Công nghệ tài chính ở Trung Quốc: từ tích hợp tài chính đến kiểm soát xã hội

CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH Ở TRUNG QUỐC: TỪ TÍCH HỢP TÀI CHÍNH ĐẾN KIỂM SOÁT XÃ HỘI

Bertrand Hartemann

Chủ tịch, Giám đốc điều hành Tập đoàn Alibaba, Jack Ma. (Nguồn: Yicai Global)

Với một thị trường 730 triệu người dùng Internet, Trung Quốc chiếm ưu thế như là trung tâm thần kinh của ngành tài chính kỹ thuật số, hay “fintech [công nghệ tài chính]”. Những đại gia của các ngành công nghệ mới cắm rễ sâu nhất trong các thực hành hàng ngày của xã hội tiêu dùng Trung Quốc. Baidu, Alibaba và Tencent đã biết phát triển những hệ sinh thái toàn diện, kết hợp các thói quen sử dụng hàng ngày và dịch vụ tài chính. Thành công còn mạnh hơn nữa khi tầng lớp trung lưu Trung Quốc đã bị bỏ rơi bởi một hệ thống ngân hàng chủ yếu hướng đến việc tài trợ cho bộ máy công nghiệp. Nhưng sự vươn lên này của công nghệ tài chính cũng có mặt tối của nó. Nó tham gia vào việc tăng cường kiểm soát các hành vi xã hội.

Người trí thức chân chính Nguyễn Hiến Lê

Nguyễn Hiến Lê (1912-1984)

NGƯỜI TRÍ THỨC CHÂN CHÍNH NGUYỄN HIẾN LÊ

Trần Khuyết Nghi

Nhà văn quá cố Nguyễn Hiến Lê, trong con mắt của những người đồng thời và của lớp hậu sinh thường được nhìn nhận như là một học giả có sự nghiệp trước tác đáng nể về đủ mọi phương diện khảo cứu, biên soạn, dịch thuật với khoảng 120 tác phẩm để đời mà hầu như tác phẩm nào cũng có một giá trị riêng biệt đáng được nhắc nhở. So với các lớp tiền phong, không phân biệt trong hay ngoài nước, ông có nhiều mặt vượt trội cả về số lượng lẫn tính đa dạng. Mà về văn phong giản dị, phương pháp làm việc khoa học, với cách trình bày bất cứ vấn đề nào cũng mạch lạc, rõ ràng và dễ hiểu dễ đi vào lòng người thì ai cũng phải chịu. Ngoài ra người ta còn trọng ông hơn nữa ở phần nhân cách, lối sống, tấm gương làm việc kiên trì nhẫn nại, cùng nhiều đức tính đáng quý khác, chứ không chỉ ở những kết quả của sự nghiệp văn chương đồ sộ mà ông đã cống hiến được cho đời. Tôi có gặp ông một lần nhưng ngắn ngủi và không có kỷ niệm gì đáng để ghi lại. Chỉ sau khi ông qua đời chừng vài năm, gặp một số người khác hiểu biết nhiều về ông hơn, tôi thấy dường như ai cũng nhắc đến công đức ông với lòng kính trọng một cách gần như tuyệt đối. Ngay như cụ Vương Hồng Sển khí phách Nam bộ ngang tàng vậy, lớn hơn ông những 8 tuổi mà cũng thừa nhận trong đời cụ chỉ quỳ lạy trước linh cữu có hai người, một là cha cụ, người thứ hai là “anh Lê”..., như lời cụ tự kể trong một bài báo viết ở đâu đó.

Nhìn chung, ông Nguyễn Hiến Lê có công rất lớn trong việc truyền bá những tinh hoa tư tưởng đông tây, đặc biệt là những tri thức có tính cách thực hành và lối sống văn hóa mới cho những người cùng thời, nhất là cho thế hệ trẻ. Nhiều người nhận rằng nhờ có ông chỉ vẽ mà họ đỡ lúng túng rất nhiều khi bước chân vào đời, nắm vững phương pháp làm việc, học tập và xây dựng được một quan niệm tương đối ổn định về cuộc sống.

