TẠI SAO PHỤ NỮ KIẾM ĐƯỢC ÍT HƠN NAM GIỚI: GIẢI NOBEL CHO
NHÀ SỬ HỌC KINH TẾ NGHIÊN CỨU VỀ KHOẢNG CÁCH TIỀN LƯƠNG
Claudia Goldin đã khai thác dữ liệu trong 200 năm để chỉ ra rằng tăng trưởng kinh tế cao hơn không dẫn đến sự ngang bằng về tiền lương cũng như không giúp nhiều phụ nữ có việc làm hơn.
 |
| Claudia Goldin đã truyền cảm hứng cho phụ nữ và các nhà nghiên cứu trẻ để dũng cảm và dấn thân vào những câu hỏi lớn. Ảnh: Quỹ BBVA |
Giải thưởng Các khoa học Kinh tế của ngân hàng trung ương Thụy Điển năm 2023 – 'Nobel kinh tế' – đã được trao cho nhà sử học kinh tế Claudia Goldin tại Đại học Harvard ở Cambridge, Massachusetts, “vì đã nâng cao hiểu biết của chúng ta về những kết quả khi nữ giới tham gia vào thị trường lao động”.
Công
trình của Goldin đã giúp giải thích tại sao phụ nữ ít được hiện diện trên thị
trường lao động trong ít nhất hai thế kỷ qua và tại sao ngay cả ngày nay họ vẫn
tiếp tục kiếm được ít hơn nam giới (khoảng 13%).
Mặc
dù những bất bình đẳng như vậy được công nhận rộng
rãi, chúng biểu thị một vấn đề nan giải cho các mô hình kinh tế vì không chỉ thể
hiện sự bất công tiềm tàng mà còn là những gì các nhà kinh tế gọi là sự kém hiệu
quả của thị trường. Phụ nữ dường như không được tận dụng đúng mức và không
được khuyến khích trong lực lượng lao động, dù cho nữ giới ở các nước có thu nhập
cao hiện nay thường có trình độ học vấn cao hơn nam giới.
Goldin
đã đưa lịch sử vào cuộc để giải đáp câu hỏi này thông qua phân tích chính xác
chặt chẽ xem những thay đổi trong sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động
đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi sự thay đổi xã hội, chính trị và công nghệ
trong hai thế kỷ qua.
Nhà
kinh tế học Claudia Olivetti tại Đại học Dartmouth ở Hanover, New Hampshire cho
biết: “Sức mạnh trong công trình của bà ấy bắt nguồn từ việc kết hợp dữ liệu lịch
sử một cách cẩn thận và tiên tiến với những hiểu biết sâu sắc từ các lý thuyết
kinh tế về xác định tiền lương, việc làm, phân biệt đối xử và kinh tế chính trị”.
Olivetti nói: “Tôi rất vui khi thấy công trình của Claudia được công nhận. Bà ấy là nguồn cảm hứng cho nhiều phụ nữ và nhà nghiên cứu trẻ. Khi dẫn dắt bằng niềm đam mê, sự tò mò, sự chính trực, bà đã dạy chúng tôi phải dũng cảm và dấn thân vào những câu hỏi lớn.”
Tăng
trưởng hơn; lương vẫn thấp
Trước
thời các nghiên cứu của Goldin, nhiều người cho rằng sự gia tăng tỷ lệ phụ nữ
đi làm trong suốt thế kỷ 20 phản ánh sự tăng trưởng kinh tế – tăng trưởng cao
hơn có nghĩa là nhiều phụ nữ có việc làm hơn. Nhưng bằng cách nhìn lại cẩn
thận các ghi chép lịch sử cũ hơn, Goldin đã chỉ ra rằng tỷ lệ phụ nữ đã kết hôn
tham gia vào công việc có thu nhập (ví dụ như nông nghiệp hoặc sản xuất dệt
may) vào cuối thế kỷ 18, khi tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp hơn nhiều, cũng
cao như ngày nay. Ngành nghề này nhìn chung bị ẩn sau một chọn lựa cách
ghi mơ hồ trong cuộc tổng điều tra dân số, là làm 'vợ'.
Goldin
chỉ ra rằng công nghiệp hóa đã phá vỡ mô hình này vì khiến phụ nữ khó làm việc
tại nhà hơn. Việc xác định đường cong hình chữ U trong sự tham gia lao động
của phụ nữ trong hơn 200 năm, được xuất bản trong cuốn sách Understanding
the Gender Gap [tạm dịch: Hiểu về khoảng cách giới] năm 1990 của
bà, đã phá bỏ quan niệm về mối liên hệ đơn giản (giữa số lượng phụ nữ có việc
làm – ND) với tăng trưởng kinh tế.
