4.5.25

Tiến tới cuộc đại chiến giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ (phần một)

TIẾN TỚI CUỘC ĐẠI CHIẾN GIỮA TRUNG QUỐC VÀ HOA KỲ (PHẦN MỘT)

Ở hai bên bờ Thái Bình Dương, hai gã khổng lồ đang chuẩn bị cho trận chiến.

Hàng triệu máy bay không người lái, hàng nghìn tàu chiến, vệ tinh, trung tâm dữ liệu và thuế quan... Những yếu tố của cuộc đối đầu, một phần, đã có rồi. Chúng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để biết được chiến tranh công khai sẽ như thế nào.

Tập đầu tiên của cuộc điều tra sâu rộng của Jean-Michel Valantin.

Tác giả: Jean-Michel Valantin[*]

Hình: © SIPA

Trên không, hàng ngàn máy bay không người lái được trang bị AI tiến hành chiến tranh mà không cần sự chỉ huy của con người, hoạt động giống như một siêu quân đội không có người lãnh đạo.

Chúng quyết định mọi thứ, hạ cánh và bay từ một tàu sân bay khổng lồ được chế tạo riêng cho chúng.

Chúng sắp bao vây Đài Loan...

Khi cuộc đối đầu trở nên gay gắt, chiến tranh giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ có thể diễn ra dưới hình thức nào?

Chúng tôi công bố phần đầu tiên của cuộc điều tra để chuẩn bị cho cuộc đối đầu sắp tới. Để nhận các tập tiếp theo trong hộp thư điện tử của bạn, hãy đăng ký Le Grand Continent.

----------------------------------------------------

Vào đầu tháng 12 năm 2024, một tàu sân bay mới của Trung Quốc “xuất hiện” tại cảng Quảng Châu. Dài 200 mét và rộng 40 mét, tàu chiến khổng lồ này thể hiện những đặc điểm kỹ thuật dường như đặc trưng của tàu sân bay cho máy bay không người lái cũng như cho máy bay[1].

Chính phủ Trung Quốc vừa đặt hàng một triệu máy bay không người lái cảm tử cho các ngành công nghiệp quốc gia.

Cùng thời điểm đó, Lầu Năm Góc mới đang xây dựng một trí tuệ nhân tạo chuyên thiết kế các kế hoạch chiến tranh ở Châu Âu và Châu Á.

Về phần mình, hải quân Trung Quốc đang tăng cường số lượng các cuộc diễn tập quy mô lớn xung quanh Úc và Đài Loan.

Vào tháng 2 năm 2025, Tổng thống Trump tuyên bố tăng 20% ​​thuế quan đối với hàng hóa từ Trung Quốc, được cộng vào nhiều mức tăng đã được áp đặt kể từ tháng 3 năm 2018, khi ông phát động cuộc chiến thuế quan và xuất khẩu công nghệ chống lại Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.

Bắc Kinh đáp trả bằng cách tuyên bố tăng thuế từ 10% đến 15% đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ, khi mà lĩnh vực nông nghiệp là đặc biệt nhạy cảm đối với chính quyền Trump.

Từ ngày 2 đến ngày 4 tháng 4 năm 2025, Tổng thống Trump đã công bố một loạt thuế quan, áp dụng mức thuế phụ thu 145% đối với các sản phẩm Trung Quốc nhập khẩu vào Hoa Kỳ.

Bắc Kinh trả đũa bằng cách áp thuế bổ sung 125% đối với các sản phẩm của Mỹ.

Vào giữa tháng 3 năm 2025, Pete Hegseth, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, đã ban hành một bản ghi nhớ cho các cơ quan của mình. Mệnh lệnh của ông rất đơn giản: ưu tiên lập kế hoạch cho một cuộc chiến tranh có thể xảy ra giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc[2].

Tại Trung Mỹ, các cuộc đàm phán về việc mua lại các cảng Thái Bình Dương và Đại Tây Dương của Kênh đào Panama của quỹ đầu tư Mỹ BlackRock từ quỹ CH Hutchinson của Hồng Kông - do tỷ phú Trung Quốc Lý Gia Thành làm chủ - đã bị Bắc Kinh đình chỉ với lý do bảo vệ “Con đường tơ lụa mới”[3]. Với thuật ngữ này, Đảng Cộng sản Trung Quốc muốn nói đến loạt cơ sở hạ tầng hàng hải và đất liền liên lục địa khổng lồ do Trung Quốc xây dựng từ năm 2013 - cho phép nhiều khu vực lục địa vận chuyển mọi loại sản phẩm của họ đến Trung Quốc. Nhưng dự án khổng lồ này cũng trải dài từ Trung Quốc đến Châu Á, Châu Phi, Châu Âu và Trung Đông[4].

Ngoài những thông báo ồn ào và những lời lẽ gay gắt, những tháng đầu năm 2025 được đánh dấu bằng sự leo thang cụ thể trong cuộc đối đầu giữa Bắc Kinh và Washington.

Bất chấp sự phụ thuộc lẫn nhau sâu sắc kể từ những năm 1980, Hoa Kỳ và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa dường như đang đi vào những động thái chiến tranh đa ngành và đa lĩnh vực, đặc biệt là quân sự.

Khi các cuộc khủng hoảng khác nhau nối tiếp và chồng lên nhau, chúng tạo ra những hiệu ứng lai tạp nuôi dưỡng các chiến lược cũng mang tính lai tạp – vốn kích hoạt chúng. 

