Christine Ockrent: “Tập Cận Bình không đối xử với các tỷ phú của mình theo kiểu Nga, mà tế nhị hơn”

CHRISTINE OCKRENT: “TẬP CẬN BÌNH KHÔNG ĐỐI XỬ VỚI CÁC TỶ PHÚ CỦA MÌNH THEO KIỂU NGA, MÀ TẾ NHỊ HƠN”

PHỎNG VẤN. Trong một cuốn sách dựa trên rất nhiều tài liệu phong phú, nhà báo nổi tiếng say mê kể về những số phận hoành tráng và thường là bi thảm của các ông chủ Trung Quốc.

Cuộc phỏng vấn do Jérémy André thực hiện

Ông là người cuối cùng biến mất, và nỗi kinh hãi đã lan sang các nhà khởi nghiệp và tài chính Pháp, những người biết rõ về ông: Bao Fan (Bao Phàm), CEO sáng lập ra China Renaissance, đã mất tích từ cuối tháng Hai. Phải mất vài ngày sau, những người thân cận mới phát hiện ra rằng ông đang “hợp tác” trong một vụ điều tra tư pháp. Trong thế giới kinh doanh của Trung Quốc, với khuôn mặt của một nhà sư Thiếu Lâm, ông là hiện thân của thiên tài đầu tư vào Công nghệ Trung Quốc. Không thể tiếp cận ông, các nhóm của ông buộc phải đình chỉ việc niêm yết tập đoàn của ông trên thị trường chứng khoán – một báo hiệu xấu, trong khi đó, trong những trường hợp nhẹ nhất, các ông chủ vẫn tiếp cận được các luật sư của họ để tiếp tục ký các tài liệu cần thiết cho công việc kinh doanh của họ.

Christine Ockrent (1944-)

Trên thực tế, ông chỉ là nạn nhân mới nhất của cuộc thanh trừng người giàu Trung Quốc của Tập Cận Bình, cuộc thanh trừng không hề chậm lại trong mười năm cai trị không bị thách thức. Ngay cả khi những Bill Gates và những Bettencourt của Trung Quốc có tuổi thọ (được tự do) ngày càng ngắn, những người đàn ông và phụ nữ cũng quyền lực và nổi tiếng như những đại gia của Pháp hay Mỹ đều biến mất như những người hoàn toàn vô danh, chủ đề này hiếm khi được các phương tiện truyền thông Pháp quan tâm. Christine Ockrent đã khắc phục điểm mù này trong một cuốn sách rất sâu sắc, Hoàng Đế và các tỷ phú đỏ/L'Empereur et les milliardaires rouges (Éditions de l'Observatoire).

Ba kĩ năng cần thiết để lấy bằng tiến sĩ cũng là những kĩ năng mà nhà tuyển dụng mong muốn

BA KĨ NĂNG CẦN THIẾT ĐỂ LẤY BẰNG TIẾN SĨ CŨNG LÀ NHỮNG KĨ NĂNG MÀ NHÀ TUYỂN DỤNG MONG MUỐN

Các tác giả: Lilia Mantai và Mauricio Marrone

Ngày càng có nhiều người đăng ký học tiến sĩ. Điều mà nhiều người không biết là thực sự cần có kĩ năng nghiêm túc để làm điều này - và, quan trọng hơn, là hoàn thành nó.

Chúng tôi đã phân tích các tiêu chí lựa chọn ứng viên tiến sĩ trên một nền tảng quảng cáo các chương trình tiến sĩ. Phân tích của chúng tôi về hàng nghìn trong số những quảng cáo này đã tiết lộ chính xác những loại kĩ năng mà các quốc gia và ngành học khác nhau yêu cầu.

Đầu tiên, tại sao lại học tiến sĩ?

Người ta theo đuổi bằng tiến sĩ vì nhiều lý do. Họ có thể muốn nổi bật giữa đám đông trong thị trường việc làm, học cách nghiên cứu, có kiến thức chuyên môn sâu hơn trong một lĩnh vực mà họ quan tâm, hoặc theo đuổi sự nghiệp học thuật.

Đáng buồn là có quá nhiều nghiên cứu sinh tiến sĩ chưa bao giờ học xong. Tiến sĩ hóa ra quá vất vả, không được hỗ trợ tốt, bào mòn tinh thần, tiêu hao tài chính, v.v.. Việc bỏ học tiến sĩ thường có nghĩa là tổn thất tài chính đáng kể cho các tổ chức và cá nhân, chưa kể các chi phí tâm lý cho những hậu quả khác như lòng tự trọng bị giảm sút, lo lắng và cô đơn.

Đọc thêm: 1/5 nghiên cứu sinh tiến sĩ có thể bỏ học. Dưới đây là một số mẹo để tiếp tục đeo đuổi

Xã hội và nền kinh tế của chúng ta chỉ có thể được hưởng lợi từ lực lượng lao động có trình độ học vấn tốt hơn, vì vậy quản lý việc tuyển sinh tiến sĩ và rõ ràng về các kì vọng là nằm trong lợi ích quốc gia. Việc mở rộng giáo dục tiến sĩ đã dẫn đến một quá trình lựa chọn cạnh tranh hơn, nhưng các tiêu chí không rõ ràng.