Goldin
cũng chứng minh rằng, mặc dù cơ hội làm việc cho phụ nữ đã được mở rộng trong
thế kỷ 20, đặc biệt là ở những xã hội mà con cái rời khỏi nhà cha mẹ (khi đã
trưởng thành – ND), nhưng họ vẫn không được khai phá tiềm năng nhiều như lẽ ra
phải có.
Goldin
giải thích sự thiếu hụt này là do không đạt được các kỳ vọng. Bị ảnh hưởng
bởi những gì thấy được ở thế hệ cha mẹ mình, phụ nữ trẻ thời đó có xu hướng đưa
ra những lựa chọn về giáo dục không phản ánh kỳ vọng về triển vọng nghề nghiệp
trong tương lai. Chỉ đến những năm 1970, phụ nữ mới dự đoán được họ có thể
làm việc được bao nhiêu lâu và đầu tư công sức cho phù hợp. Như Goldin đã
chỉ ra khi cộng tác với nhà kinh tế học Lawrence Katz, tình trạng đó càng được
thúc đẩy nhờ việc tiếp cận với thuốc tránh thai từ những năm 1960, giúp phụ nữ
có nhiều quyền kiểm soát hơn trong việc lên kế hoạch cho tương lai.
Goldin
cũng đã chỉ ra rằng sự bất bình đẳng giới về lương cũng không hề tuân theo mối quan hệ đơn giản với
tăng trưởng kinh tế. Ví dụ, khoảng cách về lương đã nhỏ hơn trong cuộc
cách mạng công nghiệp 1820–50, do nhu cầu về các dịch vụ văn phòng tăng lên,
nhưng lại thay đổi rất ít trong khoảng thời gian từ 1930 đến 1980, khi phần thưởng
cho sự nghiệp không bị gián đoạn đã thúc đẩy sự phân biệt đối xử về lương trên
thực tế. Goldin và Katz, cùng với nhà kinh tế học Marianne Bertrand, đã chỉ
ra vào năm 2010 rằng việc làm cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự
bất bình đẳng về lương, phần lớn là do phụ nữ bị mất thu nhập khi đình chỉ hoặc
hạn chế làm việc để chăm sóc con cái.
Nghiên
cứu của Goldin đã phá bỏ những ý tưởng đơn giản về cách bất bình đẳng giới
trong thị trường lao động đã thay đổi và lý do dẫn đến những thay đổi
này. Mặc dù bà có xu hướng không đưa ra các khuyến nghị chính sách về cách
giải quyết các vấn đề, công trình tỉ mỉ của bà trong việc xem xét các vấn đề
qua lăng kính lịch sử có thể giúp chỉ ra những biện pháp can thiệp ít nhiều có
khả năng thành công.
Barbara
Petrongolo, nhà kinh tế tại Đại học Oxford, Vương quốc Anh, cho biết: “trong
nhiều năm, Goldin đã lên tiếng rằng chuyện cách tổ chức công việc ở nhiều ngành
nghề đặc biệt không thân thiện với phụ nữ”. Petrongolo cho biết các công
ty hiện đang bắt đầu thay đổi thực tiễn thông qua việc áp dụng các cơ chế làm
việc linh hoạt, thân thiện với gia đình và cung cấp nhà trẻ tại chỗ. Một số
thay đổi này xảy ra nhờ sự can thiệp chính sách, nhưng một số lại xuất phát từ
chính các công ty khi họ nhận thấy lợi ích của việc thu hút nhân tài nữ.
Tuy
nhiên, không phải tất cả những ý tưởng và giải pháp này đều có tính ứng dụng phổ
quát. Ví dụ, Naila Kabeer, nhà nghiên cứu về giới trong phát triển quốc tế
tại Trường Kinh tế Luân Đôn, chỉ ra rằng đường cong hình chữ U trong sự tham
gia lực lượng lao động của nữ giới chưa được chứng minh là đúng trên phạm vi
toàn cầu.
“Đường
cong này dựa trên ý tưởng rằng các nước đang phát triển sẽ trải qua các quá
trình tương tự như các nước công nghiệp hóa tiên tiến”, bà nói, “và không tính
đến việc toàn cầu hóa sẽ cho phép các nước chuyển từ nông nghiệp sang các quá
trình công nghiệp hóa thâm dụng lao động nữ nhanh như các nước phát triển đã từng.”
doi:
https://doi.org/10.1038/d41586-023-03190-4
Huỳnh Thị Thanh Trúc dịch
Nguồn: Why women earn less than men: Nobel for economic
historian who probed pay gap, Nature, Oct 9, 2023.
Xem
trên PTKT các bài liên quan trong nhãn Bất
bình đẳng giới
Tham khảo
C.
Goldin & L. F. Katz, J. Polit. Econ. 110, 730–770
(2002).
M.
Bertrand, C. Goldin & L. F. Katz, Am. Econ. J. Appl. Econ. 2,
228–255 (2010).
