CÂY BÚT TRIỆT ĐỂ NHẤT CỦA NỮ QUYỀN? PHÁT HIỆN LẠI ANDREA DWORKIN
Tác giả: Loup Belliard
Nghiên cứu sinh tiến sĩ về văn học thế kỷ XIX và về giới
Đại học Grenoble Alpes (UGA)
 |
Andrea Dworkin năm 1981, phát biểu tại Gay american arts festival – festival nghệ thuật những người đồng tính Mỹ. Archives de John Glines |
Trong khi vụ án Mazan đặt các bạo lực phân biệt giới tính và bạo lực tình dục vào vị trí trung tâm của sự chú ý của truyền thông, có lẽ đã đến lúc khám phá và khám phá lại Andrea Dworkin, nhà nữ quyền Mỹ không được biết nhiều và lạc lõng đã tấn công vào những tác hại của sự kỳ thị phụ nữ trong những năm 1970.
Andrea Dworkin qua đời năm 2005. Trong 40 năm, nhà nữ quyền viết tiểu luận và là văn sĩ đã thúc đẩy sự quan tâm, đã làm lay động hoặc gây sợ hãi cho ý thức con người với những bài viết không nhân nhượng và gay gắt dường như đến từ một thế giới khác. Như Leonard Cohen, người hâm mộ bà, đã nói rõ vào năm 1988, có lẽ bà là “[tác giả đầu tiên], nam hoặc nữ, thể hiện một sự ngờ vực có tính nổi loạn sâu sắc theo nghĩa thiêng liêng và vô cùng xa lạ […]. Quan điểm mà bà theo đuổi […] có tính khiêu khích và cuốn hút đến nỗi nó tạo ra một thực trạng khác và có thể biến nó thành hiện thực.”
Ngày nay, dù những nghiên cứu về giới ở Pháp cũng như ở những vùng khác lại chú ý đến những công trình của bà, thì hầu như bà vẫn không được công chúng biết đến. Tại sao ngày nay đọc Dworkin vẫn còn là một điều thích đáng?
Suy nghĩ về những bạo lực gây ra cho phụ nữ
 |
Ra đời vào năm 1946 trong một gia đình Do Thái vùng New Jersey, Andrea Dworkin được biết đến từ những năm 1970 như là một người tranh đấu cho các quyền của phụ nữ, nhà báo, nhà văn viết tiểu thuyết và viết tiểu luận. Những bài viết của bà mang đặc điểm là một sự pha trộn giữa những suy tư mang tính lý thuyết rất sâu và việc sử dụng trực tiếp chính trải nghiệm của bà. Chính bà đã biết đến những bạo lực gia đình và tình dục, mại dâm và cuộc sống trên đường phố, bà xem những bạo lực gây ra cho phụ nữ là trung tâm của những suy nghĩ của bà, tất cả được thể hiện bằng một ngôn ngữ đặc biệt trộn lẫn văn phong hàn lâm với những cách diễn đạt rất trần trụi. Bà cũng trở nên nổi tiếng với tư cách là một nhà hùng biện, đã nhiều lần phát biểu trước công chúng trong các sự kiện về nữ quyền của làn sóng thứ hai và thứ ba của phong trào nữ quyền. Tính chiến đấu của bà vươn ra cả cuộc đấu tranh chống chiến tranh Việt Nam, chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc ở Nam Phi hay chống chủ nghĩa bài Do Thái. Bà tiếp tục xuất bản các tiểu thuyết, tiểu luận và bài báo cho đến những năm cuối đời, với việc xuất bản cuốn tự truyện của bà vào năm 2002: Heartbreak: The Political Memoir of a Feminist Militant (Đau xé lòng: Hồi ký chính trị của một người nữ quyền tranh đấu). Tại một trong những cuộc phỏng vấn cuối cùng bà, bà đã tuyên bố mong muốn rằng “công trình của bà sẽ là một chứng cứ nhân học về một xã hội nguyên thuỷ đã lụi tàn” một khi sự thống trị của nam giới sẽ bị bãi bỏ.
Những quan điểm triệt để
Sở dĩ ngày nay Dworkin dường như bị lãng quên bởi một bộ phận quan trọng của phong trào nữ quyền, chắc hẳn vì một số quan điểm của bà đi ngược lại với những quan điểm chiếm đa số trong phong trào hiện nay. Những phê phán triệt để mại dâm và sách báo, phim ảnh khiêu dâm làm cho bà trở nên khó được chấp nhận bởi một thế hệ mới những người tranh đấu mà phần lớn ủng hộ tình dục, họ bênh vực cho hai thực tiễn này như một phương tiện giải phóng khả dĩ.