Những tháng đầu năm 2025 được đánh dấu bằng sự leo thang cụ thể trong cuộc đối đầu giữa Bắc Kinh và Washington.

Jean-Michel Valantin

Do đó ta có quyền đặt ra câu hỏi: Liệu Hoa Kỳ và Trung Quốc sắp gây chiến với nhau không? Hay có thể là cuộc chiến này đã bắt đầu từ lâu rồi?

Khi hai cường quốc thực hiện các chính sách lớn và nhanh chóng để quân sự hóa trí tuệ nhân tạo, thì một cuộc xung đột như vậy có thể diễn ra dưới hình thức nào?

Xé tan Chimerica: Từ thời tiền chiến đến cuộc chiến tranh thương mại mở

Phát động lại cuộc chiến tranh thương mại

Danh sách dài Ngày Giải phóng/Liberation Day của Donald Trump bao gồm mức tăng thuế 34% đối với hàng hóa Trung Quốc, được cộng vào mức tăng 20% được áp đặt hồi tháng 3, tức là hơn 54% trong vòng một tháng.

Vào tháng 3 năm 2025, Bắc Kinh đáp trả bằng cách tăng thuế hải quan của Trung Quốc đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ từ 10% đến 15% trước khi tăng mức thuế phụ thu 145% vào ngày 10 tháng 4. Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ áp thuế 125% đối với tất cả các sản phẩm của Mỹ. Bộ Thương mại Trung Quốc cũng tuyên bố kiểm soát xuất khẩu đất hiếm sang Hoa Kỳ, bao gồm gadolinium, một loại quặng được sử dụng trong nghiên cứu hình ảnh y tế, laser và nghiên cứu về đông lạnh[5].

Mặc dù có thể rất ngoạn mục, nhưng chuỗi sự kiện này trên hết tương ứng với việc vượt thêm một cấp độ nữa của sự leo thang đối lập Trung Quốc và Hoa Kỳ, trong cuộc chiến tranh thương mại và công nghệ được phát động vào tháng 3 năm 2018 trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của Donald Trump[6].

Cuộc thập tự chinh chống Chimerica của Donald Trump

Nhưng kể từ đầu những năm 1980, việc các ngành công nghiệp của Mỹ chuyển sang Trung Quốc - để tận dụng mức lương thấp của đông đảo công nhân Trung Quốc - đã mang lại cho “Trung Quốc” có sở cho năng lực công nghiệp sản xuất và xuất khẩu sản phẩm sang Hoa Kỳ. Kết quả là sự đan xen giữa hai nền kinh tế đến mức nhà sử học Niall Ferguson có thể mô tả đó như là sự lai tạo. Từ đó xuất hiện “Chimerica”, thực thể kinh tế kỳ lạ này hiện là của chung của cả hai cường quốc[7].

Nhưng Chimerica cũng là động cơ của “Cú sốc Trung Quốc/China shock” ở Hoa Kỳ[8].

“Quy mô của tiến trình quân sự hóa AI do Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) triển khai đang thay đổi.”

“Các nền tảng phần mềm cho phép phối hợp các đàn rô-bốt hoặc máy bay không người lái tự chủ chứa đựng một lợi ích quan trọng đối với quân đội: chúng giúp tập hợp các yếu tố tác động thuộc nhiều loại khác nhau để thực hiện các nhiệm vụ hậu cần hoặc tác chiến phức tạp.”

Sự dịch chuyển của các ngành công nghiệp đã tàn phá nền kinh tế và cấu trúc xã hội của toàn bộ nhiều quốc gia. Trong gần bốn mươi năm, tình hình này ngày càng trở nên tồi tệ hơn do sự gần như thể chế hóa một tình trạng thâm hụt thương mại mang tính cơ cấu. Từ những năm 2010, điều này được biểu hiện qua hơn 320 tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào Hoa Kỳ, trong khi Trung Quốc chỉ nhập khẩu 100 tỷ đô la sản phẩm của Mỹ, bao gồm cả sản phẩm nông nghiệp, và xu hướng này ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Do đó, mục tiêu trước tiên của chiến lược chiến tranh kinh tế của Mỹ là xé nát “Chimerica”.

Hiệu quả của chiến lược này đã được khẳng định ngay từ ngày 6 tháng 4 với thông báo về việc thiết lập một thỏa thuận hợp tác kinh tế giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, bao gồm một số điều khoản tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi đất hiếm của Trung Quốc để đổi lấy việc Trung Quốc mua chất bán dẫn từ hai nước kia.

Hoa Kỳ và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa dường như đang tiến tới một cuộc chiến tranh đa ngành, đa lĩnh vực, đặc biệt là quân sự.

Jean-Michel Valantin

Trên thực tế, thỏa thuận này sẽ cho phép Trung Quốc đa dạng hóa nguồn nhập khẩu chất bán dẫn, qua đó bổ sung cho sự tăng trưởng sản xuất chất bán dẫn trong nước ngày càng hiệu quả của Trung Quốc[9]. Các sản phẩm này là những yếu tố công nghệ cơ bản của chiến lược lớn của Trung Quốc nhằm phát triển trí tuệ nhân tạo, kể từ năm 2017, với mục tiêu đưa Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về AI vào năm 2030[10]. Sự tái hợp tác ba bên này cũng có thể là một nỗ lực nhằm tách chuỗi giá trị của Hàn Quốc khỏi Hoa Kỳ – tuy nhiên với một hạn chế lớn: các hạn chế xuất khẩu của Mỹ có tác động đáng kể đến sản xuất của Hàn Quốc và Nhật Bản trong lĩnh vực này.