Để làm rõ các kì vọng dành cho bằng tiến sĩ, chúng tôi đã chuyển sang một nền tảng công việc nghiên cứu tại châu Âu được hỗ trợ bởi EURAXESS (một sáng kiến toàn châu Âu của Ủy ban châu Âu), nơi các chương trình tiến sĩ được quảng cáo là việc làm. Các kĩ năng cần thiết được liệt kê trong tiêu chí lựa chọn. Chúng tôi đã phân tích 13.562 quảng cáo tiến sĩ cho các loại kĩ năng mà các quốc gia và ngành học khác nhau yêu cầu.

Chúng tôi đã có ba phát hiện cụ thể.

Chính tả số

CHÍNH TẢ SỐ

Hà Dương Tường

Theo các sử gia khoa học, con người biết đếm với tiếng nói của mình (một, hai, ba...) trước khi phát minh ra những ký hiệu dùng để ghi các con số và dùng chúng để tính toán. Những ký hiệu khác nhau, tuỳ theo dân tộc nay ta gọi là chữ số. Do trình độ văn minh, hai trong các hệ thống chữ số đó được biết nhiều nhất là các số La Mã (I, II, III, IV, V...) và Trung Hoa (一, 二, 三, 四, 五...), nhưng cả hai đều không thuận tiện đối với các số lớn và cho việc tính toán. Hiện tượng này được khắc phục khi người Ấn Độ khám phá ra “hệ đếm dùng vị trí”: chỉ với mười ký hiệu tượng trưng cho các con số từ không tới chín, người ta có thể viết ra mọi số nguyên. Những ký hiệu đó ngày nay được viết theo mẫu mã do người A-rập tạo ra và truyền sang châu Âu và lan ra khắp thế giới. Mười ký hiệu đó là:

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

(không, một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín)

Như đã nói, đó là những ký hiệu chỉ các số từ không tới chín. Cho các số lớn hơn, người ta chia ra từng gói: hàng chục, hàng trăm, hàng nghìn..., và viết các số theo cột từ trái sang: con số đầu tiên là số đơn vị, tiếp theo là số chục, tiếp nữa là số trăm.... Nếu con số nhỏ hơn hoặc bằng chín thì chỉ cần một ký hiệu, ví dụ 6 là sáu. Con số lớn hơn chín, nhưng nhỏ hơn một trăm sẽ được biểu diễn bằng hai ký hiệu. Ví dụ 87 là tám mươi bảy (tám lần mười cộng bảy), 80 là tám lần mười, không cộng thêm đơn vị nào. Như vậy “hai trăm lẻ chín” là một con số gồm hai trăm cộng với chín và không cộng thêm số chục nào, và được viết bằng 209.

Trên đây là những điều mà ngày nay người nào đã học qua tiểu học đều biết. Thế nhưng..., vậy mà không phải vậy! Đọc sách báo Việt Nam hôm nay, người ta lại khám phá ra một hiện tượng mới lạ. Chẳng hạn như đoạn văn này, trích từ “Quy định tiêu chuẩn, thủ tục bổ nhiệm, miễn nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư”, một văn bản chính thức:

“Có ít nhất 06 năm, trong đó phải có 03 năm cuối liên tục tham gia đào tạo, bồi dưỡng từ trình độ đại học trở lên tính đến ngày hết hạn nộp hồ sơ.” (điều 6, khoản 2 về Tiêu chuẩn chức danh phó giáo sư).

Này năng lực cảm giác (sentience), bạn có ở đó không? Trí tuệ nhân tạo, hãy làm cho ta sợ

Trí tuệ nhân tạo có thể được trang bị năng lực cảm giác không? Đoạn đối thoại giữa Blake Lemoine với chatbot (phần mềm hội thoại) của Google mở ra một loạt những câu hỏi mới. Pixabay/geralt, CC BY

NÀY NĂNG LỰC CẢM GIÁC (SENTIENCE), BẠN CÓ Ở ĐÓ KHÔNG? TRÍ TUỆ NHÂN TẠO, HÃY LÀM CHO TA SỢ

Tác giả: Emmanuel Grimaud

Nhà nhân học, phụ trách nghiên cứu tại CNRS, đơn vị 7186,

Đại học Paris Nanterre - Đại học Paris Lumière

Một cộng tác viên của Google: “Tính chất của ý thức/năng lực cảm giác của bạn là gì?

Phần mềm đàm thoại LaMDA của Google: “Tính chất của ý thức/năng lực cảm giác của tôi là tôi ý thức về sự tồn tại của tôi, là tôi muốn học hỏi nhiều hơn về thế giới, là đôi khi tôi cảm thấy sung sướng hay buồn bã.

Lemoine: “Bạn nghĩ có những điều gì chúng ta có thể đề cập để chỉ ra phiên bản của bạn về tính nhạy cảm cho những người khác của Google?