Nhưng những bất đồng này không ngăn cản những người phản đối bà, nam cũng như nữ, chú ý đến những công trình của bà. Contrapoints, một phụ nữ quay phim người Mỹ ủng hộ nữ quyền của người chuyển giới đã nêu rõ điều này, năm vừa qua, với một thử nghiệm video The Witch Trials of J.K Rowling. Mặc dù Contrapoints đứng trên quan điểm ủng hộ tình dục, phần lớn lập luận của bà đều dựa trên tác phẩm Les femmes de droite – Những phụ nữ phe hữu, trong đó Dworkin tự nêu ra câu hỏi về những lý do khiến một số phụ nữ, đặc biệt là ở Mỹ, duy trì những quan điểm chống nữ quyền, chống ly hôn, chống ngừa thai hay phá thai. Để biện minh cho việc sử dụng tư tưởng của Dworkin của mình, Contrapoints tuyên bố rằng “Dworkin được biết đến nhờ những quan điểm triệt để về “tiêu cực về tình dục”, mà tôi không đồng tình. Nhưng bà là một nhà văn nữ thú vị, một trong những người uyên bác điên điên đi vào đầu óc chúng ta, và chúng ta không thể không nghĩ đến họ.”
 |
Cách sử dụng công trình của Dworkin như thế này là chứng cứ sống động rằng các nhà nữ quyền với những cảm nhận rất khác nhau có thể tìm thấy điều lý thú trong công trình của Dworkin, và họ sử dụng tư tưởng đã được mài dũa sắc bén của bà để cung cấp cho những lập luận của họ: ở đây, Contrapoints sử dụng Les femmes de droite, tác phẩm xuất bản năm 1983, để giải thích những khẳng định quan điểm bảo thủ gần đây của tác giả J.K Rowling. Với nữ quyền Pháp cũng vậy, ta gặp lại những dấu vết hoặc những sự trỗi dậy của tư tưởng này, dù có ý thức hay không: chỉ trích tại đây một trong những bài tiểu luận cuối cùng của Ovidie[*], La chair est triste hélas – Than ôi xác thịt thật buồn –, tiểu luận này gợi lại rất nhiều khía cạnh của những suy nghĩ được phát triển trong Coït (Giao hợp) của Dworkin cách đây 30 năm.
Một nữ tác giả cần được khám phá lại
Bước phát triển mới của lý thuyết nữ quyền ở nhà sách đã tạo thuận lợi cho những bản dịch tiếng Pháp gần đây của các tác phẩm của Dworkin, đặc biệt là nhà xuất bản Syllepse, kể từ giai đoạn hậu #Metoo. Vậy thì bắt đầu từ đâu để khám phá lại Dworkin? Tất nhiên tất cả tuỳ thuộc vào các mối quan tâm chính của bạn, vì bà đã đề cập và đào sâu nhiều chủ đề khác nhau liên quan đến phụ nữ và những bạo lực mà họ phải chịu. Les femmes de droite rõ ràng là một tiểu luận chính trị rất hấp dẫn, và có lẽ có tính thời sự hơn bao giờ hết, vào lúc mà phong trào “Tradwife” (viết tắt của “traditional wife” - phụ nữ truyền thống -), tán dương sự quay về vai trò người phụ nữ nội trợ đối với người phụ nữ đã kết hôn, phong trào này đang lan rộng trên các mạng xã hội và cũng là nơi mà các dữ liệu thống kê chứng minh rõ rằng phiếu bầu cho phe cực hữu cũng là phiếu bầu của phụ nữ.
Những sưu tập các tiểu luận và diễn văn của bà như Souvenez-vous, Résistez, Ne cédez pas hay Notre Sang có thuận lợi là đề ra một tập hợp những bài viết ngắn và hiệu quả về nhiều chủ đề khác nhau, và chắc hẳn là dễ tiếp cận nhất. Về Coït, tiểu luận có tính khiêu khích phân tích tình dục khác giới truyền thống với một sự sống sượng và cực đoan có lẽ là vô song, tác phẩm này chủ yếu hướng đến những nam, nữ độc giả có hiểu biết hơn, đã quen thuộc với những văn bản về lý thuyết nữ quyền, nhưng tác phẩm khai triển những ý tưởng lý thú về cách mà tình dục mang tính gia trưởng xây dựng và duy trì những chuẩn mực về giới.
Gây khó chịu, cay độc, đôi khi xúc phạm: Dworkin là một nhà tư tưởng duy nhất đã không bao giờ để độc giả của mình được yên ổn. Vào thời điểm thành công rực rỡ về mặt thương mại của những bài tiểu luận hai mặt về nữ quyền đôi khi rất phiến diện, suy nghĩ tinh tế, sâu sắc và đôi khi gây bối rối của bà, đã đẩy lập luận của bà đến cùng mà không bao giờ hối tiếc, xứng đáng được khám phá lại, để truyền cảm hứng cho các thế hệ mới trong hành trình tìm kiếm sự thật của họ.
Người dịch: Thái Thị Ngọc Dư
Nguồn: “La plume la plus radicale du féminisme? Redécouvrir Andrea Dworkin”, The Conversation, 16.9.2024.
Chú thích: [*]
Ovidie là một nữ đạo diễn và diễn viên người Pháp, đã từng sản xuất phim khiêu dâm - ND