Đối lại, thuế quan của Trung Quốc đối với các sản phẩm của Hoa Kỳ sẽ tác động đến xuất khẩu nông sản từ vùng Tây Nam và Trung Tây Hoa Kỳ. Việc giảm xuất khẩu có thể dẫn một cách cơ học đến việc chuyển hướng thặng dư nông sản của Mỹ sang thị trường nội địa, từ đó dẫn đến việc giảm hoặc thậm chí là giảm lạm phát giá lương thực. Nói cách khác, việc xây dựng các “pháo đài hải quan” quốc gia thực sự phá vỡ mạng lưới trao đổi và phụ thuộc lẫn nhau mà từ đó “Chimerica” ​​xuất hiện.

Ngược lại, sự suy giảm liên tục trong sự phụ thuộc lẫn nhau này, vốn đã tăng tốc kể từ ngày 3 tháng 4 năm 2025, đi kèm với sự gia tăng (tính) xung đột giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, bắt đầu chậm nhất từ ​​năm 2018 và việc phát động cuộc chiến hải quan và công nghệ chống lại Trung Quốc.

Từ Stargate đến DeepSeek: Mở rộng lĩnh vực đấu tranh

Stargate

Vào ngày 21 tháng 1 năm 2025, một ngày sau lễ nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố khởi động dự án “Stargate”.

Kế hoạch khổng lồ này nhằm mục đích xây dựng một mạng lưới gồm 50 siêu trung tâm dữ liệu tại Hoa Kỳ trong vòng năm năm và sẽ được tài trợ thông qua một loạt các khoản đầu tư với tổng giá trị hơn 500 tỷ đô la.

Được thành lập để hỗ trợ sự phát triển của AI đặc biệt do Open AI sản xuất, mạng lưới này được hỗ trợ bởi các thành viên khác của tập hợp Stargate, trong đó có Microsoft. Các nhà đầu tư chính là Softbank, quỹ đầu tư Nhật Bản chuyên về các công nghệ mới, quỹ BlackRock của Mỹ và quỹ MGX của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất[11].

DeepSeek: Quái vật từ vực sâu ở Thâm Quyến

Trong những ngày tiếp theo, cổ phiếu và các công ty công nghệ và AI của Mỹ đã bị rung chuyển dữ dội bởi sự ra mắt của DeepSeek R1, một sản phẩm trí tuệ nhân tạo do một công ty khởi nghiệp cùng tên của Trung Quốc sản xuất.

Bắt đầu hoạt động ngày 20 tháng 1 năm 2025 — ngày Tổng thống Trump nhậm chức — DeepSeek R1 đã trở thành ứng dụng AI được tải xuống nhiều nhất trên cửa hàng ứng dụng của Apple chỉ trong một tuần[12].

AI này của Trung Quốc được thiết kế dựa trên sự sắp xếp các chất bán dẫn cho phép rút ngắn thời gian đào tạo và giảm mức tiêu thụ năng lượng của mô hình: “H 20”, một phiên bản được thiết kế và dành cho thị trường Trung Quốc của chip H100 từ Nvidia của Mỹ. Chip H100 được thiết kế có chủ đích để có công suất yếu hơn so với mẫu ban đầu. Điều này cho phép chúng thoát khỏi các lệnh trừng phạt thương mại xuyên lãnh thổ do chính quyền Biden áp đặt từ năm 2022 nhằm hạn chế xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc.

Ở một mức độ nào đó, DeepSeek khẳng định khả năng thích ứng của Trung Quốc với những hạn chế do Hoa Kỳ áp đặt.

Jean-Michel Valantin

Những nghi ngờ này đang bộc lộ rõ ​​trong phiên giao dịch chứng khoán ngày 27 tháng 1 năm 2025 và cơn bão đang tấn công các cổ phiếu công nghệ và AI trên Phố Wall. Chỉ trong một ngày, toàn bộ các cổ phiếu công nghệ và AI của Mỹ đã mất hơn một nghìn tỷ. Chỉ riêng giá cổ phiếu của Nvidia, gã khổng lồ về chất bán dẫn của Mỹ, đã mất 593 tỷ đô la trong ngày.

Hai ngày sau cuộc tấn công về mặt công nghệ và tài chính của DeepSeek R1, Alibaba, gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc và là đối thủ cạnh tranh chính của Amazon, đã cho ra mắt chatbot Qwen, thậm chí còn hiệu quả hơn DeepSeek trong một số chức năng nhất định.

Theo góc nhìn chiến lược, diễn tiến của sự “va đập” này vào Dự án Stargate thông qua sự liên tiếp ra mắt của các AI của Trung Quốc và tác động tài chính của chúng có thể được ví như là những tác động của một cuộc tấn công địa kinh tế và tài chính vào ngành công nghiệp AI của Mỹ. Sau khi DeepSeek ra mắt, thông báo quan trọng mới nhất là cam kết của NVIDIA vào ngày 14 tháng 4 về việc sản xuất các trung tâm dữ liệu cho AI với mức 500 tỷ đô la trong bốn năm[13].

Về phần mình, Trung Quốc cũng không từ bỏ mô hình này, họ đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng - bằng chứng là các thông báo gần đây từ Alibaba[14] và ByteDance[15].

Techno-Caesarists: Thung lũng Silicon trong Nhà Trắng

Dưới thời chính quyền Trump, quyền lực hành pháp Hoa Kỳ đã nằm sâu trong mạng lưới lãnh đạo của ngành công nghệ, truyền thông xã hội và trí tuệ nhân tạo Hoa Kỳ.