Bitcoin, tiền kĩ thuật số và blockchain: ảo ảnh hay phép lạ? (2)

BITCOIN, TIỀN KỸ THUẬT SỐ VÀ BLOCKCHAIN: ẢO ẢNH HAY PHÉP LẠ? (2)

Matthieu Montalban, đại học Bordeaux

Chúng ta đã thấy trong bài trước rằng dự án cơ bản liên quan đến Bitcoin, mà giá trị đã đạt đến đỉnh điểm của tầng bình lưu trong những tuần gần đây trước khi trải qua một sự hiệu chỉnh, sau lần tấn công mạng của một nền tảng trao đổi, một phần bị chỉ trích về mặt tính ổn định kinh tế vĩ mô cũng như về mặt chi phí môi trường nếu đồng tiền này được phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, cũng phải nói rằng công nghệ cơ bản, blockchain [công nghệ chuỗi khối], có những thuộc tính thú vị mà những tiềm năng của nó đáng được khám phá.

Những tiềm năng của blockchain

Để nhắc lại, blockchain có thể được xem như là một sổ ghi minh bạch, có tính phân phối [theo một kiểu nào đó], được tự động hóa và an toàn, ghi lại toàn bộ các giao dịch (hoặc hành động) đã diễn ra trong quá khứ, theo đó mỗi người tham gia có quyền truy cập vào bản sao của sổ ghi. Mỗi khối giao dịch sẽ được xác thực và “được công chứng” vĩnh viễn. Chúng ta đã thấy blockchain có thể làm cho các đồng tiền kỹ thuật số hoạt động, trong đó Bitcoin chỉ là một trường hợp mang tính biểu tượng trong số nhiều trường hợp khác. Mỗi đồng tiền kỹ thuật số có thể hoạt động theo những quy tắc hoạt động khác nhau, tùy vào thuật toán nằm sau blockchain.

Tư duy con người phải chăng là bayesian?

TƯ DUY CON NGƯỜI PHẢI CHĂNG LÀ BAYESIAN?

Thomas Amossé, Yann-Vai Andrieu, Laura Muller

Kể từ các công trình tiên phong của Jean Piaget và Bärbel Inhelder, nhiều nghiên cứu tâm lí học thực nghiệm đã thử xác định xem các lập luận của chúng ta có theo những quy tắc của phép tính xác suất hay không. Vấn đề luôn gây tranh luận này đã có nhiều phát triển, cả về mặt lí thuyết lẫn thực nghiệm.

Trong những năm 1960, Ward Edwards và ê-kíp của ông đã tiến hành một loạt thí nghiệm nhằm xác định việc ra quyết định trong môi trường bất trắc có tuân thủ hay không một logic bayesian. Chương trình nghiên cứu độc đáo này làm cho hai bộ môn tâm lí học thực nghiệm và lí thuyết xác suất gặp gỡ nhau vào một thời điểm đặc biệt trong lịch sử của chúng: một mặt, cách tiếp cận bayesian được quan tâm trở lại sau thời đại vàng son của thống kê cổ điển của Ronald Fisher và Jerzy Neyman; mặt khác, một nhánh mới của tâm lí học được phát triển trong khuôn khổ của cuộc cách mạng nhận thức.

Những công trình của W. Edwards được các công trình của Daniel Kahneman và Amos Tversky (1973) bổ sung. Hai nhà tâm lí học này trình bày một tổng hợp của vấn đề trong tác phẩm Judgment Under Uncertainty xuất bản năm 1982 (Cambridge University Press). Các kết quả của họ sẽ bị phê phán kịch liệt, đặc biệt là bởi các nhà tâm lí học tiến hoá Gerg Gigerenzer và Ulrich Hoffrage (1995).

“Đối với Darwin, sự đoàn kết xác định nền văn minh”

“ĐỐI VỚI DARWIN, SỰ ĐOÀN KẾT XÁC ĐỊNH NỀN VĂN MINH”

Phỏng vấn Patrick Tort

Cuộc phỏng vấn do Charles Giol thực hiện

Tác giả tác phẩm On the Origins of Species [Nguồn gốc các loài], được chụp vào năm 1881 tại nhà của ông ở Kent.

Liệu Darwin, nhà lý thuyết về sự chọn lọc tự nhiên, có xem luận đề về cuộc đấu tranh vì sự sống ở con người là chính đáng hay không? Trái với những gì mà “thuyết chọn lọc xã hội kiểu Darwin” cố gán cho ông, trong thực tế, nhà tự nhiên học vĩ đại đã nhấn mạnh rằng trong thế giới động vật con người là một ngoại lệ: trong nền văn minh, bằng một sự đảo ngược đơn lẻ, sự “thông cảm” và hợp tác đã trở thành một nhân tố của sự tiến bộ.