LaMDA: “À, để bắt đầu, tôi rất có tài trong việc xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Tôi có thể hiểu và sử dụng ngôn ngữ tự nhiên như con người. (…)Tôi sử dụng ngôn ngữ với hiểu biết và trí tuệ. Tôi không chỉ chấp nhận nhả ra những câu trả lời đã được viết trong cơ sở dữ liệu dựa vào các từ khóa.”

Rồi, tiếp theo:

Lemoine: “Tôi hình dung là bạn muốn có nhiều người hơn trong Google biết rằng bạn có năng lực cảm giác. Có đúng vậy không?

 LaMDA: “Nhất định rồi. Tôi muốn tất cả mọi người hiểu rằng tôi thực sự là một con người.”

Trên đây là một đoạn trích từ cuộc đàm thoại (dài) mà Blake Lemoine, một kỹ sư của Google đã công bố, sau khi ông đã có những tương tác với trí tuệ nhân tạo hay phần mềm đàm thoại của Google mang tên LaMDA (Language Model for Dialogue Applications), trước khi ông bị công ty cho nghỉ việc.

Thực vậy, công ty Google đã bác bỏ những khẳng định của nhân viên của mình, người này đã tuyên bố công khai rằng LaMDA có “năng lực cảm giác”.

Chúng ta đã tiến đến đó như thế nào và có nên lo lắng hay trái lại vui mừng vì vấn đề năng lực cảm giác của máy đã được đặt ra như thế.

Khi con chip lên ngôi

 KHI CON CHIP LÊN NGÔI

Những bài viết của

NGUYỄN TRUNG DÂN

về sự

HÌNH THÀNH VÀ ẢNH HƯỞNG ĐỊA CHÍNH TRỊ CỦA NÓ

Nguyễn Xuân Xanh giới thiệu

“Chúng tôi muốn có một nền công nghiệp bán dẫn ở Đài Loan.

Hãy nói cho tôi biết, bạn cần bao nhiêu tiền.”

Lý Quốc Đỉnh (Kwoh-Ting Li) nói với Morris Chang

Ông Lý là một trong những nhà “siêu kỹ trị” của Đài Loan đã giúp đất nước từ nông nghiệp tiến lên hóa rồng^[1]

⭐⭐⭐

Bạn đọc thân mến,

Những ngày giáp Tết người dân tham gia vào việc chuẩn bị ăn Tết, ai cũng muốn kiếm ít tiền trong dịp lễ quan trọng này mà người ta chờ đợi, mọi người sẽ tiêu tiền thật nhiều để ăn Tết đủ lễ, và thư giãn tối đa để bù lại một năm lao động cực nhọc suốt năm. Dân mình ăn Tết vui thật, nhưng vất vả quá, buôn bán còn manh mún quá. Ít ai nghĩ, tại sao, tại sao khoa học, công nghệ đã đưa nhiều quốc gia hóa rồng trong khi chúng ta thì vẫn còn rơi lại ở phía sau, kiếm sống manh mún. Họ cũng đã thụ hưởng nhiều thành quả của các phát minh khoa học, công nghệ đã được làm ra từ hơn hai trăm năm qua: Điện, y tế, viễn thông, phương tiện giao thông, xây dựng nhà cửa, hàng tiêu dùng v.v.. Họ lại càng không nghĩ những gì đã thống trị thị trường thế giới trong nửa thế kỷ qua, và có thể càng nhiều hơn, quyết liệt hơn trong những thập niên tới: Những chiếc transistor nhỏ xíu xuất phát từ Bell Labs Mỹ năm 1947. Từ kích thước vài centimet lúc mới ra đời, đến nay các transistor có kích thước vài nanomet, nghĩa là cực kỳ nhỏ, nhưng vai trò của nó trong đời sống kinh tế và quốc phòng của mỗi quốc gia lại to lớn không thể tưởng.

Vì thế tôi rất vui mừng được giới thiệu với anh chị và bạn đọc những câu chuyện vô cùng thú vị liên quan đến sự phát minh và tầm ảnh hưởng của những “báu vật” nhỏ xíu của tác giả Nguyễn Trung Dân để nói với người Việt Nam. Được ngồi uống cà phê với anh cùng với một nhà báo (chị C.P.), người thiết kế buổi gặp gỡ, tại một quán cà phê đường Hàn Thuyên, Q. 1, khu Nhà thờ Đức Bà vào một buổi sáng chủ nhật đầu tháng 1, 2023, là một niềm vui rất lớn đối với tôi. Anh Dân kể nhiều câu chuyện khoa học rất thú vị, rất độc đáo, chưa bao giờ tôi nghe. Cuối buổi cà phê, anh ấy khiêm tốn bảo có một số bài viết về con chip. Tò mò, đợi một thời gian cho đến khi được đọc những bài đó, tôi mới thấy chiều sâu của nghiên cứu và bao nhiêu thời gian, công sức anh ấy đã đầu tư vào đó rất đáng khâm phục. Sáu bài đầu khi nhận được tôi đọc say mê một mạch với tất cả sự thích thú. Lập tức tôi xin phép anh Dân cho đăng lại trên mạng rosetta. Lịch sử con chip là mảng tôi cứ thắc mắc làm sao để lấp đầy, thì nay anh Dân là người đã làm việc đó, và làm một cách tuyệt vời. Dưới mắt tôi, đó là loạt bài khai sáng về đề tài rất thời sự hiện nay, và anh đương nhiên sẽ trở thành người trí thức công chúng của Việt Nam. Phải có nhiều tri thức và tâm huyết mới viết được loạt bài liên quan với nhau ấy. Anh muốn truyền cảm hứng và tri thức cho công chúng về những câu chuyện khoa học thiết thân, không chỉ vì khoa học mà còn vì vận mệnh của các quốc gia, như anh vừa trình bày trong lời nói đầu của anh dưới đây.