Elon Musk, người giàu nhất thế giới, chủ sở hữu của Tesla, Space X, Starlink, Neuralink, X và xAI, ở trung tâm trong kế hoạch của Trump thông qua D.O.G.E. Nhưng ông cũng là người đồng sáng lập PayPal, cùng với Peter Thiel, người sáng lập Palantir, và David Sacks, hiện là “ông trùm” tiền mã hóa tại Nhà Trắng. Thiel cũng là người đứng đầu Quỹ Founders, một quỹ đầu tư chuyên về công nghệ mới và AI, và ông đã hỗ trợ việc thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm của J. D. Vance, phó tổng thống của Donald Trump[16].

Chính mạng lưới Thung lũng Silicon này cũng đã tổ chức sự xích lại gần nhau giữa Donald Trump và Sam Altman, CEO của OpenAI, Mark Zuckerberg, CEO của Meta — đế chế rộng lớn của Facebook, Threads, WhatsApp và Instagram — và Jeff Bezos, người sáng lập Amazon và Blue Horizon kiêm chủ sở hữu của tờ Washington Post, trong giai đoạn chuyển giao giữa ngày 8 tháng 11 năm 2024 và lễ nhậm chức mới của Donald Trump. Nhóm người này đại diện cho mối liên kết của các mạng lưới tài chính, công nghệ và công nghiệp tạo nên nền tảng của ngành công nghiệp AI của Mỹ.

“Replicator nhằm vào việc cung cấp cho Hoa Kỳ khả năng sản xuất máy bay không người lái dự kiến sản xuất một lượng lớn máy bay không người lái đủ để vượt qua số lượng nhân sự và trang thiết bị của quân đội Trung Quốc.”

Trong bối cảnh chính trị, xã hội và công nghiệp này, ở một mức độ nhất định, DeepSeek khẳng định năng lực của Trung Quốc trong việc thích ứng với những ràng buộc do Hoa Kỳ áp đặt cũng như hiệu quả của công nghệ Trung Quốc được trình bày là vượt trội hơn so với công nghệ của Mỹ - trong khi lại “tiết kiệm” hơn, ngay cả khi tổng chi phí hoạt động, bao gồm cả ưu tiên của máy chủ của DeepSeek, vẫn có thể lên tới con số ước tính từ 500 triệu đến một tỷ đô la[17].

Với sự xâm nhập của DeepSeek R1 chủ yếu thông qua cửa hàng ứng dụng Apple, công ty khởi nghiệp Trung Quốc này nhấn mạnh khả năng các công ty Trung Quốc sử dụng sức mạnh của Mỹ để phổ biến các tiêu chuẩn công nghệ vì lợi ích của các công ty công nghệ Trung Quốc.

Cuối cùng, DeepSeek là một mô hình mã nguồn mở, bất kỳ ai cũng có thể sao chép và sử dụng nó, dẫn đến sự lan truyền trên diện rộng của cả mô hình và các tiêu chuẩn của Trung Quốc mà nó sử dụng và lan truyền - do đó giao thoa trực tiếp với công nghệ của Mỹ và các tiêu chuẩn của nước này. “Thời khắc DeepSeek” do đó có thể được hiểu là thời khắc phá hoại các động cơ bá quyền của công nghệ của Mỹ bằng các chuẩn mực đặc thù của công nghệ và của chiến lược của Trung Quốc[18].

Trình tự lịch sử đặc biệt dày đặc, kéo dài từ lễ nhậm chức của Donald Trump vào ngày 20 tháng 1 năm 2025 cho đến khi cuộc chiến thuế quan giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc leo thang vào ngày 4 tháng 4 năm 2025, do đó chứng kiến ​​sự mở rộng của cuộc xung đột giữa hai nước, cũng mang tính chất quân sự.

Động thái này trải dài từ lĩnh vực công nghệ, tài chính và chính trị đến lĩnh vực thương mại và đang làm đảo lộn sâu sắc các hoạt động thương mại và các sự cân bằng toàn cầu.

Nhưng sự bùng nổ bạo lực này cũng đang lan rộng sang lĩnh vực quân sự, đồng thời củng cố các động thái của tiến trình vũ khí hóa AI, từ thuật toán đến máy bay không người lái và rô-bốt[19].

Chuẩn bị cho cuộc đụng độ: Việc sử dụng AI trong chiến tranh đã bắt đầu

Máy bay không người lái của Anduril

Vào tháng 12 năm 2021, công ty Anduril, chuyên sản xuất máy bay không người lái ngày càng tự chủ, đã ký hai văn bản quan trọng.

Văn bản đầu tiên là quan hệ đối tác với OpenAI nhằm mục đích tăng cường năng lực tác chiến mạng của các hệ thống phòng không và chống máy bay không người lái[20].

Văn bản thứ hai là hợp đồng trị giá 100 triệu đô la với Lực lượng Không gian Hoa Kỳ/US Space Force[21]. Mục đích của hợp đồng này là mở rộng năng lực của lực lượng vũ trang này để tích hợp các dịch vụ xử lý dữ liệu, đặc biệt là trong lĩnh vực tác chiến. Những hợp đồng này được ký kết khi Anduril đang xây dựng một khu phức hợp công nghiệp rộng 500 km2 ở Columbus, Ohio, để “phát triển vượt bậc” khả năng máy bay không người lái chiến đấu của mình[22].

Khối lượng và bầy đàn: “Replicator” là tên của cái gì?

Dự án công nghiệp này nhằm mục đích đáp ứng chính sách quốc phòng có tên là “Replicator”, được đưa ra vào năm 2023.

“Replicator” có mục đích cung cấp cho Hoa Kỳ khả năng sản xuất máy bay không người lái nhằm vào việc sản xuất một lượng lớn máy bay không người lái vượt qua số lượng nhân sự và trang thiết bị của quân đội Trung Quốc.

Thông báo công khai về chính sách này được đưa ra vào ngày 28 tháng 8 năm 2023, bởi Thứ trưởng Quốc phòng Kathleen Hicks từ căn cứ hải quân Hoa Kỳ trên đảo Guam[23]. Căn cứ này, một trong những căn cứ quan trọng nhất của Hải quân Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, sẽ là một trong những điểm hỗ trợ chiến lược quan trọng trong trường hợp xảy ra hoạt động tác chiến hải quân giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Việc lựa chọn căn cứ này để ra mắt “Replicator” mang tính biểu tượng cho chiều kích địa chiến lược, công nghệ chính trị và công nghiệp đặc trưng của tiến trình quân sự hóa AI của Mỹ, trong khi căng thẳng với Trung Quốc tiếp tục xấu đi[24].

Nhưng nếu mục tiêu của Replicator được xác định theo hướng tăng mạnh năng lực sản xuất công nghiệp, chúng cũng tích hợp những năng lực đặc thù của cuộc đua công nghệ nhằm đạt được tính tự chủ.

Chẳng hạn, Đơn vị Đổi mới Quốc phòng/Defense Innovation Unit của Lầu Năm Góc đang tài trợ mạnh mẽ cho hoạt động nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực kết hợp hợp tác giữa nhiều máy bay không người lái, tức là phát triển các đàn máy bay không người lái tự chủ có khả năng thích ứng với các điều kiện tác chiến mà chúng gặp phải và tự mình phản ứng. Do đó, chương trình Replicator nhằm mục đích trang bị cho lực lượng vũ trang Hoa Kỳ một lượng lớn máy bay không người lái hợp tác với nhau[25].

Nền tảng phần mềm hợp tác Lattice do Anduril sản xuất có mục đích chính là đáp ứng nhu cầu này.

Thật vậy Lattice có khả năng hấp thụ luồng dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau. Một lớp tích hợp xử lý dữ liệu thông qua quy trình học máy/machine learning và sau đó có thể phân phối lại dữ liệu đó cho nhiều tác nhân cùng một lúc[26].

Trong các kịch bản chiến tranh máy bay không người lái, khả năng này đóng vai trò chủ chốt.

Cũng vào tháng 12 năm 2024, vài ngày sau đó, Anduril đã ký hợp đồng hợp tác thứ ba.

Đây là thỏa thuận với Palantir, công ty thu thập và phân tích dữ liệu chuyên về các vấn đề an ninh, quốc phòng và thương mại và được mệnh danh là “Google của các điệp viên”. Với bản ghi nhớ này, Palantir và Anduril thành lập một tập đoàn nhằm mục đích có được từ Lầu Năm Góc quyền truy cập trực tiếp vào các luồng dữ liệu do Bộ Quốc phòng (DoD) tạo ra[27].

Vương quốc của các nền tảng

Tại sao điểm này lại quan trọng với họ đến vậy?

Điều này sẽ cho phép các công ty này sáp nhập thế giới của các nhà thầu quốc phòng vào thực tế chiến tranh, bằng cách trực tiếp đào tạo AI mà họ tạo ra với các siêu dữ liệu quân sự để Lầu Năm Góc và các lực lượng vũ trang khác nhau của Hoa Kỳ có thể sử dụng trực tiếp - đồng thời học cách luôn phản ứng nhanh hơn với các cuộc gọi thầu của Bộ Quốc phòng.

Kể từ khi thành lập vào tháng 12 năm 2024, tập đoàn này – dựa trên hai công nghệ của Anduril: Lattice, đã đề cập ở trên, và Menace – đã thu hút các công ty khác, bao gồm Scaling AI, Space X, Archer Aviation, …

Được triển khai từ những năm 2010, tiến trình quân sự hóa AI của Trung Quốc được tích hợp sâu vào chính sách quốc gia hợp nhất dân sự-quân sự.

Jean-Michel Valantin

Song song, hiệu quả của nền tảng Lattice đã được thử nghiệm trong các cuộc tập trận do Bộ Tư lệnh Trung ương Hoa Kỳ/US Central Command tổ chức tại Trung Đông và tại Thái Bình Dương, trong các cuộc tập trận do Hạm đội Thái Bình Dương Hoa Kỳ/US Pacific Fleet chỉ huy.

Ở Trung Đông, tại một khu vực vẫn còn bí mật cho đến ngày nay, Lattice được biết đến là đã từng được sử dụng để “quản lý một nhóm tích hợp nhiều phương tiện không người lái (máy bay không người lái) để định vị, nhận dạng và phá hủy một cứ điểm giàn pháo chống tên lửa”.

Có vẻ như cuộc thử nghiệm đã mang lại sự hài lòng hoàn toàn cho các bên liên quan[28].