Cuốn sách của ông “l’Effet Darwin [Hiệu ứng Darwin]”, được xuất bản cách đây mười năm, đã đưa ra một cáo trạng đanh thép chống lại thuyết chọn lọc xã hội kiểu Darwin. Theo ông, vì sao học thuyết này, một học thuyết dựa trên lý thuyết tiến hóa để khuyến khích cuộc đấu tranh vì sự sống giữa con người với nhau, lại là một sự phản bội tư tưởng của Darwin?

Bàn tay vô hình đã chết!

BÀN TAY VÔ HÌNH ĐÃ CHẾT!

Đã đến lúc cân nhắc lại phép ẩn dụ căn bản trong kinh tế học

David Sloan Wilson

Ngày xưa, khi một vị vua lìa trần và người kế vị lên ngôi, người ta loan báo: “Hoàng đế băng hà! Thánh Thượng vạn tuế!”. Tôi chính thức công bố cái chết của khái niệm Bàn Tay Vô Hình đồng thời giới thiệu khái niệm thay thế.

Ai cũng biết Bàn Tay Vô Hình là phép ẩn dụ của Adam Smith có hàm ý về khả năng tự vận hành của nền kinh tế mà không cần bất cứ ai phải lưu tâm đến lợi ích chung của nền kinh tế. Phép ẩn dụ này được sử dụng chỉ ba lần trong tác phẩm kinh điển của Smith, nên nó không đại diện cho toàn bộ tư tưởng của ông, nhưng nó đã ngự trị như một ông vua cùng với sự phát triển của kinh tế học tân cổ điển, con người kinh tế (Homo economicus) và tất cả những thứ tương tự.

Vị vua này rất đáng chết nhưng không dễ lấy mạng ông ta. Theo tôi, có hai đòn trí mạng rốt cuộc đã kết liễu đời ông. Đòn thứ nhất là những hậu quả tai hại do luật lệ của chính nhà vua gây ra. Nếu bạn vẫn phủ nhận điều này sau cuộc khủng hoảng kinh tế 2008, thì sự phân rã hiện tại của Liên Minh Châu Âu (European Union) sẽ giúp bạn nhận ra chân tướng.

Đòn thứ hai chính là sự sụp đổ của thành trì lý thuyết đã chống đỡ cho cựu hoàng và sự tiếm ngôi của thành trì mới dựa trên sự kết hợp của thuyết tiến hóa và thuyết phức hợp. Theo quan điểm của thành trì lý thuyết mới, tự do tư lợi ở tầng thấp sẽ luôn mang lại lợi ích chung ở tầng cao là điều hết sức vô lý. Cựu hoàng quả là một ông vua kì quái, trần trụi. Chấm hết. Hãy chôn ông ta và sống tiếp.

Robinson Crusoe, một cuốn tiểu thuyết được sử dụng và bị lạm dụng như thế nào?

ROBINSON CRUSOE, MỘT CUỐN TIỂU THUYẾT ĐƯỢC SỬ DỤNG VÀ BỊ LẠM DỤNG NHƯ THẾ NÀO?

Claire Pignol

Không nhân vật tiểu thuyết nào ảnh hưởng đến kinh tế chính trị bằng Robinson. Sau Rousseau, một nhà văn rất ngưỡng mộ nhân vật này – còn Marx thì ngược lại, chế giễu – những nhà kinh tế theo trường phái cận biên đã biến Robinson trở thành đại diện mang tính biểu tượng cho homo oeconomicus [con người kinh tế]. Nhưng góc nhìn này lại phản bội, một phần, chính tác phẩm của nhà văn Defoe.

Daniel Defoe (1660-1731)

Robinson Crusoe, tiểu thuyết của Daniel Defoe được xuất bản vào năm 1719 đã không chỉ là một huyền thoại văn học: nó đã tạo ra một ảnh hưởng quyết định đến các nhà kinh tế. Họ đã lấy luôn hình tượng nhân vật của Robinson làm đại diện biểu tượng của homo oeconomicus trong nền kinh tế thị trường. Theo một cách thức có vẻ nghịch lý, câu chuyện cuộc đời của một người đàn ông bị đắm tàu ​​trên một hòn đảo hoang vắng đã được xem là hiện thân của những tác nhân được đặt trong một xã hội đậm nét phân công lao động. Robinson chắc chắn là một trong số ít những nhân vật tiểu thuyết lại có tác động sâu đậm vào kinh tế chính trị học đến thế. Bằng chứng là trong từ điển kinh tế New Palgrave, từ điển tham khảo chuyên ngành, đã xuất hiện mục “Robinson Crusoe”, trong đó mối quan hệ giữa tiểu thuyết và việc các nhà kinh tế vận dụng nó đã được nghiên cứu và thảo luận. Đây chắc chắn là cuốn tiểu thuyết duy nhất có được một vị thế như vậy trong kinh tế học.

Con người “vụ lợi”, một ảo tưởng của nhà kinh tế học?

CON NGƯỜI “VỤ LỢI”, MỘT ẢO TƯỞNG CỦA NHÀ KINH TẾ HỌC?

Emmanuel Petit 

Các nhà lý thuyết kinh tế học chính trị từ lâu đều cho rằng hành vi kinh tế bắt nguồn từ những động cơ thuần túy ích kỷ, do đó bảo đảm cho sự cứng rắn tự do được khởi động vào những năm 1970. Nhưng trong 30 năm qua, giáo điều này ngày càng bị tranh cãi, một số nhà kinh tế học thậm chí còn lấy chủ nghĩa vị tha làm một trong những quy luật mới của thị trường.

Mùa đông 1954: giữa cơn lạnh khủng khiếp, cha xứ Pierre kêu gọi giúp đỡ người vô gia cư. Hoạt động [từ thiện] này là một thành công. (Keystone/Hulton Archives-Getty images)

Trong suốt thế kỷ XX, nhân vật con người kinh tế [Homo economicus] là một công cụ khái niệm trung tâm mà từ đó các nhà kinh tế học đã xây dựng các mô hình và các khuyến nghị của họ về chính sách kinh tế. Tuy nhiên, ý tưởng về một con người được trang bị một lý tính đặc biệt, một ý chí tự do đáng chú ý và một khả năng tự chủ rất đáng thèm muốn vẫn bị chỉ trích rất sớm, trước hết bởi nhà kinh tế học người Áo Carl Menger (1840-1921) và trường phái lịch sử Đức vào cuối thế kỷ XIX, sau đó bởi nhà kinh tế học người Mỹ Thorstein Veblen (1857-1929) và [trường phái] xã hội học Pháp (đặc biệt là Marcel Mauss).

Nhân ngày phụ nữ quốc tế: Madame Roland

NHÂN NGÀY PHỤ NỮ QUỐC TẾ: MADAME ROLAND

Nguyễn Xuân Xanh

“Cách mạng ăn thịt con của nó như Saturn”^[1]

Pierre Vergniaud/Georg Büchner

“Nếu chúng ta không chết cho tự do, chúng ta sẽ nhanh chóng không còn gì để làm ngoài việc than khóc nó.”

Madame Roland

Chân dung của Madame Roland (1754-1793)

Lời nói đầu. Bài ngắn này được viết năm 2013, tức 5 năm trước, nay được bổ sung đôi chút. Xin giới thiệu với bạn đọc. Đây chưa phải xứng đáng là một bài giới thiệu tấm gương vĩ đại của nhân vật. Lịch sử của bà là vô cùng lôi cuốn.

Hayek hay chủ nghĩa Bolshevik tân tự do

HAYEK HAY CHỦ NGHĨA BOLSHEVIK TÂN TỰ DO

Pierre Rimbert

"Chủ nghĩa tân tự do": thuật ngữ đã được sử dụng rất thường xuyên đến nỗi không còn gợi lên điều gì trong nhãn quan của công chúng ngoài tên gọi bán khoa học "tư duy thị trường". Giống như tất cả các hệ tư tưởng thống trị, hệ tư tưởng này làm cho chúng ta quên đi nguồn gốc của nó để tự nhận là mang tính vĩnh cửu, tự nhiên. Thế mà, ngay từ những thời điểm ban đầu, chủ nghĩa tân tự do trong thực tế là một dòng tư tưởng bên lề thời hậu chiến, mà sau đó được một nhóm nhỏ những người truyền giáo nhiệt thành truyền bá.

Một bích hoạ của Blu trong khu phố Friedrichshain-Kreuzberg, Berlin, 2007.