"Kinh tế học liên đới không phải là một nghịch dụ"

“KINH TẾ HỌC LIÊN ĐỚI KHÔNG PHẢI LÀ MỘT NGHỊCH DỤ”

Bài phỏng vấn GAËL GIRAUD do PASCAL RICHE thực hiện

Tiền galais, một đồng tiền địa phương được chỉ số hóa theo giờ, cho phép việc thanh toán mua hàng với một mạng lưới các thương nhân và nhà cung cấp dịch vụ của vùng Ploërmel (Morbihan)

Đối với nhà kinh tế học không tuân phục Gaël Giraud, thật sai lầm khi giới thiệu lợi ích ích kỷ như là động cơ “tự nhiên” của nền kinh tế. Có một cách khác khả thi hơn, nếu chúng ta ủng hộ các “nguồn lực chung”.

Xe đạp tự phục vụ (ở đây là xe đạp Vélib ở Paris), một mô hình mà trong đó sự chia sẻ thay thế cho sự sở hữu. (A. Gelebart/20 MINUTES/SIPA)

Kinh tế là một thế giới cạnh tranh, trong đó người ta cố gắng tối đa hóa lợi nhuận bằng cách gây áp lực lên người khác (người làm công hưởng lương, nhà cung cấp…). Một số người mơ tưởng đến một “kinh tế học nhân từ”, nhưng đó gần như là một nghịch dụ.

Những cuốn sách quan trọng nhất dành cho các nhà kinh tế không phải là những tác phẩm học thuật

Ý TƯỞNG MỚI LẠ

NHỮNG CUỐN SÁCH QUAN TRỌNG NHẤT DÀNH CHO CÁC NHÀ KINH TẾ KHÔNG PHẢI LÀ NHỮNG TÁC PHẨM HỌC THUẬT

Kadambari Shah

Văn học và lí thuyết kinh tế thường nói về cùng một thứ, nhưng bằng những ngôn ngữ khác nhau.

Là một nhà nghiên cứu, tôi nghiên cứu việc lí thuyết kinh tế có thể được sử dụng để thúc đẩy quá trình phát triển như thế nào. Giống như hầu hết các nhà kinh tế, tôi bị lôi cuốn bởi các vấn đề phức tạp mà chuyên ngành của tôi nỗ lực giải quyết. Là con gái của một giáo sư văn học, tôi lớn lên trong những câu chuyện kể. [Tôi phát hiện] có một mối liên kết quan trọng giữa hai lĩnh vực này [kinh tế học và văn học].

Trung Quốc: tại sao Huawei nằm ở trung tâm các căng thẳng với Hoa Kỳ

TRUNG QUỐC: TẠI SAO HUAWEI NẰM Ở TRUNG TÂM CÁC CĂNG THẲNG VỚI HOA KỲ

East is Red [Phương Đông màu đỏ]

Mạnh Vãn Chu [Meng Wanzhou], giám đốc tài chính tập đoàn viễn thông khổng lồ Huawei của Trung Quốc, đã bị bắt vào ngày 1 tháng 12 năm 2018 tại sân bay Vancouver vì đã vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. (Nguồn: Nikkei Asian Review)

Gọi vụ Huawei (Hoa Vi) bằng tên gì? Đó là một cuộc xung đột trên tất cả các mặt trận. Chúng ta được nghe nói về một “cuộc đình chiến” trong cuộc chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ? Vào ngày 1 tháng 12, vào đúng lúc Donald Trump và Tập Cận Bình dùng bữa tối tại Buenos Aires để thảo luận về một thỏa thuận có thể, thì sân bay Vancouver là sân khấu của một vụ bắt giữ vang dội. Đó là vụ bắt giữ giám đốc tài chính của tập đoàn viễn thông khổng lồ Trung Quốc, phạm tội vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. Nhất quán với chính mình, tổng thống Mỹ đã vội vã đề cập đến một sự can thiệp có lợi cho bà nếu điều đó cho phép đạt được một thỏa thuận có lợi với Trung Quốc. Để hiểu rõ về vụ này, chúng ta phải quay trở lại với việc Huawei là gì và vai trò của nó trong các căng thẳng với nước Mỹ, điều không phải là mới.

Émile Zola: Tôi tố cáo!

J’ACCUSE!

TÔI TỐ CÁO!

(Émile Zola)

Nguyễn Xuân Xanh

Tôi chỉ có một niềm đam mê, đó là đam mê khai sáng, nhân danh nhân loại vốn đã chịu đau khổ rất nhiều trong khi họ phải có quyền hạnh phúc. Sự phản kháng cháy bỏng của tôi đơn giản là tiếng kêu gào của linh hồn tôi.

(Je n’ai qu’une passion, celle de la lumière, au nom de l’humanité qui a tant souffert et qui a droit au bonheur. Ma protestation enflammée n’est que le cri de mon âme.)

