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh vào ngày 28 tháng 11 năm 2016. (Ảnh: AFP PHOTO / THOMAS PETER)

Năm 2017 đánh dấu sự hội nhập đầy đủ và toàn diện của Lào vào "Các con đường tơ lụa mới", điều mà chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mong muốn. Một cuộc hội nhập được cụ thể hóa bằng việc khởi công xây dựng hành lang Đông Dương nối Trung Quốc với Thái Lan thông qua ngã Lào. Được công bố và hoãn lại nhiều lần từ năm 2010, dự án xây dựng tuyến đường sắt Côn Minh-Boten- Luang Prabang-Vientiane đã được khởi công. Tuyến đường này dài 414 km, sẽ có 32 nhà ga (trong đó có 21 nhà ga sẽ đi vào hoạt động khi khánh thành tuyến đường), 75 đường hầm (198 km) và 167 cây cầu (62 km) trên tuyến đường trực tiếp đến Bangkok, qua ngã Nong Khai ở Thái Lan, nơi sẽ phát triển cùng với Lào một mạng lưới đường sắt qua hai dự án ở vùng Đông Bắc. Tuyến đường này cũng sẽ đi qua Kuala Lumpur và Singapore, nhờ việc xây dựng một TGV [tàu sắt cao tốc] giữa hai thành phố. Sau khi hoàn thành, tuyến Côn Minh-Vientiane sẽ cho phép vận chuyển hành khách và hàng hóa trong 6-7 giờ, trong khi hiện tại phải mất nhiều ngày nếu đi bằng đường bộ.

Căn cước Đạo đức của Con người Kinh tế

CĂN CƯỚC ĐẠO ĐỨC CỦA CON NGƯỜI KINH TẾ

RICARDO HAUSMANN

Hai cuốn sách gần đây cho thấy rằng một cuộc cách mạng thầm lặng đang thách thức nền tảng của khoa học ảm đạm, hứa hẹn những thay đổi triệt để trong cách ta nhìn nhận nhiều khía cạnh của các tổ chức, chính sách công và cả đời sống xã hội. Giống như sự phát triển của kinh tế học hành vi, cuộc cách mạng này bắt nguồn từ tâm lý học.

CAMBRIDGE - Tại sao mọi người lại đi bỏ phiếu, nếu làm như vậy thì vừa tốn kém lại vừa rất khó để ảnh hưởng đến kết quả? Tại sao mọi người thường làm cái gì đó nằm ngoài trách nhiệm công việc của họ?

Trump, Châu Âu, Trung Quốc, cuộc chiến các con số

TRUMP, CHÂU ÂU, TRUNG QUỐC: CUỘC CHIẾN CÁC CON SỐ

Christian Chavagneux

Sau những lời đe dọa là hành động: vừa mới ra lệnh tăng thuế quan đối với các mặt hàng thép và nhôm, Donald Trump lại cường điệu thêm xu hướng bảo hộ [của Mỹ] qua việc công bố những biện pháp mới chống lại Trung Quốc vào ngày 15 tháng 6 vừa qua. Tổng thống Mỹ cáo buộc các đối tác của mình tạo ra các mức thặng dư ngoại thương trên lưng của Hoa Kỳ và muốn lật ngược thế cờ.

Liệu ông ta có đúng không? Để hiểu vấn đề, cần đi sâu nghiên cứu các dữ liệu về giao dịch thương mại giữa Hoa Kỳ và hai đối tác của họ. Và, hơn thế nữa, trong tổng thể các giao dịch ngoại thương. Một công việc thể hiện các số liệu thống kê khá kinh ngạc.

Nhận xét bước đầu về nghiên cứu đa ngành, liên ngành và xuyên ngành ở Việt Nam

NHẬN XÉT BƯỚC ĐẦU VỀ NGHIÊN CỨU ĐA NGÀNH, LIÊN NGÀNH VÀ XUYÊN NGÀNH Ở VIỆT NAM

Bùi Thế Cường^[1]

TÓM TẮT

Nghiên cứu xuyên ngành là một chủ đề thời sự trên thế giới trong vài thập niên qua. Bài viết giới thiệu khái niệm về nghiên cứu đa ngành, liên ngành, và xuyên ngành. Tiếp đó, bài viết thảo luận về một số thành quả và hạn chế trong thực tế nghiên cứu đa ngành, liên ngành, và xuyên ngành ở Việt Nam; kêu gọi một chương trình hành động thúc đẩy hơn nữa nghiên cứu xuyên ngành ở Việt Nam.

INITIAL REMARKS ON MULTIDISCIPLINARY, INTERDISCIPLINARY, AND TRANSDISCIPLINARY RESEARCH IN VIET NAM. Transdisciplinary research has been a worldwide hot topic for several decades. The paper introduces the concept of multidisciplinary, interdisciplinary and transdisciplinary research. Next, the paper discusses some achievements and limitations in the multidisciplinary, interdisciplinary and transdisciplinary research in Vietnam. And finally, it calls for an action plan to further promote transdisciplinary research in Vietnam.

Từ khóa: nghiên cứu đa ngành, nghiên cứu liên ngành, nghiên cứu xuyên ngành, KNOTS.

“Tân” trong Chủ nghĩa Tân tự do là gì?

“TÂN” TRONG CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO LÀ GÌ?

Làm thế nào để nêu lên sự khác biệt giữa chủ nghĩa tự do và thứ gì đó khác.

WILLIAM DAVIES

Nigel Farage (1964-)

Trong cuộc tổng tuyển cử vào năm 2015, Nigel Farage, lãnh đạo Đảng Độc lập Anh (UKIP) đã nhắc lại sự ủng hộ của ông về “hệ thống tính điểm nhập cư kiểu Úc” như một phương tiện để kiểm soát nhập cư, chính sách này cho thấy điều mà đảng ông đã từng ưu tiên hàng đầu. Điều gây tò mò trong tuyên bố của Farage không ở những điều mà chính sách này cam kết – vì nó đã được nhắc đến vài thời điểm trước – mà là lời lẽ hoa mỹ về chủ nghĩa tự do mà ông này sử dụng để biện minh cho lời tuyên bố ấy. Trên tờ Daily Telegraph (Anh), Farage lập luận rằng “những gì đảng UKIP muốn không phải là giảm dòng người di cư. Việc này không phải là sự kì thị, hay làm nản chí, hay đổ lỗi cho những người đi vào đất nước này và nỗ lực xây dựng cuộc sống tốt hơn cho bản thân họ” và rằng “hệ thống tính điểm nhập cư” là cơ sở công bằng duy nhất để quản lí nhập cư.

Chủ nghĩa đế quốc chủ nợ của Trung Quốc

CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC CHỦ NỢ CỦA TRUNG QUỐC

Brahma Chellaney

Giống như các cường quốc đế quốc châu Âu từng sử dụng ngoại giao pháo hạm, Trung Quốc đang sử dụng các khoản nợ chính phủ để khuất phục các nước khác theo ý muốn của mình. Như việc Sri Lanka giao hải cảng chiến lược Hambantota cho thấy những nước bị vướng vào sự lệ thuộc nợ nần với đế quốc khổng lồ mới có nguy cơ mất cả tài nguyên thiên nhiên lẫn chủ quyền thực sự của mình.

BERLIN – Tháng này [tháng 12/2017], khi không thể trả được khoản nợ nặng nề mà họ đã vay từ Trung Quốc, Sri Lanka đã chính thức giao hải cảng chiến lược Hambantota của mình cho nước khổng lồ châu Á. Đây là một sự thâu tóm lớn trong Sáng kiến ​​vành đai và con đường (BRI) của Trung Quốc – mà Chủ tịch Tập Cận Bình gọi là “dự án của thế kỷ” – và là bằng chứng về mức độ hiệu quả của chính sách ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc.

Lịch sử văn minh châu Âu (3) – Tỉnh giấc giữa đêm dài Trung Cổ

LỊCH SỬ VĂN MINH CHÂU ÂU (3): TỈNH GIẤC GIỮA ĐÊM DÀI TRUNG CỔ

Tác giả: Tôn Thất Thông, CHLB Đức

Trong một bài viết trước đây, chúng ta đã đi đến kết luận tương đối chắc chắn rằng, ở ngưỡng cửa năm 1000, mọi dân tộc đều nghèo nàn lạc hậu như nhau, trình độ văn minh cũng tương đối ngang nhau. Ngoại trừ một thiểu số quan lại vua chúa sống xa hoa, còn lại thì mức sống của người dân trên các lục địa đều thô sơ như nhau, mặc không đủ ấm, ăn vừa đủ no để sinh tồn và duy trì nòi giống. Nhưng câu hỏi lý thú là: tại sao trong 800 năm tiếp theo, văn minh châu Âu vượt xa các lục địa khác, trong lúc châu Á giẫm chân tại chỗ? Một phần của câu trả lời – cũng là một phần rất quan trọng – có thể được tìm thấy khi khảo sát giai đoạn hậu trung cổ từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 16, giai đoạn mà nhà sử học François Guizot người Pháp gọi là thời kỳ thử nghiệm, mò mẫm tìm đường.

Xin giới thiệu với độc giả bài đầu tiên trong một loạt nhiều bài nói về giai đoạn thử nghiệm hết sức đặc thù này.

Dữ liệu cá nhân, một vấn đề chính trị

DỮ LIỆU CÁ NHÂN, MỘT VẤN ĐỀ CHÍNH TRỊ

PIERRE RIMBERT

Những dấu tích mà chúng ta để lại trên Internet, những thông tin từ điện thoại thông minh của chúng ta, những hoạt động đóng góp của chúng ta vào các mạng xã hội không chỉ được các cơ quan tình báo thèm thuồng: chúng làm cho các nhà quảng cáo hài lòng và làm cho các đại gia ở Thung lũng Silicon giàu thêm. Tuy nhiên, dữ liệu cá nhân không nhất thiết phải gánh chịu định mệnh này. Việc sử dụng dữ liệu cá nhân vì các mục đích công cộng đòi hỏi phải có một sự vận động chính trị.

Kim Dong-Kyu. – Đánh tráo bức tranh “Les Joueurs de cartes [Những người chơi bài]” của Paul Cezanne (giữa năm 1890 và 1895), năm 2013

Đã có 1.424 tỷ chiếc điện thoại thông minh được bán ra trên thế giới vào năm 2015; hai trăm triệu chiếc nhiều hơn năm trước. Một phần ba nhân loại mang trong túi mình một máy tính. Việc mân mê chiếc máy khá thuận tiện này là một điều khá hiển nhiên đến mức chúng ta quên đi sự đổi chác mà nó áp đặt lên bản thân và dựa trên đó mà toàn bộ nền kinh tế kỹ thuật số được xây dựng: các doanh nghiệp ở Thung lũng Silicon tạo ra các ứng dụng cho người dùng, đổi lại, họ từ bỏ các dữ liệu cá nhân của mình cho các doanh nghiệp đó. Sự định vị, lịch sử hoạt động trực tuyến, danh bạ điện thoại, v.v., được thu thập một cách không ngượng ngùng^[1], được phân tích và bán lại cho các nhà quảng cáo quá vui mừng khi cho phép họ nhắm đến việc “gửi đúng thông điệp đến đúng người vào đúng thời điểm” , như bộ phận quản lý của Facebook đã loan báo ầm ĩ. “Nếu là miễn phí, thì bạn chính là sản phẩm" theo như một ngạn ngữ của những năm 1970.

Chiều kích lịch sử

CHIỀU KÍCH LỊCH SỬ

Tác giả: Antoine-Augustin Cournot*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

Khi thiên tài của Bacon ra công tóm tắt trong một bảng phân loại bách khoa những tri thức của nhân loại, và chỉ ra các kết hợp chính, ông ta đã sắp xếp chúng dưới ba loại hay hạng mục lớn: lịch sử, thi ca (văn học), và khoa học, tương ứng với ba năng lực chính của con người là trí nhớ, trí tưởng tượng, và lý trí. Chúng ta sẽ trở lại bảng phân loại nổi tiếng – từng được ca ngợi và cũng bị chỉ trích rất nhiều – này sau, cùng với những thay đổi mà d'Alembert* đã đề nghị trong bài biểu văn đặt ở đầu bộ Bách khoa Toàn thư Pháp* của thế kỷ XVIII; ở đây, hãy chỉ đề cập đến nó như bằng chứng về sự tương phản giữa hai yếu tố – một lịch sử, một khoa học hay lý thuyết – và cả hai đều là thành tố của hệ thống tri ​​thức chung của ta, và thử nắm bắt chính xác bản chất cũng như tính năng đặc thù của chúng. Nhưng hai yếu tố này không chỉ kết hợp trong hệ thống tri ​​thức mà thôi: bởi khi chúng ta rời vùng đất của tưởng tượng văn học hay suy tư triết học, để bước vào lĩnh vực ứng dụng thực tế và hiện thực của cuộc sống, ta vẫn gặp lại chúng trong đủ thứ kết hợp và tương phản khác. Ngày nay, tại điểm dừng trong sự hiểu biết của ta về các thiết chế xã hội và điều kiện sống của các dân tộc, chúng ta nhận thức rõ rệt rằng, trong đó, có một phần ảnh hưởng thuộc về truyền thống, vào những đặc trưng ban đầu, nói tóm gọn trong một từ, vào những sự kiện mà chỉ lịch sử mới có chìa khóa để mở, trong khi một phần khác lại thuộc về những điều kiện được rút ra từ bản chất vĩnh viễn của sự vật, và do đó, là một đối tượng nghiên cứu độc lập với bất kỳ tiền lệ lịch sử nào.

Châu Á bảo vệ dữ liệu cá nhân như thế nào?

CHÂU Á BẢO VỆ DỮ LIỆU CÁ NHÂN NHƯ THẾ NÀO?

Emmanuel Pernot

Để bảo vệ dữ liệu cá nhân, Trung Quốc mong muốn thiết kế những luật khắt khe hơn so với Mỹ, nhưng nhẹ hơn so với châu Âu. (Nguồn: South China Morning Post)

Liệu châu Á sẽ chọn mô hình của châu Âu hay của Mỹ? Ở châu Âu, Quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR, General Data Protection Regulation) sẽ được áp dụng từ ngày 25 tháng 5 tới. Ở Hoa Kỳ, các vụ bê bối liên quan đến việc bảo vệ dữ liệu cá nhân ngày càng nhiều. Trong khi nhiều nước châu Á tự đặt mình là những nhà vô địch tương lai về việc xử lý Dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo, thì việc bảo vệ dữ liệu cá nhân ở đó có tiến triển không?

Có nên sợ trí tuệ nhân tạo?

CÓ NÊN SỢ TRÍ TUỆ NHÂN TẠO?

Jean Gabriel Ganascia

Gần đây, nhà vật lí nổi tiếng người Anh Stephen Hawking lo sợ rằng việc phát triển một trí tuệ hoàn toàn nhân tạo có nguy cơ dẫn đến sự diệt vong của nhân loại. Những người khác có một nhận định tích cực hơn, như kĩ sư Raymond Kurzweil, ông tin rằng có thể sớm tải ý thức con người lên máy tính. Sự rạn nứt nghiêm trọng làm biến đổi nhân loại này được nhà nghiên cứu Jean-Gabriel gọi là “Điểm kì dị của công nghệ” (Singularité technologique/Technological singularity)^[*] và bác bỏ nó trong cuốn sách Le Mythe de la Singularité (Seuil, 2017) [Huyền thoại về điểm kì dị]. Theo ông, nếu có lo ngại về trí tuệ nhân tạo thì đó không phải là do những mối nguy hiểm mà - được giả định nhưng không có chứng cứ - trí tuệ nhân tạo sẽ gây ra cho nhân loại, mà đúng hơn là do các ứng dụng hiện tại của nó trong xã hội của chúng ta.

Paris Innovation Review – Trong cuốn sách có tựa đề Le Mythe de la Singularité, ông nêu rõ sự khác biệt giữa trí tuệ nhân tạo với tư cách là một lĩnh vực khoa học và trí tuệ nhân tạo mạnh đặt nền tảng cho những người bênh vực khái niệm “điểm kì dị của công nghệ”. Sự khác biệt này đóng vai trò quan trọng như thế nào?

Marx, người báo trước sinh thái học

MARX, NGƯỜI BÁO TRƯỚC SINH THÁI HỌC?^[*]

Michel Husson

Karl Marx (1818-1883)

Khi thì mang tinh thần “lấp bể vá trời” ("Promethean"), khi thì mang tính trọng sản xuất trong cái nhìn về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên, Karl Marx không kém phần phê phán chủ nghĩa tư bản, một chế độ vốn nhất định vắt cạn tất cả các nguồn lực.

Trong trò chơi nhỏ về trích dẫn, người ta có thể tìm thấy ở Marx ít nhất ba cách tiếp cận về mối quan hệ giữa loài người và tự nhiên. Cách tiếp cận thứ nhất, được phát triển trong tác phẩm Các bản thảo năm 1844, có thể gọi là có tính “lấp bể vá trời”("Promethean"). Marx nhấn mạnh đến ý tưởng cho rằng chủ nghĩa cộng sản là "giải pháp thực sự cho cuộc xung đột giữa con người và tự nhiên. "Một xã hội không có tư hữu là "việc hoàn thành sự thống nhất giữa bản chất con người với tự nhiên, sự phục sinh thực sự của tự nhiên, chủ nghĩa tự nhiên hoàn hảo của con người và chủ nghĩa nhân văn hoàn hảo của tự nhiên".

Dự án luật về ba đặc khu Vân Đồn, Văn Phong và Phú Quốc là phản ánh chính sách phát triển công nghiệp không chiến lược của Việt Nam

Quy hoạch dự kiến đặc khu kinh tế Vân Đồn (Nguồn Quangninh.vn)

DỰ ÁN LUẬT VỀ BA ĐẶC KHU VÂN ĐỒN, VĂN PHONG VÀ PHÚ QUỐC LÀ PHẢN ÁNH CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP KHÔNG CHIẾN LƯỢC CỦA VIỆT NAM

Vũ Quang Việt

Hiện nay Quốc hội đang bàn về dự án Luật về ba đặc khu Vân Đồn, Văn Phong và Phú Quốc, còn tôi lại đang viết bài đánh giá về chính sách phát triển công nghiệp của Việt Nam mà tôi tạm gọi là chính sách phát triển không chiến lược. Vì thấy Quốc hội hiện nay có vẻ muốn thông qua nên tôi thấy cần đưa ra vài kết quả có liên quan trong bài đang viết, hy vọng Quốc hội tạm dừng việc thông qua để nghiên cứu và trao đổi thêm về mặt lợi hại, ít nhất là về mặt kinh tế. Đơn giản là để đưa đến quyết định nghiêm chỉnh, bất cứ một dự án luật nào về kinh tế, cơ quan đề xuất mà ở đây là Bộ Kế hoạch Đầu tư cũng phải trình bày cho dân đánh giá định lượng lợi và hại về mặt kinh tế. Điều này không thấy có.