Khu vực thuộc trách nhiệm của Bộ Tư lệnh Trung ương Hoa Kỳ trải dài từ Trung Đông đến Vịnh Ba Tư và Trung Á, trong khi phạm vi trách nhiệm của Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương bao gồm Châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Nếu những khu vực rộng lớn này tương ứng với sự mở rộng vùng ảnh hưởng địa chiến lược và quân sự của Hoa Kỳ tại các khu vực này, thì chúng cũng là những khu vực có sự xung đột trực tiếp ngày càng tăng với vùng ảnh hưởng của Trung Quốc, vốn vẫn đang tiếp tục mở rộng tại đó[29].

Nhưng sự kết hợp giữa công nghệ AI và nhu cầu quân sự của các bộ chỉ huy tác chiến các khu vực lớn là một phần trong động thái đặc thù của sự chuyển đổi sâu sắc toàn bộ bộ máy quân sự Hoa Kỳ trong khuôn khổ rộng hơn của kết cấu của AI.

Một dự án cụ thể nhằm mục đích tích hợp các mạng thông tin hợp nhất của bốn lực lượng vũ trang chính - Hải quân Hoa Kỳ, Lục quân Hoa Kỳ, Không quân Hoa Kỳ và Lực lượng Không gian Hoa Kỳ -: Bộ chỉ huy và Kiểm soát hỗn hợp chung toàn miền/Joint All-Domain Command and Control (JADC2)[30].

Các mạng AI JADC2, kết hợp với những mạng chịu trách nhiệm quản lý đám mây của Lầu Năm Góc, có nhiệm vụ cho phép phối hợp bốn lực lượng vũ trang này trong một kết cấu chung về khả năng tương tác để cho phép chúng bổ sung cho nhau dưới hình thức hội tụ, chia sẻ và xử lý thông tin theo luồng kịp thời giữa mọi cấp chỉ huy, kiểm soát thông tin, giám sát và trinh sát.

Việc triển khai JADC2 và các kết cấu AI chuyên dụng ở cấp độ tác chiến và chiến thuật đòi hỏi các cuộc tập trận và phản hồi liên tục trong từng lực lượng vũ trang, cũng như các cuộc tập trận hỗn hợp. Những hoạt động này đã diễn ra ở bờ biển Thái Bình Dương và thường xuyên có sự tham gia của lực lượng Úc, New Zealand và Nhật Bản, cho thấy mối quan ngại về mặt chiến lược và tác chiến của Hoa Kỳ liên quan đến sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực[31].

Vạn Lý Trường Thành của Máy Bay Không Người Lái: tiến trình quân sự hóa AI của Trung Quốc

Tuy nhiên, động thái quân sự hóa AI này lại phản ánh một logic tương tự đang diễn ra ở Trung Quốc.

Được triển khai từ những năm 2010, tiến trình quân sự hóa AI của Trung Quốc đã được tích hợp sâu vào chính sách quốc gia hợp nhất quân sự-dân sự.

Như vậy, chính sách này buộc các phòng thí nghiệm và các công ty dân sự công và tư phải chuyển giao công nghệ và thông tin một cách có hệ thống cho các cơ quan quân sự. Ngược lại, quân đội có thể cho phép các doanh nghiệp hưởng lợi từ những tiến bộ của họ trong lĩnh vực khoa học và công nghệ[32].

Nhưng tiến trình quân sự hóa AI của Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) đang chuyển sang một quy mô mới.

Từ thập kỷ qua, nghiên cứu quân sự Trung Quốc đã tích hợp công nghệ AI vào các hệ thống chỉ huy và kiểm soát để cải thiện khả năng hiểu biết theo thời gian thực về diễn tiến các hoạt động tác chiến và chiến đấu, cũng đề xuất cách thức cung cấp các lựa chọn kịp thời cho các nhà lãnh đạo quân đội. Hơn nữa, các hệ thống vũ khí và các loại tác nhân khác nhau – bao gồm đặc biệt là máy bay không người lái – được trang bị AI ngày càng tinh vi hơn để phát triển khả năng tự chủ của chúng[33].

Ngành công nghiệp máy bay không người lái quân sự của Trung Quốc hướng đến mục tiêu bảo vệ lãnh thổ quốc gia - đến mức các đội máy bay không người lái và các đàn máy bay chuyên thực hiện nhiệm vụ này được đặt biệt danh là “Vạn Lý Trường Thành của Máy bay không người lái” - cũng như hướng đến mục tiêu xuất khẩu. Máy bay không người lái của Trung Quốc cũng hiện diện rất nhiều ở Trung Đông và được sử dụng trong nhiều cuộc chiến đấu ở một số chiến trường, như ở Libya[34].

Nhưng ngành công nghiệp dân sự của Trung Quốc cũng đang dẫn đầu cuộc cách mạng robot và android trong thế giới robot.

Đây chính là trường hợp của UBTech, một trong những công ty công nghiệp lớn của Trung Quốc trong lĩnh vực robot.

Vào tháng 3 năm 2025, công ty đã công khai hóa bước đột phá về công nghệ bằng cách phát triển robot dưới hình dạng con người có khả năng thực hiện các nhiệm vụ riêng biệt trong khi làm việc theo đàn và chia sẻ một nền tảng phần mềm chung. Những đàn robot tự chủ này được dành riêng để làm việc trong các nhà máy sản xuất ô tô điện ở Thâm Quyến và UBTech hiện đang xuất khẩu mô hình của mình[35].

Các công ty Trung Quốc khác đang thiết kế, đưa vào vận hành và sản xuất các mô hình robot có hình dạng con người. Đây là trường hợp của Unitree, chẳng hạn, vào tháng 2 năm 2025, đã giới thiệu mô hình android có khả năng bắt chước các vũ công và biểu diễn kung-fu[36].

“Hải quân Trung Quốc đang tăng cường các cuộc diễn tập quy mô lớn xung quanh Úc và Đài Loan.”
“Như vậy, các cuộc diễn tập này diễn ra trong vùng ảnh hưởng của một số đồng minh chính của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, cũng như ngay trọng tâm chiến lược là Đài Loan.”

Những tiến bộ công nghệ này tiếp nối nhau được tích hợp vào các quy trình của sự “hợp nhất dân sự-quân sự” và cho phép PLA làm chủ chúng trong lĩnh vực hậu cần và chiến đấu.

Chiều kích kép của tính tự chủ và sự hợp tác theo bầy đàn đặc biệt quan trọng và phù hợp với kết cấu AI tổng thể mà APL được trang bị được gọi là “Chiến tranh chính xác đa lĩnh vực/Multi-Domain Precision Warfare” (MDPW)[37]. Khái niệm tác chiến này nhằm mục đích tích hợp toàn bộ lực lượng vũ trang Trung Quốc vào một nền tảng AI duy nhất sẽ giúp quản lý các hoạt động di chuyển của quân đội và thiết bị trên toàn bộ các chiến trường, đồng thời xử lý dữ liệu do các hoạt động tác chiến và chiến đấu tạo ra để tăng cường khả năng sự chủ động và phản ứng của các cấp chỉ huy và kiểm soát.

Cuối cùng, MDPW cũng cho phép thực hiện các hoạt động chiến tranh mạng quy mô lớn, đặc biệt là để phá vỡ kết cấu AI quân sự mà quân đội Hoa Kỳ hiện đang triển khai với JADC2.

Mục đích của khả năng này là có thể làm gián đoạn luồng thông tin đảm bảo sự liên lạc, phối hợp và khả năng tương tác của các lực lượng trên bộ, trên biển, trên không và vũ trụ của Hoa Kỳ khi một chiến dịch hoặc một trận đánh đang diễn ra. Sự suy thoái hoặc sự mất tính chặt chẽ đột ngột, hệ quả của điều này, sẽ biến “bầy đàn” của các lực lượng vũ trang thành một loạt những tác nhân không có sự thống nhất, không có sức mạnh và rất dễ bị tổn thương[38].

Do đó, các nền tảng phần mềm cho phép phối hợp các đàn robot hoặc các đàn máy bay không người lái tự chủ chứa đựng một lợi ích quân sự đặc biệt khi chúng có thể tập hợp các tác nhân thuộc nhiều loại khác nhau để thực hiện các nhiệm vụ hậu cần hoặc tác chiến phức tạp. Các nhiệm vụ này có thể được triển khai ở quy mô của một trận đánh, hoặc thậm chí trên một chiến trường, như đã từng xảy ra ở Ukraine[39]. Lợi thế tác chiến này đi kèm với một lợi thế khác, đó là tăng cường khối lượng quân đội Trung Quốc bằng cách bổ sung thêm nhiều hệ thống tự chủ hơn.

Ngành công nghiệp dân sự của Trung Quốc đang dẫn đầu cuộc cách mạng robot và android trong thế giới robot.

Jean-Michel Valantin

Cũng cần lưu ý rằng việc tích hợp AI của PLA đã diễn ra trong bối cảnh hoạt động đặc biệt tích cực kể từ đầu năm 2025, chủ yếu là do một loạt các cuộc diễn tập quy mô lớn ở Thái Bình Dương.

Một số cuộc diễn tập này đã dẫn hải quân Trung Quốc tiến hành một loạt cuộc tập trận vào tháng 2 năm 2025 quanh Úc, bao gồm một cuộc tập trận gần New Zealand và một cuộc tập trận khác vào tháng 4 với quy mô rất lớn quanh Đài Loan. Các cuộc tập trận này như vậy đã diễn ra trong vùng ảnh hưởng của một số đồng minh chính của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, cũng như trên quan điểm về tính trọng tâm chiến lược của Đài Loan.

Hướng tới sự leo thang không thể tránh khỏi?

Ta đừng nhầm lẫn: trong khi sự quan tâm quốc tế bị thu hút bởi cảnh tượng hủy diệt của bộ đôi lãnh đạo thôi miên (hypnocratique) Trump-Musk, thì quý đầu tiên của năm 2025 dường như là một chuỗi chiến lược trọng đại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc — từ thuế quan đến các phần mềm.

Nhưng sự leo thang nhanh chóng của cuộc xung đột Trung-Mỹ cũng đang diễn ra ở nơi mà các vùng ảnh hưởng của Bắc Kinh và Washington gặp nhau, đặc biệt là ở châu Mỹ Latinh, Châu Phi, Châu Á, Châu Âu, hoặc thậm chí trong không gian vũ trụ và không gian mạng hoặc trong lĩnh vực tài chính.

Phạm Như Hồ dịch

Nguồn: “Vers la grande gjuerre entre la Chine et les Estats Unis (première partie)”, Le Grand continent, 23.4.2025



Chú thích:

[*] Tiến sĩ Jean-Michel Valantin là nhà nghiên cứu về các chiến lược cho The Red Team Analysis Society, tập trung vào cách mà các cuộc xung đột vì tài nguyên, sự biến đổi khí hậu và cuộc chạy đua về trí tuệ nhân tạo ngày càng thay đổi sự tranh đua quốc tế giữa Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc.

[2] Axel Horton et Hanna Naanson, “Secret memo on China, Homeland has Heritage fingerprints”, The Washington Post, 29 mars 2025.