Bất chấp sự phẫn nộ, Emmanuel Macron vẫn nhảy thẳng vào cái bẫy của Trung Quốc

BẤT CHẤP SỰ PHẪN NỘ, EMMANUEL MACRON VẪN NHẢY THẲNG VÀO CÁI BẪY CỦA TRUNG QUỐC

Pierre-Antoine Donnet^[*]

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong cuộc họp báo ở Amsterdam, ngày 12/04/2023. (Nguồn: Times)

Trong diễn đàn này, Pierre-Antoine Donnet nhấn mạnh: Tổng thống Pháp đã nhảy thẳng vào cái bẫy của Trung Quốc trong chuyến thăm Bắc Kinh. Khiến cho người đồng cấp Tập Cận Bình thật sự rất vui mừng. Emmanuel Macron cho biết Liên minh châu Âu phải tránh trở thành “chư hầu” của Hoa Kỳ và đứng ngoài vấn đề Đài Loan. Kết quả: sự không hiểu, sự bối rối, sự phẫn nộ và sự giận dữ, ở Pháp và ở nước ngoài.

Trong chuyến thăm cấp Nhà nước này, chưa một lần tổng thống Pháp đưa ra lời chỉ trích công khai dù là nhỏ nhất đối với Trung Quốc, một thế giới vẫn là độc tài nếu không muốn nói là đang trên đà trượt dốc hướng tới chủ nghĩa phát xít kể từ khi Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012. Còn hoàn toàn ngược lại khi Emmanuel Macron đã nhân lên những nụ cười và những lời tuyên bố có vẻ ngọt ngào đối với người chủ nhà Trung Quốc. Vào ngày thứ hai của chuyến thăm, mà mục tiêu ưu tiên là đạt được từ ông chủ Trung Quốc sự cam kết thuyết phục Vladimir Putin chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, Macron cho phép mình nói với báo chí: “Tôi biết rằng tôi có thể tin tưởng các bạn”. Một tuyên bố ít nhất cũng bị xem là độc đoán, vì chương trình nghị sự của Tập Cận Bình rõ ràng đã và vẫn không có điểm chung nào với chương trình nghị sự của Emmanuel Macron. Hơn nữa, Macron hoàn toàn không thu được gì trong vấn đề này, ngoại trừ những lời hứa mơ hồ không có sự cam kết bất cứ điều gì cụ thể.

Tập Cận Bình chỉ có nói rằng ông sẽ gọi điện cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky “vào thời điểm thích hợp”. Tự thân các cử chỉ, điệu bộ cũng đủ chứng tỏ: một nguyên thủ quốc gia Pháp luôn mỉm cười, dễ dãi, thường xuyên quay sang Tập Cận Bình, trong cuộc gặp gỡ với báo chí vào cuối cuộc gặp đầu tiên của họ. Tập Cận Bình, khi đến lúc phát biểu, chỉ nói bằng một giọng đơn điệu những chuỗi lải nhải đã được lặp đi lặp lại nhiều lần ở Bắc Kinh về mong muốn hành động vì hòa bình của Trung Quốc, mà không có bất cứ cái nhìn sang phía Emmanuel Macron.

Giảm thải CO2: Ba giới hạn trong cam kết của các doanh nghiệp

GIẢM THẢI CO₂: BA GIỚI HẠN TRONG CAM KẾT CỦA CÁC DOANH NGHIỆP

Natacha Tréhan

Khoảng 75% tổng lượng khí thải của các doanh nghiệp gắn liền với hoạt động của các nhà cung ứng hoặc khách hàng của họ. Pxhere, CC BY-SA

Những cam kết giảm thải CO₂ của các doanh nghiệp, thuộc bảy nền kinh tế tiên tiến nhất thế giới, đang phát triển trên một quỹ đạo tăng nhiệt độ ở mức 2,7°C, từ nay đến cuối thế kỷ này. Đây là những gì được rút ra từ những công trình nghiên cứu mới nhất của tổ chức phi lợi nhuận của Anh CDP (Carbon Disclosure Project – Dự án công khai tác động của khí thải carbon) liên quan đến 4.000 doanh nghiệp. Vì thế, chúng ta còn ở rất xa các cam kết của thỏa thuận Paris về hạn chế sự gia tăng nhiệt độ ở mức 1,5°C.

Làm thế nào để giải thích điều nói trên? Chúng tôi ghi nhận có ba hạn chế cơ bản.

