 |
| Robert W. Fogel (1926-2013) |
FOGEL Robert William (1926-2013)
Robert William Fogel sinh tại New York, Hoa Kì, năm 1926. Sau khi tốt
nghiệp cao học quản trị kinh doanh của đại học Cornell năm 1948, ông đỗ tiến sĩ
của đại học John Hopkins năm 1963. Giảng viên phụ đạo tại đại học Rochester từ
1960 đến 1964, rồi phó giáo sư từ 1964 đến 1965 ông trở thành giáo sư lịch sử
kinh tế tại đại học Chicago từ 1965 đến 1975. Song song đó ông là giáo sư đại
học Rochester từ 1968 đến 1975 rồi là giáo sư đại học Harvard từ 1975 đến 1981.
Kể từ 1981, ông là giáo sư đại học Chicago và ở đây lãnh đạo quĩ Walgreen và
Center for Population Economics. Ông được Viện hàn lâm khoa học hoàng gia Thụy
Điển vinh danh năm 1993.
Sau một tác phẩm đầu về lịch sử một công ti đường sắt (1960), R. Fogel
công bố một tiểu luận lịch sử kinh trắc về vai trò của đường sắt trong sự tăng
trưởng kinh tế của Hoa Kì (1964). Tác phẩm này thường được xem như đánh dấu sự
khởi đầu của lịch sử kinh tế định lượng mới, được gọi là “sử trắc học”. Phương pháp này
ưu tiên vận dụng một cách có hệ thống những dữ liệu định lượng, hoặc là tổng
gộp, hoặc là nửa tổng gộp hay rất chi tiết, ví dụ như những dữ liệu về gia đình
(1971).
Mặt khác R. Fogel cho rằng từ nay đồng tồn tại hai hướng nghiên cứu lịch
sử (1983). Một mặt lịch sử truyền thống và mặt kia là lịch sử “khoa học” hay “sử trắc học”. Để tránh gây khó
chịu cho các đồng nghiệp sử gia truyền thống, ông để từ “khoa học” trong ngoặc kép
và vội vàng nói rõ là sử trắc học không làm cho sử học tường thuật trở thành
lỗi thời (1960). Cùng với êkíp của mình, Fogel đã áp dụng phương pháp của ông
vào nhiều đối tượng, như chế độ chiếm hữu nô lệ ở Hoa Kì (1974 và 1989). Ông
chứng minh là chế độ nô lệ này, vốn rất có lợi vào thời kì đầu đã bị chững lại
không vì tính nhân bản hay lòng trắc ẩn đã tăng lên mà đơn giản vì chi phí cận
biên của một nô lệ trở thành cao hơn doanh thu cận biên của người nô lệ này (1991,
vol. 1 và 2). Năm 1993, R. W. Fogel và D. C. North được giải khoa học kinh tế “vì những công
trình tiên phong của họ trong phân tích lịch sử kinh tế”.
· The
Union Pacific Rail Road: A Case in a Premature Enterprise [Công ti đường
sắt Union Pacific: một công ti ra đời quá sớm], Baltimore, John Hopkins
University Press, 1960. – Rail Road and American
Economic Growth: Essays in Econometric History [Đường sắt và tăng trưởng
kinh tế Mĩ: những tiểu luận về lịch sử kinh trắc], Baltimore, John Hopkins
University Press, 1964. – Without Consent or
Contract: The Rise and Fall of American Slavery [Không có sự chấp thuận hay
hợp đồng: sự thăng trầm của chế độ chiếm hữu nô lệ Mĩ], New York, W. W. Norton,
1989. – ELTON G. R. &
FOGEL R., Which Road to the Past: Two
Views of History [Con đường nào tìm về quá khứ: hai cách nhìn của lịch sử],
New Haven (Conn.), Yale University Press, 1983 ENGERMAN S. L. & FOGEL R., The Reinterpretation of the American History
[Kiến giải lại lịch sử Mĩ], Harper & Row, 1971; Time on the Cross: The Economics of American Slavery [Giao điểm
thời gian: kinh tế học chế độ chiếm hữu nô lệ Mĩ], Boston, Little Brown &
Co., 1974; Without Consent or Contract:
The Rise and Fall of American Slavery Evidence
and Methods [Không có sự chấp thuận hay hợp đồng: sự
thăng trầm của chế độ chiếm hữu nô lệ Mĩ Những điều hiển nhiên và những phương
pháp], New York, W. W. Norton, 1991 (vol 1) và The Rise and Fall of American Slavery, Technical Papers [Sự thăng trầm của chế độ chiếm hữu nô lệ Mĩ,
những bài viết kĩ thuật], (vol. 2).
Damien Gaumont
Phó giáo sư Đại học Panthéon-Assas (Paris 2)
Nguyễn Đôn Phước dịch
Nguồn: Dictionnaire des sciences
économiques, Claude Jessua, Christian Labrousse, Daniel Vitry đồng chủ
biên, PUF, Paris, 2001.