[4] Voir “Belt&Road” et “China” dans The Red Team Analysis Society.

[5] Joe Cash and Yukun Zhang, “China raises duties on US goods at 125 %, calls Trump tariff hikes ‘a joke’”, Reuters, 11 avril 2025.

[6] Jean-Michel Valantin, L’Aigle, le Dragon et la Crise Planétaire, Paris, Le Seuil, 2020.

[7] Niall Ferguson et Xiang Xu, “Making Chimerica Great Again”, Wiley online Library, 21 décembre 2018.

[8] David H. Autor, David Dorn, Gordon H. Hanson, “The China Shock: learning from labor-market adjustment to large changes in trade”, Annual Reviews, octobre 2016.

[9] Kholid Rafsanjan, “China, Japan and South Korea team up in facing Trump’s tariffs”, IDN Financials, 4 avril 2025.

[10] Jean-Michel Valantin, “The Chinese Artificial Intelligence Revolution”, The Red Team Analysis Society, 13 novembre 2017.

[11] João da Silva, Natalie Sherman et Imran Rahman-Jones, “Tech giants are putting 500 billion USD into ‘Stargate’ to build up AI in US”, BBC, 22 janvier 2025.

[12] Jean-Michel Valantin et Hélène Lavoix, “DeepSeek vs Stargate: China’s Offesnive on U.S A.I Dominance?”, The Red Team Analysis Society, 18 février 2025.

[13] Akash Sriram et Arsheeya Bajwa, “Nvidia to produce AI servers worth up to $500 billion in US over four years”, Reuters, 14 avril 2025.

[16] Jean-Michel Valantin, “Trump Geopolitics 1 – Trump as the AI Power President”, The Red Team Analysis Society, 20 janvier 2025.

[17] Dylan Patel, AJ Kourabi, Doug O’Laughlin et Reyk Knuhtsen, “DeepSeek Debates: Chinese Leadership On Cost, True Training Cost, Closed Model Margin Impacts – SemiAnalysis”, SemiAnalysis, 31 janvier 2025. Voir également: Nathan Lambert, “DeepSeek V3 and the actual cost of training frontier AI models”, Interconnects, 9 janvier 2025.

[18] Hélène Lavoix, “The War between China and the U.S. – The Normative Dimension”, The Red Team Analysis Society, 4 juillet 2022.

[19] Jean-Michel Valantin, Hyperguerre. Comment l’IA révolutionne la guerre, Paris, Éditions Nouveau Monde, 2024.

[20] Mike Stone and Aishawara Stain, “Defense firm Anduril partners with OpenAI to use AI for national security mission”, Reuters, 4 décembre 2024.

[22] Stavroula Pabst, “The AI weapon army goes to Ohio”, Responsible Statecraft, 20 février 2025.

[23] Deputy Secretary Kathleen Hicks Keynote Adress, “The Urgency to innovate”, US Department of Defense, 28 août 2023.

[24] Jean-Michel Valantin “AI at War 4 – The U.S-China Drone and Robot Race”, The Red Team Analysis Society, 24 mars 2025.

[25] Patrick Tucker, “DIU orders software to drive massive drone swarms”, Defense One, 20 novembre 2024.

[26] Jon Harper, “Anduril wins $100M deal with CDAO to scale ‘edge data mesh’ capabilities”, DefenseScoop, 3 décembre 2024.

[28] James O’Donnell, “We saw a demo of the AI system powering Anduril’s vision for war”, MIT Technology Review, 10 décembre 2024.

[29] Hugues Eudeline, Géopolitique de la Chine, Une nouvelle thalassocratie, Paris, PUF, 2024.

[31] Jean-Michel Valantin, Hyperguerre. Comment l’IA révolutionne la guerre, Paris, éditions Nouveau Monde, 2024.

[32] Jean-Michel Valantin, “AI at War (2), Preparing for the U.S-China War?”, The Red Team Analysis Society, 17 septembre 2024.

[33] Jean-Michel Valantin, “Militarizing Artificial Intelligence – China (2)”, The Red Team Analysis Society, 22 mai 2018.

[34] Bradley Bowman, major Jared Thompson and Ryan Brobst, “China’s surprising drones sales in the Middle east”, Defense News, 23 avrill 2024; Dan Arjin, “Saudi Arabia to purchase attack drones from China”, Israel Defense, 12 février 2024; The Takshashilla Institution and Anushka Saxean, “Drone Deployment and Data Defense”, Eye on China, 2 octobre 2023 et Jean-Michel Valantin, “China, Serbia, AI and the Pincer Movement on Europe”, The Red Team Analysis Society, 2 avril 2023.

[35] Jijo Malayil, “Watch: UBTech achieves first multi-humanoid robot coordination feat”, Interesting Engineering, 3 mars 2025.

[36] Jijo Malayil, “China’s humanoid robot turns into kung-fu master after dazzling dance debut”, Interesting Engineering, 27 février 2025.

[37] Kris Osborne, “China’s new ‘multi domain precision warfare’ operational concept”, RealClear Defense, 26 octobre 2023 et Elsa B. Kania, “The PLA’s trajectory from informatized to “intelligentized” warfare”, The Bridge, 8 juin 2017.

[38] Valantin, Hyperguerre, ibid.

[39] Max Hunder, “Ukraine rushes to create AI-enabled war drones”, Reuters, 18 juillet 2024 et Jean-Michel Valantin, “AI at War (1) – Ukraine”, The Red Team Analysis Society, 3 avril 2024.

Print Friendly and PDF
Nhãn: