Pierre Bourdieu (1930-2002)

Pierre Bourdieu (1930-2002)

PIERRE BOURDIEU (1930-2002)

Nathalie Bulle-Schmidt

Trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học (CNRS), Paris

Sinh tại Denguin (Pyrénées-Atlantiques), cựu sinh viên Trường đại học sư phạm (ENS), thạc sĩ triết, Bourdieu từng dạy trung học tại các đại học Alger, Paris và Lille. Ông từng là giám đốc nghiên cứu tại Trường cao học các khoa học xã hội (EHESS) và giáo sư xã hội học tại Collège de France (1981).

Xã hội học của Bourdieu có những điểm neo ở Marx, Max Weber và Durkheim. Đây là một dạng văn hoá luận (culturaliste) của tư tưởng marxist. Những đối tượng của thế giới xã hội được giả định là do những cấu trúc quan hệ được các tác nhân xã hội nội hiện hoá xác định. Các tác nhân này kết hợp các đối tượng trên trong các cấu trúc tâm trí của mình thông qua văn hoá, nghĩa là qua trung gian của tất cả các hệ thống biểu tượng: ngôn ngữ, kiểu cách, hình dạng, phong thái và tất cả những dấu hiệu thể hiện các sở thích, ý tưởng và tình cảm. Do đó họ có thiên hướng cảm nhận thực tại xã hội là tự nhiên. Thế mà khuynh hướng tâm trí của họ gắn với những vị thế nhất định và với những lợi ích đặc biệt trong không gian xã hội. Cũng như đối với Freud, cá thể “không phải là trung tâm của bản thân”. Xã hội học phải bộc lộ ý nghĩa thật sự của hành động cá nhân vốn do các cấu trúc xã hội bên ngoài xác định. Trên điểm này, động cơ của hành động xã hội là các cuộc đấu tranh, không ý thức về đối tượng thật sự của chúng, về quyền lực và sự thống trị về những khác biệt và xếp hạng cấu thành các hệ thống biểu tượng.

Chiến tranh thương mại: sau thỏa thuận đình chiến ở Osaka là sự xói mòn của Chinamerica

CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI: SAU THỎA THUẬN ĐÌNH CHIẾN Ở OSAKA LÀ SỰ XÓI MÒN CỦA CHINAMERICA

Jean-Raphaël Chaponnière

Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka ngày 29/6/2019. (Nguồn: Politico)

Một thỏa thuận đình chiến mới, và sau đó là gì? Nếu Donald Trump và Tập Cận Bình đã đồng ý nối lại các cuộc đàm phán thương mại, thì hình ảnh đó khó che giấu được những trở ngại để kết thúc cuộc chiến tranh thương mại. Trong khi sự đan xen giữa nền kinh tế của hai siêu cường có vẻ như khó phá vỡ, thì sự kết hợp này đang phân rã.

Tháng 5 năm 2019, phản ứng trước sự thất bại của các cuộc đàm phán song phương, Donald Trump đã tăng 25% thuế quan lên 200 tỷ US$ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Biện pháp này, được đề cập đến một năm trước đó, đã được trì hoãn vào tháng 12 năm 2018 nhân dịp Donald Trump gặp Tập Cận Bình ở Buenos Aires bên lề hội nghị G20. Cùng lúc với quyết định tăng 25% thuế quan này, Tổng thống Mỹ đã yêu cầu Bộ Thương mại chuẩn bị mở rộng việc tăng thuế quan lên 300 tỷ US$ các mặt hàng nhập khẩu bổ sung. Danh sách mới này bao gồm nhiều mặt hàng tiêu dùng, mà cho đến giờ đã thoát được sự tăng thuế quan – như giày dép, quần áo, đồ chơi, điện thoại, máy tính bảng hoặc máy tính. Danh sách này ảnh hưởng đến hàng triệu mặt hàng được các đại siêu thị của Wal Mart phân phối và thường được các hộ gia đình nghèo sử dụng, những cử tri đã bầu cho Trump.

Giá trị khai phóng của Khoa Học

GIÁ TRỊ KHAI PHÓNG CỦA KHOA HỌC

Nguyễn Xuân Xanh

Chính tính khí của bộ phận nóng nảy và mê tín của nhân loại trong những vấn đề tôn giáo luôn luôn thích thú những điều huyền bí, và vì lý do này, họ thích nhất những gì họ ít hiểu nhất.

Isaac Newton

Tương lai của nền văn minh của chúng ta tùy thuộc vào sự truyền bá rộng rãi và sự bám sâu thói quen khoa học của tinh thần.

John Dewey

Khoa học hiện đại, cũng như đại học, là sản phẩm độc nhất vô nhị của nền văn minh phương Tây không nơi nào khác có. Đó là điều vẫn còn làm ngạc nhiên với đầy cảm hứng cho những ai suy nghĩ về nó. Nếu nói rằng nền khoa học có cái nôi ở Hy Lạp cổ đại, điều đó đúng, nhưng chỉ đúng một phần. Bởi vì, tuy Hy Lạp có một nền văn minh khoa học sáng chói hơn bất cứ nơi đâu, nhưng không phải nền văn minh đó đã phát triển suôn sẻ theo đường thẳng từ Cổ đại qua Trung cổ, đến Phục Hưng và Hiện đại, mà nó đã phải trải qua những giai đoạn chấn động, được “thương yêu và ghét bỏ”. Nhưng cuối cùng, những con người được lớn lên trong truyền thống yêu chân lý, đi tìm chân lý không khoan nhượng, luôn luôn gìn giữ lý tính trong sáng không để nó bị “mua chuộc” hay thối nát, đã khám phá ra được khoa học hiện đại.

Trung Quốc trong bão táp

TRUNG QUỐC TRONG BÃO TÁP

Jacques Adda

Trung Quốc muốn thách thức ưu thế vượt trội của Hoa Kỳ trong các ngành công nghệ mũi nhọn, nhưng môi trường kinh tế đã kém thuận lợi hơn so với trước đây để họ vươn lên thành cường quốc.

Ngày 22 tháng năm vừa qua, khi gợi lại viễn cảnh một cuộc trường chinh mới, Chủ tịch Tập Cận Bình rõ ràng đã nhấn mạnh đến cường độ của những thách thức mà Trung Quốc đang phải đối mặt ngày nay. Thật vậy, những biện pháp quyết liệt của chính quyền Trump trong lĩnh vực thuế quan – tăng 25% thuế quan lên phân nửa các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ –, cùng với việc chống lại Huawei, doanh nghiệp hàng đầu thế giới về các thiết bị viễn thông và triển khai mạng 5G trong tương lai, đang đe dọa không chỉ các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc mà còn cả sự tham gia của các doanh nghiệp Trung Quốc trong chuỗi các giá trị toàn cầu^[1].

Nói một cách cơ bản hơn, chủ nghĩa tân trọng thương của Mỹ^[2] có vẻ như được thúc đẩy bởi mong muốn duy trì ưu thế vượt trội về công nghệ của Hoa Kỳ hơn là các động cơ thương mại. Một tham vọng mà, đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng nghĩa với việc muốn kiềm chế sự trỗi dậy về công nghệ của Trung Quốc.

Sự hình thành của giai cấp siêu tư sản

Một giai cấp mới đang chiếm lĩnh những đòn bẩy của quyền lực

SỰ HÌNH THÀNH CỦA GIAI CẤP SIÊU TƯ SẢN

Denis Duclos

Khi đề cập đến chế độ tư bản toàn cầu hóa, ta thường hay nghĩ đến một nhúm tỷ phú thống trị toàn cầu. Tuy nhiên, những người này không thể nào nắm toàn bộ những đòn bẩy của quyền lực. Sự toàn cầu hóa đi đôi với sự hình thành một thành phần tư sản mới làm thuê mà những tham vọng đe dọa những giai cấp trung lưu dân tộc. Nhưng giai cấp mới này có thể đảm bảo cho sự tồn vong của chế độ không nếu không được nuôi dưỡng bởi cái nền văn hóa chính trị và công dân của những thành phần tư sản truyền thống?

Khi mà 90% dân số trên trái đất sẽ lệ thuộc cùng những người chủ được biết đến, những người này sẽ phải sống trong sự sợ hãi về một cuộc nổi dậy không thể tránh được. Do đó vấn đề cốt tử đối với chế độ tư bản, ở thời điểm của sự toàn cầu hóa, là sự lớn mạnh của một thành phần siêu tư sản tương ứng với thế lực mới của họ, và thế lực mới này sẽ phải xác lập những quan hệ hòa nhã với những thành phần khác của xã hội.

Kinh tế học hậu chủ nghĩa tân tự do (1)

KINH TẾ HỌC HẬU CHỦ NGHĨA TÂN TỰ DO (1)

Kinh tế học đương thời cuối cùng cũng thoát khỏi chủ nghĩa tôn sùng thị trường, cung cấp nhiều công cụ mà chúng ta có thể sử dụng để làm cho xã hội trở nên cởi mở hơn.

Suresh Naidu, Dani Rodrik, Gabriel Zucman

Ghi chú của ban biên tập: Diễn đàn này là một phần của của dự án đặc biệt của Boston Review mang tên Democracy’s Promise (Triển vọng của nền dân chủ).

Chúng ta sống trong thời đại bất bình đẳng đáng kinh ngạc. Chênh lệch về thu nhập và của cải ở nước Mỹ đã chạm những mốc cao chưa từng thấy kể từ Thời Đại Kim Tiền (Gilded Age)^[*] và tình trạng chênh lệch này ở nước Mỹ thuộc nhóm cao nhất trong thế giới các nước phát triển. Tiền lương trung vị của người lao động Mỹ dậm chân tại chỗ trong gần 40 năm. Ngày càng ít người Mỹ trẻ tuổi có thể kỳ vọng rằng đời họ sẽ khởi sắc hơn đời cha mẹ họ. Chênh lệch về của cải và sự thịnh vượng giữa các chủng tộc tồn tại dai dẳng khó vãn hồi. Vào năm 2017, tuổi thọ ở Mỹ đã giảm liên tục trong ba năm liền, và sự phân bổ nguồn lực chăm sóc sức khỏe có vẻ vừa không hiệu quả vừa thiếu công bằng. Những tiến bộ về tự động hóa và số hóa hăm he những xáo trộn ở thị trường lao động thậm chí còn to tác hơn trong những năm tới. Thiên tai do biến đổi khí hậu ngày càng làm xáo trộn cuộc sống thường nhật.

Campuchia và "Con đường tơ lụa mới": cơ sở hạ tầng được trả bằng giá của một chủ nghĩa tư bản trục lợi

CAMPUCHIA VÀ “CON ĐƯỜNG TƠ LỤA MỚI”: CƠ SỞ HẠ TẦNG ĐƯỢC TRẢ BẰNG GIÁ CỦA MỘT CHỦ NGHĨA TƯ BẢN TRỤC LỢI

François Giovalucchi

Thủ tướng Campuchia Hun Sen cùng người đồng cấp Trung Quốc Lý Khắc Cường [Li Keqiang] tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 22/1/2019. (Nguồn: AsiaTimes)

Về nghệ thuật thích nghi với sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Không có gì ngạc nhiên khi Thủ tướng Hun Sen hoan nghênh việc ông tham gia diễn đàn lần thứ hai về các “Con đường tơ lụa mới”, tại Bắc Kinh vào ngày 25 và 26 tháng 4 vừa qua. Ông nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc Trung Quốc đóng góp vào sự phát triển của Campuchia, khi đặc biệt dẫn ra Đặc khu kinh tế Sihanoukville và con đường cao tốc sẽ kết nối Sihanoukville với Phnom Penh trong tương lai. Ngăn ngừa trước sự phản đối, ông đã gạt bỏ nguy cơ Campuchia rơi vào bẫy nợ. Trong thực tế, Campuchia là “nước hưởng lợi” quan trọng trong sáng kiến ​​này của Trung Quốc, ngay cả khi Campuchia không có được một vị trí chiến lược trên những con đường này, vì các lý do về mặt địa lý.

Thị trường tranh chấp được

THỊ TRƯỜNG TRANH CHẤP ĐƯỢC

Contestable market

➨ Giải Nobel: STIGLER, 1982

Mọi thị trường còn đón nhận được những nhà sản xuất mới có khả năng cạnh tranh về mặt kĩ thuật trên một thế hoàn toàn bình đẳng với những nhà sản xuất đã có mặt trước đó, là một thị trường “tranh chấp được”, nghĩa là một thị trường trên đó giá không thể được xác lập lâu dài trên mức chi phí cận biên, miễn là mỗi bên tham gia cũng có thể rút ra khỏi thị trường mà không phải gánh chịu những chi phí được gọi là “không thu hồi được” (sunk costs).

Bằng cách chứng minh là, trong những điều kiện trên, cường độ của cạnh tranh không tất yếu phụ thuộc vào số những doanh nghiệp đối thủ, không thể phủ nhận là W. Baumol, J. C. Panzar và R. Willig (sau đây được viết tắt là BPW) đã góp phần làm phong phú phân tích lí thuyết về hoạt động của các thị trường và đẩy mô hình của lí thuyết tân cổ điển truyền thống xuống hàng trường hợp đặc biệt của một cách tiếp cận tổng quát hơn của lí thuyết tĩnh về cạnh tranh. Nếu, tất nhiên, thiết kế tri thức này không tránh được nhiều phê phán nghiêm trọng thì nó cũng cung cấp được nhiều điểm mốc cho những giới chức, trong hầu hết những nước phát triển, được giao trách nhiệm theo dõi việc duy trì một mức độ cạnh tranh đủ trên các thị trường.

Sự kiện xã hội và sự kiện tâm lý (1895)

SỰ KIỆN XÃ HỘI VÀ SỰ KIỆN TÂM LÝ (1895)

Tác giả: Émile Durkheim*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

Émile Durkheim (1858-1917)

[…] Một giải thích thuần túy tâm lý về các sự kiện xã hội không thể tránh làm thất thoát tất cả những gì là đặc trưng của chúng, nghĩa là tính chất xã hội^[i]. Điều đã che mắt từng ấy nhà xã hội học về sự bất cập của phương pháp này là bởi họ thường gán cho các hiện tượng xã hội một số trạng thái tâm lý tương đối xác định và đặc biệt như điều kiện quyết định, trong khi trên thực tế chúng chỉ là kết quả – nghĩa là do họ thường lấy hậu quả làm nguyên nhân. Chính do cách xử lý này mà một ý thức nào đó về tôn giáo, một sự ghen tuông tính dục tối thiểu, lòng hiếu thảo, tình yêu gia đình, v.v. đã được cho là bẩm sinh nơi con người; hơn thế nữa, cũng chính qua chúng mà người ta muốn giải thích tôn giáo, hôn nhân, gia đình. Nhưng lịch sử cho thấy rằng, khác xa với bản chất con người, các khuynh hướng này hoặc hoàn toàn vắng mặt trong một số hoàn cảnh xã hội nhất định, hoặc phơi bày nhiều biến thể khi chuyển từ xã hội này sang xã hội khác, tới mức là sau khi đã loại bỏ tất cả những khác biệt ấy, cái còn giữ lại được và duy nhất có thể được cho là có nguồn gốc tâm lý, bị giảm sút xuống tầm một thứ gì đó rất mơ hồ và sơ sài, cách biệt với những sự kiện cần giải thích một khoảng vô tận. Như vậy chính những tình cảm này là kết quả của tổ chức tập thể, chứ không phải là cơ sở của nó. Thậm chí, cái xu hướng sống hòa đồng thành xã hội ngay từ đầu cũng chưa hề được chứng minh như một bản năng bẩm sinh của loài người. Nhìn thấy ở đấy một sản phẩm của đời sống xã hội đã dần dần được tổ chức trong ta còn tự nhiên hơn nhiều, bởi vì sự quan sát cho ta thấy rằng sự kiện động vật sống hòa đồng được hay không còn tùy thuộc vào việc bố trí môi trường sống của chúng; nó buộc chúng phải sống chung hay khiến chúng sống biệt lập với nhau. [...] Sự đóng góp của tâm lý là quá tổng quát để quy định trước tiến trình của các hiện tượng xã hội. Và bởi vì nó chẳng bao hàm một hình thức xã hội này hơn là hình thức xã hội khác, nó không có khả năng giải thích bất kỳ hình thức nào cả. [...]

Chiến tranh thương mại: Việt Nam trong tầm ngắm của Bộ Tài chính Mỹ

CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI: VIỆT NAM TRONG TẦM NGẮM CỦA BỘ TÀI CHÍNH MỸ

Jean-Raphaël Chaponnière

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Việt Nam Trần Đại Quang tại phủ chủ tịch, ngày 12 tháng 11 năm 2017 tại Hà Nội. (Nguồn: CNN)

Điều này nằm trong logic của sự việc: cuộc chiến tranh thương mại do Donald Trump kích hoạt đang làm thay đổi các giao dịch thương mại của Hoa Kỳ với châu Á. Với việc gia tăng đánh thuế hải quan lên các sản phẩm của Trung Quốc, nổi lên một hiện tượng cơ bản: sự di dời các nhà xưởng đến Việt Nam. Điều này làm cho mức thâm hụt của Mỹ với đất nước này còn sâu hơn. Vào lúc này, ông chủ nhà Trắng chưa có gì phải tức giận. Nhưng ở Washington, Bộ Tài chính đang theo dõi xu hướng thật chặt chẽ.

Trong bốn tháng đầu năm 2019, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ và của Hoa Kỳ sang Trung Quốc đã sụt giảm. Mức thâm hụt của Washington với Bắc Kinh đã giảm xuống 8% còn 113 tỷ USD, trong khi tổng mức thâm hụt gần như không thay đổi – trong khoảng từ 347 đến 349 tỷ USD.