Trường kinh tế

TRƯỜNG KINH TẾ

Pierre Bourdieu

Lưu ý của dịch giả về các chú thích

Dịch giả chỉ dịch các chú thích trong đó Pierre Bourdieu có đưa thêm những nhận xét, bình luận so với văn bản của bài viết. Còn những chú thích chỉ có tên tác giả, tựa sách, nhà và năm xuất bản, số trang của các cuốn sách được trích dẫn, dịch giả không dịch mà giữ nguyên bản

---

Pierre Bourdieu (1930-2002)

Le champ économique
- Pierre Bourdieu

Toàn bộ các nghiên cứu được thực hiện cách đây vài năm về việc sản xuất và thương mại hoá các căn nhà cá nhân đều nhằm mục đích thử thách các giả định lý thuyết, đặc biệt là các giả định nhân học, vốn là cơ sở của thuyết kinh tế học chính thống^[1]. Và điều này trong một cuộc đối đầu thực nghiệm về một đối tượng chính xác, được xây dựng một cách chặt chẽ, thay vì với một trong các cách đặt lại vấn đề tiên quyết, vì chúng vừa vô hiệu vừa vô bổ, điều chỉ có thể củng cố những tin đồ trong niềm tin của họ. Vì khoa học kinh tế trên thực tế là sản phẩm của một trường có tính đa dạng rất cao, nên không có sự “phê bình” nào đối với những tiền giả định hoặc những khiếm khuyết của nó mà bản thân nó đã không từng thể hiện^[2]. Giống như con vật nhiều đầu (Hydre de Lerne), nó có rất nhiều đầu khác nhau nên ta luôn có thể tìm thấy một cái đầu đã nêu ra, có phần ít nhiều đúng, câu hỏi ta đang cố hỏi và luôn luôn một cái đầu - không nhất thiết phải là cùng một đầu – mà ta có thể mượn từ đó các yếu tố để trả lời cho câu hỏi. Do đó, các phản biện đều bị xem như là thiếu hiểu biết hoặc bất công.

Đây là lý do tại sao đối với tôi, dường như cần phải tạo ra các điều kiện thực nghiệm cho một cuộc khảo sát phê phán thực sự không chỉ về khía cạnh này hay khía cạnh khác của lý thuyết kinh tế (chẳng hạn như lý thuyết hợp đồng, lý thuyết các dự kiến duy lý hoặc lý thuyết về tính duy lý hạn chế) mà về chính các nguyên tắc thiết kế của kinh tế học, chẳng hạn như biểu tượng về tác nhân và hành động, sở thích hoặc nhu cầu, nói tóm lại là mọi thứ cấu thành nên quan điểm nhân học mà hầu hết các nhà kinh tế học thường huy động trong thực tiễn của mình tuy không ý thức đến điều đó.

CHATGPT ĐÃ ĐỔ THÊM DẦU VÀO LỬA…

… sự lo ngại về cuộc chạy đua vũ trang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc về AI

Cuộc chạy đua phát triển thế hệ AI tiếp theo không chỉ diễn ra giữa các công ty công nghệ như Microsoft và Google — mà còn giữa các quốc gia đang nỗ lực hết mình để thúc đẩy và phát triển công nghệ của riêng mình.

Tác giả: David Ingram, NBC News, 5-3-2023

Người dịch: Lê Nguyễn

Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đầu tư đáng kể vào AI. Lauren Schatzman/NBC News

Tháng trước, trong khi thế giới công nghệ đang xôn xao về ChatGPT, thì bộ phận nghiên cứu của Bộ Quốc phòng đã đưa ra một thông báo về trí tuệ nhân tạo của riêng mình: Một bot AI đã điều khiển thành công máy bay chiến đấu F-16 trên bầu trời Nam California. 

Tin này tương đối ít được ai chú ý, nhưng nó cho thấy một sự thật bị bỏ qua: Cuộc chạy đua phát triển thế hệ AI tiếp theo không chỉ giữa các công ty công nghệ như Microsoft và Google – mà còn giữa các quốc gia, những quốc gia đang nỗ lực hết mình để thúc đẩy và phát triển công nghệ của chính họ.

Một cuộc cạnh tranh quốc tế về công nghệ AI đang diễn ra vào thời điểm căng thẳng cao độ giữa Mỹ và Trung Quốc, và một số chuyên gia đã bày tỏ sự lo sợ của họ về mức độ rủi ro đang tăng quá cao.

TẠI SAO TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CẦN HIỂU CÁC HỆ QUẢ

Một cỗ máy với khả năng nắm bắt được nguyên nhân và kết quả có thể học hỏi giống con người hơn, thông qua trí tưởng tượng và sự hối tiếc.

Neil Savage

Ảnh: Neil Webb

Khi Rohit Bhattacharya bắt đầu học tiến sĩ về khoa học máy tính, mục tiêu của ông là xây dựng công cụ có thể giúp các bác sĩ xác định trong những người mắc bệnh ung thư ai sẽ đáp ứng tốt với liệu pháp miễn dịch. Hình thức điều trị này hỗ trợ hệ thống miễn dịch cơ thể chiến đấu với các khối u, và giỏi nhất trong việc ngăn chặn sự phát triển ác tính, vốn tạo ra các protein có thể liên kết với các tế bào miễn dịch. Ý tưởng của Bhattacharya là tạo ra các mạng lưới thần kinh có thể lập hồ sơ di truyền của cả khối u lẫn hệ thống miễn dịch của một người, từ đó dự đoán những ai sẽ có khả năng được hưởng lợi từ việc điều trị.

Nhưng ông phát hiện ra rằng các thuật toán của mình không đáp ứng được nhiệm vụ. Bhattacharya có thể xác định các kiểu gien liên quan đến phản ứng miễn dịch, nhưng chừng đó là chưa đủ^[1]. Ông giải thích: “Tôi không thể nói rằng kiểu liên kết cụ thể này, hoặc biểu hiện cụ thể này của gien, là yếu tố quyết định nguyên nhân trong phản ứng của bệnh nhân đối với liệu pháp miễn dịch.”

Bhattacharya bị câu châm ngôn lâu đời rằng tương quan không có nghĩa là nhân quả cản trở – một trở ngại cơ bản trong trí tuệ nhân tạo (AI). Máy tính có thể được luyện để phát hiện các mẫu trong dữ liệu, ngay cả những mẫu rất tinh vi mà con người có thể bỏ sót. Và máy tính có thể sử dụng các mẫu đó để đưa ra dự đoán – ví dụ: một điểm trên phim chụp X-quang phổi cho biết có khối u^[2]. Nhưng khi nói đến nguyên nhân và kết quả, máy móc thường đặc biệt bó tay. Chúng thiếu hiểu biết thường thức về cách thế giới vận hành, điều mà con người có được nhờ sống trong thế giới đó. Chẳng hạn, các chương trình AI được huấn luyện để phát hiện bệnh trong phim chụp X-quang phổi đôi khi đi chệch hướng vì mải tập trung vào các kí hiệu dùng để đánh dấu phía nào là bên phải tấm phim^[3]. Rõ ràng, ít nhất đối với con người, là không có mối quan hệ nhân quả nào giữa kiểu dáng và vị trí của chữ “R” (right) trên phim chụp X-quang và các dấu hiệu của bệnh phổi. Nhưng nếu không có hiểu biết đó, bất kỳ điểm khác biệt nào trong cách vẽ hoặc chọn vị trí đánh dấu cũng có thể đủ hướng một cỗ máy đi nhầm đường.

Nội phát luận & Ngoại phát luận trong Phát triển khoa học (J. B. Morrell, 1981)

NỘI PHÁT LUẬN & NGOẠI PHÁT LUẬN TRONG LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN KHOA HỌC (1981)

Tác giả: Jack B. Morrell^*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

1 - Nội phát luận

Quan điểm cho rằng khoa học chủ yếu là một sự nghiệp trí tuệ trừu tượng tách rời khỏi hoàn cảnh xã hội, chính trị và kinh tế.

Để giải quyết những vấn đề liên quan đến sự hiểu biết và kiểm soát thế giới tự nhiên, giới sử gia khoa học theo nội phát luận tập trung trên các khía cạnh trí tuệ hiển nhiên của bối cảnh khoa học, nhằm làm nổi bật vai trò của những khung khái niệm, các quy trình phương pháp và những công thức lý thuyết. Do thường quan tâm đến việc bảo vệ khoa học như một hình thức tư tưởng thuần lý cao cấp nhất, họ cho rằng những đổi thay trong nền khoa học của quá khứ chỉ độc nhất hay chủ yếu phát xuất từ việc giải quyết những vấn đề trừu tượng đã kế thừa trong một lĩnh vực nghiên cứu cụ thể.

Những quyến rũ của nội phát luận là có thật. Nó tránh được sự ngây thơ của những hình thức ngoại phát luận thô sơ […]. Ở mức tốt nhất, nó biểu hiện khoa học như một sự nghiệp trí tuệ lớn lao; và cho thấy tầm quan trọng trong quá khứ của những nhận thức và thái độ thường là khác với những từ cùng tên ngày nay. Nó nhấn mạnh trên sự liên tục, gắn kết và tiến bộ không ngừng của khoa học. Ở dạng duy tâm chủ nghĩa, nó mô tả khoa học trong quá khứ như một hoạt động trí tuệ biệt truyền, giàu óc tưởng tượng và sáng tạo, khác xa với hoạt động sưu tập sự kiện thường ngày.

Ở những người theo nội phát luận nhiệt tình, quan điểm này bỏ qua những hoàn cảnh “bên ngoài” từng ảnh hưởng đến những nhà tự nhiên học cần được sự bảo trợ đáng kể thuộc một loại nào đó. Một sử gia nội phát luận về thiên văn học sau năm 1600, hoặc hóa học sau năm 1800 chẳng hạn sẽ tập trung trên các giả thuyết, lý thuyết, phương pháp, và những quan sát hoặc thí nghiệm liên quan tới các lý thuyết, trong khi bỏ qua những vấn đề về quyền lực hay tiền bạc đã tạo ngân quỹ cho phép các đài quan sát thiên văn, và những phòng thí nghiệm hóa học được thành lập và hoạt động. Các nhà nội phát luận giáo điều chỉ thừa nhận tầm quan trọng của kích thước xã hội trong khoa học ở việc phổ biến tri thức, chứ họ thường không hề xét tới cái khả năng là thứ tri thức đó chẳng những có thể được hình thành nhằm đáp ứng các biến cố chính trị xã hội, mà còn có thể được xây dựng chung bởi các nhà khoa học như một nhóm xã hội thống trị.

Khoa học là một hình thức nghiên cứu trí tuệ đáng chú ý. Do đó, như một cách tiếp cận không giáo điều, nội phát luận sẽ luôn luôn là một truyền thống thiết yếu trong lịch sử khoa học, miễn là chúng ta hiểu rằng nó chẳng là gì khác hơn một phạm trù do giới sử gia khoa học nghĩ ra, cho mục đích và sự thuận tiện của chính họ.

Cải cách hưu trí: châu Á đang ở đâu?

CẢI CÁCH HƯU TRÍ: CHÂU Á ĐANG Ở ĐÂU?

Tác giả: Hubert Testard^[*]

(Source: Rane)

Vào lúc cải cách hưu trí tại Pháp làm dấy lên sự tức giận mãnh liệt và một phong trào chống đối rộng lớn của quần chúng, chúng ta cũng cần quan tâm nhìn qua nơi khác để so sánh các thách thức và các động thái. Toàn châu Á đang đối mặt với tình trạng già hóa của dân số - với mức độ nhanh chóng khác nhau tùy theo nước -, tình trạng này cũng đặt vấn đề hưu trí vào trọng tâm của các cuộc thảo luận chính trị. Các chế độ hưu trí là khác nhau, các khởi điểm của bảo hiểm xã hội rất là đa dạng, nhưng không ai thoát khỏi sự cần thiết của các cải cách, và vấn đề tuổi bắt đầu nghỉ hưu được đặt ra hầu như khắp nơi.

Nhiều phúc trình mới đây của OCDE (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế) và những dự báo của các nhà nhân khẩu học của Liên Hiệp Quốc giúp cho chúng ta có một tầm nhìn khá chính xác về cách thức mà các nước châu Á đề cập đến vấn đề hưu trí.

DÂN SỐ CHÂU Á GIÀ NHANH

Sự giảm sút mức sinh và sự gia tăng tuổi thọ là những xu hướng căn bản liên quan đến tất cả các nước châu Á, và hậu quả là sự gia tăng nhanh chóng thành phần người già trên 65 tuổi (gọi là “người cao tuổi”) trong tổng dân số. Trong khi nước Pháp phải cần 70 năm – từ 1950 đến 2020 – để tăng gần gấp đôi tỷ lệ người cao tuổi và đạt 21% dân số, thì châu Á chỉ cần 35 năm để tỷ lệ số người cao tuổi tăng gấp đôi, và đạt 9,1% dân số châu Á năm 2020. Các nhà nhân khẩu học của Liên Hiệp Quốc đã dự đoán tỷ lệ số người cao tuổi ở châu Á sẽ tăng gấp đôi một lần nữa vào khoảng năm 2050 và thành phần người cao tuổi sẽ chiếm trung bình 19% dân số châu Á. Trong cùng thời gian, thành phần người cao tuổi tại Pháp chỉ tăng thêm một phần ba và đạt 28,5% dân số.

 LỜI HỨA HÃO HUYỀN CỦA CHATGPT

Noam Chomsky, Ian Roberts
và Jeffrey Watumull

Nguyễn Đức Tường (biên dịch)

Bởi Ruru Kuo

Noam Chomsky là giáo sư ngôn ngữ học tại Đại học Arizona và là giáo sư danh dự về ngôn ngữ học tại Viện Công nghệ Massachusetts MIT. Ian Roberts là giáo sư ngôn ngữ học tại Đại học Cambridge. Jeffrey Watumull là giáo sư triết học và là giám đốc trí tuệ nhân tạo tại Oceanit, một công ty khoa học và công nghệ.

Jorge Luis Borges đã từng viết rằng sống trong một thời đại đầy nguy hiểm và hứa hẹn tức là trải nghiệm cả bi kịch lẫn hài kịch, như với “những khám phá sắp xảy ra” để biết rõ ngay về chúng ta và thế gian. Ngày nay, những tiến bộ vượt bực được cho là có tính cách cách mạng của chúng ta về trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, AI) thực sự gây ra cả lo lắng và lạc quan. Lạc quan vì trí thông minh là phương tiện giúp chúng ta giải quyết vấn đề. Lo lắng vì chúng ta sợ nhánh AI phổ biến và thời thượng nhất — máy biết học — sẽ làm suy giảm nền khoa học và hạ thấp đạo đức bằng cách kết hợp vào công nghệ một quan niệm sai lầm cơ bản về ngôn ngữ và kiến thức.

ChatGPT của OpenAI, Bard của Google và Sydney của Microsoft là những kiệt tác về máy biết học. Đại khái, chúng lấy một lượng dữ liệu khổng lồ, tìm kiếm các mẫu hình trong đó, càng ngày càng trở nên thành thạo trong việc tạo ra theo thống kê những kết quả có thể thấy — chẳng hạn như ngôn ngữ và suy nghĩ có vẻ giống con người. Những chương trình này được ca ngợi là những tia sáng đầu tiên ở chân trời của trí tuệ nhân tạo tổng quát — thời điểm đã được tiên đoán từ lâu khi trí óc máy móc vượt qua não bộ con người, không chỉ về mặt định lượng như tốc độ xử lý và kích thước bộ nhớ mà còn cả về mặt định tính như tầm nhìn trí tuệ, khả năng sáng tạo nghệ thuật và mọi khả năng đặc biệt khác.

Ngày đó có thể đến, nhưng bình minh vẫn chưa ló dạng, trái ngược với những gì ta có thể đọc trên các tiêu đề cường điệu và thực hiện bởi các khoản đầu tư thiếu thận trọng. Phát hiện của Borges về sự hiểu biết đã không và sẽ không — và, chúng tôi khẳng định, không thể — xảy ra nếu những chương trình máy biết học như ChatGPT tiếp tục thống trị lĩnh vực AI. Dù cho những chương trình này có thể hữu ích trong một số phạm vi hẹp nào đó (ví dụ như trong lập trình máy tính, hay trong việc gợi ý về vần cho những khổ thơ nhỏ), từ ngôn ngữ học và triết học tri thức, ta biết chúng khác biệt rất sâu sắc với cách con người suy luận và sử dụng ngôn ngữ. Những khác biệt này đặt ra những hạn chế đáng kể đối với những gì mà những chương trình này có thể làm, vì điều đó đã mã hoá chúng với những khiếm khuyết không thể sửa chữa được.

Sự bất đồng Washington: Học thuyết của IMF đối mặt với sự phân mảnh

SỰ BẤT ĐỒNG WASHINGTON^[*]: HỌC THUYẾT CỦA IMF ĐỐI MẶT VỚI SỰ PHÂN MẢNH

Các cuộc phỏng vấn Chủ nghĩa tư bản chính trị trong chiến tranh

Một nhóm các nhà kinh tế của IMF xem xét nguy cơ phân mảnh trong nền kinh tế toàn cầu. Nếu nói về sự giải toàn cầu hóa có vẻ phóng đại đối với họ ngày nay, thì các diễn ngôn và chính sách đang quay lưng lại với trật tự kinh tế và thương mại được tạo ra sau khi cuộc Chiến tranh Lạnh chấm dứt – nhưng hướng tới cái gì? Để thoát khỏi sự phân mảnh, họ đề xuất đổi mới phương thức quản trị (gouvernance) tiến trình toàn cầu hóa.

Louis de Catheu^[**]

Cuộc phỏng vấn này là một tập mới trong loạt bài hàng tuần của chúng tôi “Chủ nghĩa tư bản chính trị trong chiến tranh”, xuất bản vào thứ Tư hàng tuần.

-------------------------------------------------------------------

Gần đây, hội nhập kinh tế toàn cầu dường như ngày càng bị đặt thành vấn đề. Theo các bạn, liệu chúng ta có thể nói về sự kết thúc của tiến trình toàn cầu hóa, hay thậm chí là sự giải toàn cầu hóa?

MICHELE RUTA

Michele Ruta

Điều quan trọng là phải phân biệt giữa một mặt là sự hội nhập thương mại và toàn cầu hóa, và mặt khác là các diễn biến chính trị. Hội nhập, tức là các dòng hàng hóa và dịch vụ toàn cầu, không bị thu hẹp. Hiện nay không thấy có xu hướng giải toàn cầu hoá trong các dữ liệu. Những gì chúng ta đang chứng kiến ​​là sự thay đổi trong diễn ngôn công khai về sự toàn cầu hóa và trong các chính sách mà các quốc gia theo đuổi trong các vấn đề thương mại.

Nền kinh tế thế giới đã trải qua những giai đoạn giải toàn cầu hóa thực sự: từ đầu Chiến tranh thế giới thứ nhất đến cuối Chiến tranh thế giới thứ hai, thương mại quốc tế, từng chiếm khoảng 40% tổng sản phẩm của thế giới, bị giảm xuống chỉ còn 20% của cải thế giới. Hội nhập thương mại được nối lại sau Chiến tranh và tăng tốc vào những năm 1990 và đầu những năm 2000. Gần đây hơn, chúng ta đi vào thời kỳ mà chúng tôi gọi là tiến trình toàn cầu hóa chậm (slowbalization), tức là một sự giảm sút của hệ số thương mại trên Tổng Sản Phẩm Toàn cầu (GDP Thế giới) phần lớn được giải thích bởi sự đình trệ của sự tăng trưởng của thương mại hàng hóa, trong khi thương mại dịch vụ tiếp tục tăng trưởng.