PETER
HIGGS: TÔI SẼ KHÔNG ĐỦ NĂNG SUẤT CHO HỆ THỐNG HỌC THUẬT NGÀY NAY
Nhà vật lý
nghi ngờ khả năng đạt được những công trình như xác định boson Higgs trong môi
trường học thuật ngày nay, khi mà các học giả được kỳ vọng "sản xuất bài
báo hàng loạt".
 |
| Peter Higgs: 'Giờ tôi sẽ không kiếm nổi việc làm trong lĩnh vực học thuật. Đơn giản là thế'. Ảnh: David Levene chụp cho Guardian |
Lời của Phân Tích Kinh Tế: Peter Higgs vừa qua đời vào ngày 8 tháng 4 năm 2024 ở tuổi 94. Ông là nhà vật lý
lý thuyết người Anh nổi tiếng với dự đoán về boson Higgs vào những năm 1960. Lý
thuyết của ông và các đồng nghiệp, được biết đến với tên gọi Cơ chế Brout-Englert-Higgs,
dự đoán về một trường năng lượng bao trùm khắp vũ trụ, ảnh hưởng đến sự tương
tác của các hạt hạ nguyên tử và lý giải tại sao chúng có khối lượng. Công trình
tiên phong này mở đường cho một cuộc tìm kiếm kéo dài hàng thập kỷ, cuối cùng dẫn
đến việc xác nhận sự tồn tại của boson Higgs tại Máy va chạm Hadron Lớn (LHC)
thuộc Tổ chức Nghiên cứu Hạt nhân châu Âu (CERN) vào năm 2012. Phát hiện mang
tính đột phá trong lĩnh vực vật lý hạt này mang về giải Nobel năm 2013 cho Higgs và đồng nghiệp của ông, François Englert.
Peter Higgs, nhà vật lý người Anh, có tên được dùng để đặt cho boson Higgs, tin rằng không có trường đại học nào sẽ tuyển dụng ông trong hệ thống học thuật ngày nay vì ông sẽ không được coi là có đủ "năng suất".
Giáo sư danh dự tại Đại học Edinburgh, người tự nhận chưa bao giờ gửi email, duyệt web hay thậm chí là gọi điện thoại di động,
đã xuất bản chưa đến 10 bài báo sau công trình đột phá của mình – nghiên
cứu xác định cơ chế khiến vật chất hạ nguyên tử có được khối lượng, được công bố vào năm 1964.
Ông nghi ngờ chuyện đạt được một bước đột phá tương tự trong văn hóa học thuật ngày nay,
bởi những kỳ
vọng vào giới
học giả là hợp
tác và tiếp tục hoàn thành các bài báo. Ông nói: “Thật khó tưởng tượng làm sao
tôi có đủ sự bình lặng trong bầu không khí hiện tại để làm những gì tôi đã làm vào năm 1964.”
Phát biểu với tờ Guardian trên đường tới Stockholm để nhận giải Nobel khoa
học năm 2013, Higgs, 84 tuổi, cho biết ông gần như chắc chắn mình sẽ bị sa thải nếu
không được đề cử giải Nobel hồi năm 1980.
Khi đó, các giới chức của Đại học Edinburgh đã xác
định rõ quan điểm, mà sau này ông mới biết, rằng Higgs "có thể sẽ được giải Nobel
- nếu không, chúng ta luôn có thể loại bỏ ông ấy".
Higgs cho biết ông đã trở thành "nỗi lúng túng
cho cả khoa khi họ thực hiện các bài kiểm
tra đánh giá nghiên cứu". Một tin nhắn sẽ được gửi đi khắp
khoa với nội
dung: "Xin vui lòng cung cấp danh sách các ấn phẩm gần đây của bạn."
Higgs nói: “Tôi sẽ gửi lại một tuyên bố: ‘Chả có gì.’"
Khi nghỉ hưu vào năm 1996, ông đã thấy không thoải mái với nền văn hóa học thuật mới.
"Sau khi nghỉ hưu, phải mất một thời gian khá dài tôi mới quay lại khoa của
mình. Tôi nghĩ mình đã xa rời nó hẳn rồi. Đó không còn là cách làm việc của tôi nữa. Giờ đây tôi sẽ không kiếm nổi việc trong lĩnh vực học thuật. Đơn giản là thế. Tôi không nghĩ mình
sẽ được coi là
có đủ năng suất."
Higgs tiết lộ rằng sự nghiệp của ông cũng từng gặp
nguy do những bất đồng trong những
năm 1960 và 70 với hiệu trưởng lúc bấy giờ là Michael Swann, người sau đó đã tiếp tục giữ chức
chủ tịch BBC. Higgs phản đối cách Swann xử lý các cuộc biểu tình của sinh viên
và việc trường đại học nắm giữ cổ phần trong các công ty Nam Phi trong chế độ
phân biệt chủng tộc. "[Swann] không hiểu vấn đề và tố cáo các thủ lĩnh
sinh viên."
Ông lấy làm tiếc rằng hạt mà ông xác định được vào năm 1964 được gọi là
"hạt của Chúa".
Ông nói: "Một số người nhầm lẫn giữa khoa học và thần học. Họ cho rằng
những gì xảy ra ở Cern chứng
minh sự tồn tại của Chúa."
Là một người vô thần kể từ năm 10 tuổi, ông lo ngại biệt danh "hạt của
Chúa" sẽ "củng cố suy nghĩ lẫn lộn trong đầu những người vốn đã suy nghĩ một cách lộn xộn. "Liệu
họ có thông minh không nếu họ tin vào câu chuyện tạo dựng thế giới trong bảy
ngày?"
Ông cũng tiết lộ rằng mình đã từ chối nhận tước phong hiệp sĩ vào năm 1999. "Thành thật mà nói, tôi
khá hoài nghi về cách sử dụng các hệ thống danh hiệu. Rất nhiều hệ thống danh
hiệu bị chính phủ đương quyền sử dụng cho mục
đích chính trị."
Ông vẫn chưa quyết định sẽ bỏ phiếu thế nào trong cuộc trưng cầu dân ý về nền độc lập của Scotland. “Thái độ của tôi sẽ phụ thuộc một chút vào việc
liệu khuynh hướng cực hữu điên rồ của Đảng Bảo thủ có đạt được tiến triển gì
trong nỗ lực đẩy chúng ta ra khỏi châu Âu hay không. Nếu Vương quốc Anh đe dọa rút khỏi châu Âu, tôi chắc
chắn sẽ muốn Scotland thoát khỏi đó."
Higgs chưa bao
giờ có ý định mua một chiếc tivi nhưng ông đã được thuyết phục hãy xem The Big Bang Theory (một bộ phim sitcom của Mỹ -
ND) vào năm ngoái, và có vẻ không ấn tượng gì mấy.
Huỳnh
Thị Thanh Trúc dịch
Nguồn: Peter
Higgs: I wouldn't be productive enough for today's academic system, The Guardian, Dec 6, 2013.
-----
Bài có liên quan:
