Giải thưởng
PHILIPPE AGHION, NGƯỜI PHÁP, ĐẠT GIẢI THƯỞNG NOBEL KINH TẾ
Ông là giáo sư tại Collège de France, chia giải thưởng với hai người Mỹ là Joel Mokyr và Peter Howitt cho các công trình nghiên cứu của họ về tác động của các công nghệ mới đối với tăng trưởng kinh tế.
 |
| Philippe Aghion, ở Paris, năm 2018. Giáo sư tại Collège de France chia giải thưởng với hai người Mỹ là Joel Mokyr và Peter Howitt. (Jérôme Bonnet/Libération) |
AFP | Công bố ngày 13/10/2025 lúc 11 giờ 55, cập nhật ngày 13/10/2025 lúc 12 giờ 35
“Giải thưởng năm nay liên quan đến sáng tạo và huỷ diệt”, Quỹ Nobel đã tuyên bố như vậy trước khi trao giải Nobel kinh tế cho một bộ ba mới: Joel Mokyr, người Mỹ gốc Israel, thuộc đại học Northwestern, và Peter Howitt người Canada (Brown University), cũng như nhà nghiên cứu người Pháp Philippe Aghion, thuộc Collège de France và London School of Economics. Cả ba người đã xuất sắc với các công trình nghiên cứu về tác động của các công nghệ mới đối với tăng trưởng kinh tế. Phân nửa giải thưởng được tặng cho Mokyr, 79 tuổi, vì ông “đã nhận diện những điều kiện tiên quyết cho một sự tăng trưởng bền vững nhờ tiến bộ công nghệ” và phân nửa còn lại cùng trao cho Aghion, 69 tuổi, và Howitt, 79 tuổi, cho “lý thuyết của họ về tăng trưởng bền vững thông qua sự huỷ diệt sáng tạo”.
Chính xác hơn, theo thông báo của hội đồng chấm giải, Mokyr “đã sử dụng các nguồn sử liệu để phát hiện những nguyên nhân của tăng trưởng bền vững vốn đã trở thành điều bình thường mới”, khi Aghion và Howitt nghiên cứu khái niệm “huỷ diệt sáng tạo” tham chiếu cách mà “khi một sản phẩm mới và tốt hơn xuất hiện trên thị trường, thì những doanh nghiệp bán những sản phẩm cũ hơn bị thất bại”. “Công trình của những người đạt giải nhắc nhở chúng ta không nên xem tiến bộ là đã hoàn toàn đạt được. Trái lại, xã hội cần quan tâm đến những nhân tố sản sinh và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Những nhân tố ấy là đổi mới sáng tạo khoa học, sự huỷ diệt sáng tạo và một xã hội cởi mở đón nhận sự thay đổi”, đó là phát biểu của ông Kerstin Enflo, giáo sư lịch sử kinh tế và là thành viên của uỷ ban Nobel, khi ông giới thiệu giải thưởng.
Cả ba người tiếp nối một bộ ba các nhà nghiên cứu tại Mỹ đã đạt giải thưởng Nobel năm ngoái cho những nghiên cứu của họ về những bất bình đẳng về của cải giữa các quốc gia trên toàn cầu: người Mỹ gốc Thổ Nhĩ Kỳ Daron Acemoglu, và hai người Mỹ gốc Anh là Simon Johnson và James A. Robinson. Năm ngoái, Philippe Aghion đã khen ngợi: “Tôi rất vui mừng vì Daron Acemoglu, vốn là sinh viên của tôi trước đây, đã nhận được giải thưởng này.” Năm nay, khi kết nối qua điện thoại với những người tổ chức giải Nobel, ông đã tỏ ra ít dài dòng: “Đây là một sự ngạc nhiện rất to lớn. Tôi không nói nên lời, tôi không thể tìm được ngôn từ để diễn tả điều mà tôi cảm nhận được.”
Chủ yếu là những người Mỹ xuất sắc
Một người Pháp khác là Gabriel Zucman, một trong những nhân vật được yêu thích, với những công trình mang tên ông về thuế khoá, đã đề nghị một loại thuế đánh vào những người cực kỳ giàu. Một dấu hiệu đã thiên về thuận lợi cho ông: năm 2023, ông đã nhận huy chương John Bates Clark, thường được xem như báo trước cho giải Nobel, vì 17% người được giải Nobel đã được khen thưởng huy chương này. Tuy nhiên, một số quan sát viên đã cảnh báo về sự nổi tiếng đang gia tăng của ông có thể làm hội đồng xét giải Nobel không ưa chuộng.
Hình tượng của chúng tôi
Philippe Aghion, một người hơi rối rắm nhưng năng động
Trong số các ứng viên khác, các chuyên gia xếp lên hàng đầu Marianne Bertrand, một phụ nữ Bỉ, chuyên gia về các phân biệt đối xử. Một bộ ba nhà nghiên cứu cũng đã được thông báo rất có triển vọng, gồm có Ernst Fehr, người Thuỵ Sĩ – chuyên về kinh tế học hành vi và kinh tế học thần kinh – và hai người Mỹ là George Loewenstein và Colin Camerer. Các công trình nghiên cứu của Nobuhiro Kiyotaki, người Nhật, và của John H. Moore, người Anh, về ma sát tài chính đối với các chu trình kinh tế, cũng đạt một vị trí tốt. Người Mỹ Robert Barro đã được nêu tên nhờ những nghiên cứu của ông về tăng trưởng.
Giải thưởng thường được trao cho một nhóm, nhưng việc lựa chọn người được giải thường xuyên bị phê phán. Phần lớn các giải thưởng vinh danh những nhà kinh tế gọi là “chính thống”, nghĩa là thuộc trường phái tự do và là người Mỹ: từ khi thành lập giải năm 1969 đến nay, trong số 96 người được giải, thì hơn một nửa là người Mỹ, nghĩa là 64% số giải thưởng được trao.
Một “giải thưởng Nobel giả”?
Duy nhất là giải đã không được dự trù trong di chúc của Alfred Nobel, giải Nobel kinh tế đã được thành lập nhân kỷ niệm 300 năm thành lập Ngân hàng Trung Ương Thụỵ Điển, “để tưởng nhớ” người sáng lập. Giải này được thêm vào năm giải thưởng truyền thống (y học, vật lý, hoá học, văn học và hoà bình), khiến những người gièm pha chế giễu với biệt danh là “giải Nobel giả”.
Tuy nhiên, giải này tuân thủ cùng những quy định như các giải khác của Uỷ ban Nobel: cũng như các giải thưởng vật lý và hoá học, giải được trao bởi Hàn Lâm Viện Khoa học Hoàng gia Thuỵ Điển. Kể từ năm 1995, phạm vi áp dụng của giải đã mở rộng đến các khoa học chính trị, xã hội học và cả tâm lý học, để đáp trả các phê phán. Thành phần của uỷ ban tuyển chọn cũng đã được linh hoạt hơn: trong số các thành viên phải có hai chuyên gia ngoài ngành kinh tế học.
Thêm vào sự thừa nhận mang tính biểu tượng do giải thưởng đem lại, những người đạt giải nhận được một ngân phiếu 11 triệu krone Na Uy, nghĩa là gần bằng một triệu euro – cùng chia nhau trong trường hợp có nhiều người đạt giải như năm nay.
Người dịch: Thái Thị Ngọc Dư
Nguồn: Le Français Philippe Aghion décroche le prix Nobel d’économie, Libération, 13/10/2025