― Émile Zola, J’accuse!

Bản dịch tiếng Anh còn có sự diễn giải thêm:

Tôi chỉ có một niềm đam mê: đó là khai sáng những ai còn bị kềm giữ trong bóng tối, nhân danh nhân loại vốn đã chịu đau khổ rất nhiều trong khi họ phải có quyền hạnh phúc. Sự phản kháng cháy bỏng của tôi đơn giản là tiếng kêu gào của linh hồn tôi.

(“I have but one passion: to enlighten those who have been kept in the dark, in the name of humanity which has suffered so much and is entitled to happiness. My fiery protest is simply the cry of my very soul.”)

Đó là bản cáo trạng được xem là nổi tiếng nhất của đại văn hào Pháp Émile Zola (1840-1902) từng dấy lên, được đăng trong tờ báo cánh tả L’Aurore (Hừng đông) ngày 13 tháng giêng năm 1898, tức hơn 120 năm trước, phản kháng bản án được dàn cảnh chống lại một sĩ quan trong quân đội Pháp tên Alfred Dreyfus, xử ông chung thân năm 1894 tại tòa án quân sự ở Rennes, và đày ông đến Đảo Quỷ thuộc Guyane Pháp, nổi tiếng là đảo chết chóc như Côn Đảo Việt Nam. Chỉ vài giờ sau khi xuất bản, hơn hai trăm nghìn số báo L’Aurore đã bán hết. J’accuse một tuyệt tác của văn chương chính trị gửi cho Tổng thống Pháp Félix Faure.

"Tăng trưởng không phải là một chỉ báo thích hợp để đáp ứng những thách thức của thế kỷ XXI"

Florence Jany-Catrice: “TĂNG TRƯỞNG KHÔNG PHẢI LÀ MỘT CHỈ BÁO THÍCH HỢP ĐỂ ĐÁP ỨNG NHỮNG THÁCH THỨC CỦA THẾ KỶ XXI”

Adrien Franque phỏng vấn Florence Jany-Catrice

Nhà kinh tế học điểm lại thực trạng về sự giáo điều của sự tăng trưởng và về những chỉ báo thay thế về sự giàu có, đặc biệt đứng trước tính khẩn cấp của sự biến đổi khí hậu.

“Nếu chúng ta vẫn bị kìm hãm trong những chỉ báo của thế giới cũ, như tỷ lệ tăng trưởng, tất nhiên chúng ta sẽ có cảm tưởng là chúng ta đang thụt lùi”: tháng vừa rồi trên tờ Libération, nhà nghiên cứu về vật lý thiên văn Aurélien Barrau đã chỉ những chỉ báo hiện nay về sự giàu có như là một trong những nguyên nhân của một mô hình kinh tế và xã hội đã dẫn đến sự nóng lên của khí hậu và những hậu quả tai hại của nó. Mười lăm ngày trước đó, diễn đàn của một nhóm giáo sư đại học của toàn bộ Âu Châu đã có lời kêu gọi để thoát khỏi cái giáo điều về sự tăng trưởng, khi cho rằng nó không tương hợp với sự ràng buộc về mặt sinh thái và hạnh phúc của các dân tộc.

Sự phê phán việc sử dụng tỷ lệ tăng trưởng của Tổng Sản Lượng Quốc Gia GDP như là kim chỉ nam chính trị không phải là mới. Từ hai mươi năm nay, đã có nhiều nhà nghiên cứu đặt lại vấn đề cái giáo điều này về sự tăng trưởng, trước hết ở Pháp là nhà triết học và xã hội học Dominique Méda. Năm 2008, Ủy ban Stiglitz, được thành lập dựa trên một đề xuất của [tổng thống Pháp - ND] Nicholas Sarkozy, đã chính đáng hóa những công trình của những nhà nghiên cứu này khi khởi xướng một sự suy nghĩ về việc sử dụng những chỉ báo này và đặt câu hỏi về những công cụ khác có thể được sử dụng. Xuất phát từ Ủy Ban trên, Diễn Đàn cho những chỉ báo khác về sự giàu có (FAIR) đã tiếp nối sự phê phán này. Tháng tư năm 2015, luật SAS đã được thông qua và đã quyết định về một bản báo cáo sẽ được xuất bản hàng năm vào tháng 10 khi quốc hội bắt đầu cuộc thảo luận về những định hướng của ngân sách, nhằm định hướng cho các chính sách công. Trong bản báo cáo này mười chỉ báo được nêu bật (như dấu ấn carbone, hay kỳ vọng trung bình về một cuộc sống có sức khỏe). Năm ngoái, bản báo cáo này đã được nộp trễ bốn tháng, vào tháng hai năm 2018. Một lần nữa, năm nay chính phủ cũng đã trễ hẹn, một bằng chứng của sự thờ ơ đối với những chỉ báo thay thế về sự giàu có (NIR).

Khủng hoảng toàn cầu hóa: Cuộc chiến không thể tránh khỏi?

James Galbraith (1952-)

KHỦNG HOẢNG TOÀN CẦU HÓA: CUỘC CHIẾN KHÔNG THỂ TRÁNH KHỎI?

James K. Galbraith

Trong cuốn sách gần đây nhất của bà, Kari Polanyi Levitt nhận xét rằng không thể tìm thấy thuật ngữ “toàn cầu hóa” trong các từ điển Oxford Shorter English trước năm 1994, cũng như trong các chương trình kiểm tra chính tả. Thuật ngữ này nổi lên từ hư không vào thời đó và vì một lý do: soi sáng một tin tốt lành không tránh khỏi vào dự án bá quyền mà phương Tây dâng hiến như là một tương lai tiếp theo sau sụp đổ của Liên Xô.

Hôm nay, khi tôi viết bài nhân sinh nhật lần thứ 200 của Karl Marx, thì dự án này đã không đạt được mục tiêu và tự thân nó có thể đang lảo đảo trên bờ vực sụp đổ. Vì ba lý do chính. Lý do thứ nhất là Trung Quốc. Lý do thứ hai là Nga. Và lý do thứ ba và quan trọng nhất là sự quản lý tồi về mặt tài chính của các chính phủ ở Hoa Kỳ và Châu Âu.

Ý tưởng lớn của những năm 1990 là một trật tự thế giới tự do mở cửa và thống nhất bị thống trị bởi các ngân hàng có thể mang lại nền dân chủ và thịnh vượng cho phương Đông. Đúng vậy, ý tưởng này đã được thử nghiệm kể từ đầu những năm 1980 ở phương Nam [một thuật ngữ được sử dụng để đề cập đến những nước kém phát triển, từng được gọi là “thế giới thứ ba” – ND], và tên gọi cho trải nghiệm đó là “Thập niên mất mát”. Nhưng ở phương Đông, ý tưởng này rất mới mẻ – đồng thời, ở một mức độ nào đó, được tin một cách đích thực, ở những thời khắc phấn khởi, của sự biến mất của chủ nghĩa xã hội hạng hai ở châu Âu.

Thế hệ đan chéo

THẾ HỆ ĐAN CHÉO

Overlapping Generations

® Giải Nobel: ALLAIS, 1988 – SAMUELSON, 1970

Mô hình thế hệ đan chéo biểu trưng động thái của nền kinh tế có những thế hệ cá thể sống qua nhiều thời kì. Ở mỗi thời kì đều có những cuộc trao đổi giữa các tác nhân sống trong thời kì đó. Thường người ta nghiên cứu trường hợp của hai thời kì với những trao đổi giữa những tác nhân “trẻ” và “già”. Đời sống của nền kinh tế là vô tận.

Samuelson (1958) xét một nền kinh tế trao đổi, các tác nhân có những chu cấp ngoại sinh về sản phẩm tiêu dùng không lưu kho được. Không có trao đổi giữa người trẻ và người già, mỗi thế hệ sống trong vòng tự cung tự cấp. Sự có mặt của một sản phẩm sản phẩm tồn kho được nhưng không tiêu dùng được, “tiền tệ”, cho phép có những trao đổi giữa các thế hệ: người trẻ cung một phần chu cấp sản phẩm của mình đổi lấy tiền tệ do người già nắm giữ; khi bản thân họ trở nên già, vào thời kì sau, họ đề nghị đổi tiền này lấy những sản phẩm tiêu dùng được. Kiểu “tiền tệ” này không có lợi ích nội tại, nhưng được dùng làm phương tiện chuyển nhượng giá trị. Sự có mặt của nó có thể cải thiện phúc lợi của tất cả các thế hệ. Có sự không thể xác định những giá cân bằng, những giá này tuỳ thuộc vào những dự kiến của các tác nhân. Giả thiết những dự báo hoàn hảo không cho phép tháo gỡ tính không thể xác định này. Ta cũng có thể quan niệm những trao đổi giữa những người già và trẻ sống chung với nhau mà không có chỗ dựa rõ rệt. Đó là một cách tiếp cận cân bằng chung kiểu Arrow-Debreu theo đó tất cả các thị trường của tất cả các thời kì đều cân bằng hoàn hảo và đồng thời. Có một continuum những cân bằng như thế không biết đến thời gian trôi qua và vai trò của những dự kiến.

Chủ nghĩa bảo hộ đối với những người tự do

CHỦ NGHĨA BẢO HỘ ĐỐI VỚI NHỮNG NGƯỜI TỰ DO

Robert Skidelsky

Khả năng của các công ty nhằm phân bổ việc làm trên toàn cầu làm thay đổi bản chất cuộc thảo luận về “lợi ích từ thương mại”. Trong thực tế, không còn những “lợi ích” được đảm bảo, ngay cả trong dài hạn, đối với những nước xuất khẩu công nghệ và việc làm.

LONDON – Sự ghê tởm của các nhà tự do đối với các chính sách dối trá và thô lỗ của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã biến thành một biện hộ cứng nhắc của sự toàn cầu hóa định hướng thị trường. Đối với người tự do, tự do thương mại hàng hóa và dịch vụ và tự do dịch chuyển tư bản và lao động gắn liền với chính sách tự do. Chủ nghĩa bảo hộ “Nước Mỹ trên hết” của Trump không thể tách rời khỏi chính sách bệnh hoạn của ông.

Nhưng đây là một quan niệm sai lầm nguy hiểm. Trong thực tế, không có điều gì có nhiều khả năng phá hủy chính sách tự do hơn sự thù địch cứng nhắc đối với bảo hộ thương mại. Sự bộc phát của phong trào “dân chủ không khoan nhượng” ở phương Tây, suy cho cùng, là kết quả trực tiếp của những tổn thất mà người lao động phương Tây phải gánh chịu (một cách tuyệt đối và tương đối) như là một hậu quả của việc không ngừng theo đuổi toàn cầu hóa.

PHÁ HỦY MANG TÍNH SÁNG TẠO HAY SÁNG TẠO CÓ TÍNH PHÁ HỦY?

Vijay Raju

Xe cộ di chuyển dọc theo Trung tâm thương mại Connaught Place ở New Delhi vào buổi tối.

Hình ảnh: REUTERS / Anindito Mukherjee

Joseph Schumpeter đặt ra cụm từ “Phá hủy mang tính Sáng tạo” (Creative Destruction), đây là tiền đề mà qua đó những cách tân mới phá hủy các doanh nghiệp đã thành lập và tạo ra các thị trường mới. Clayton Christensen, đặt ra thuật ngữ “Cách tân mang tính Triệt phá” (Disruptive Innovation), ở đây ông sử dụng cách tiếp cận do dữ liệu định hướng để chứng minh bằng cách nào mà các công ty đã thành lập đang hoạt động bị những công ty mới gia nhập [thị trường] phá vỡ, những công ty này tạo ra các bất cân xứng về kĩ năng và động lực để ngăn chặn những công ty đang hoạt động phản ứng với các mối đe dọa của chúng.

Bây giờ, chúng ta đang nói về các cách tân và những phá hủy mang tính sáng tạo, những thứ từ bỏ cái cũ và mở đường cho cái mới để duy trì động cơ tăng trưởng. Đó là một câu chuyện tích cực.

Nhưng có một khía cạnh khác trong câu chuyện cách tân này. Các nghiên cứu khác nhau cho thấy 50-80% nỗ lực phát triển sản phẩm mới thất bại, và không phải tất cả các cách tân ​​đều có tác động tích cực lên người tiêu dùng cuối cùng.

Chiến tranh thương mại: cái giá Châu Á phải trả

CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI: CÁI GIÁ CHÂU Á PHẢI TRẢ

Hubert Testard

Tổng thống Mỹ Donald Trump chụp ảnh chung với lãnh đạo các nước, nhân kỷ niệm 40 năm thành lập tổ chức ASEAN tại Manila, ngày 13 tháng 11 năm 2017. (Nguồn: Asia Nikkei)

Sau một năm bất động, Donald Trump đã triển khai vào năm 2018, bằng nhiều đợt liên tiếp, các lời đe dọa chiến tranh thương mại mà ông đã tuyên bố trước khi được bầu. Trung Quốc đặc biệt nằm trong tầm nhắm, và đằng sau đó là toàn bộ các chuỗi giá trị châu Á. Tác động của các biện pháp trừng phạt của Mỹ và trả đũa, cho tới bây giờ, ở mức hạn chế: xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc đang chịu đựng tốt, kể cả sang Hoa Kỳ; mức sụt giảm tỷ giá hối đoái sẽ bù đắp cho các biện pháp mới nhất của Mỹ; phần còn lại của châu Á vẫn giữ được triển vọng kinh tế thuận lợi. Nhưng các hiệu ứng ngành đôi khi diễn tiến mạnh bạo và người ta bắt đầu cảm nhận được tác động gián tiếp: các thị trường chứng khoán châu Á rực lên một màu đỏ. Nhất là các kịch bản cho năm 2019 ngày càng trở nên bi quan hơn. Nếu chiến tranh thương mại tiếp tục và mở rộng, thì cái giá phải trả trong năm 2019 sẽ rất cao.