12.1.16

Kinh tế học: vẫn là lĩnh vực dành cho các nam sinh



Janet Yellen (1946-)

Kinh tế học: vẫn là lĩnh vực dành cho các nam sinh

“Ở Mỹ, cứ một nữ sinh viên kinh tế học lại có đến hai hoặc ba nam sinh viên kinh tế học. Như thế là không hay.”
Kinh tế gia quyền lực nhất thế giới là một phụ nữ - nhưng chủ tịch Cục Dự Trữ Liên Bang Janet Yellen lại không có nhiều cộng sự là nữ trong hội đồng kinh tế cấp cao. Thực tế, Christine Lagarde là người điều hành Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế mặc dù bà là một luật sư. Nhưng vị trí chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu chưa bao giờ là một phụ nữ, cũng như vị trí chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương Đức, hoặc vị trí thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Anh Quốc. Chức bộ trưởng Bộ Tài Chính Mỹ chưa từng do phụ nữ nắm giữ, cũng như chức chưởng ấn ngân khố Hoàng Gia Anh, hay chức chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới.
Christine Lagarde (1956-)
Elinor Ostrom (1933-2012)
Ở mức độ nào đó thì điều này phản ánh thực tế phổ biến về việc phụ nữ ít nắm giữ các vị trí quyền lực. Nhưng sâu xa hơn thì điều này chứng tỏ rằng bản thân kinh tế học là một chuyên ngành do nam giới thống trị một cách lạ kỳ. Vẫn có một phụ nữ thắng giải Tưởng Niệm Nobel dành cho Các Khoa Học về Kinh Tế: Elinor Ostrom vào năm 2009 (bà và Oliver E Williamson là đồng khôi nguyên giải thưởng), và bản thân bà không phải là kinh tế gia thuộc dòng chính.
Oliver E Williamson (1932-)
Ở chừng mực nào đó thì không ai biết rõ lý do tại sao kinh tế học lại mang đậm chất nội tiết tố nam. Tình hình diễn ra ở phần chóp bu của chuyên ngành phần nào phản ánh tình trạng giảng dạy kinh tế học trong nhiều thập kỷ qua. Nguyện vọng theo học kinh tế học của Ostrom gặp trở ngại do bà không được khuyến khích học toán ở trường bởi bà là nữ sinh. Chúng ta không thể nào trở về quá khứ để trao cho bà một giáo viên toán có tinh thần khai sáng được.
Ở tuyến trẻ hơn của chuyên ngành thì tình hình có khả quan hơn. Đơn cử, huy chương John Bates Clark được trao cho các nhà kinh tế hoạt động ở Mỹ có độ tuổi dưới 40; đây là một giải thưởng có uy tín và trong nhiều trường hợp báo trước giải Nobel. Từ năm 2007 trở về trước, giải thưởng này là lãnh địa độc quyền của nam giới, nhưng kể từ đó đã có ba anh thư giành được giải thưởng này.
Một sự tiến bộ khả quan khác chính là chủ nghĩa hiện thực tâm lý đang lan rộng trong kinh tế học, được biểu hiện dưới hình thức kinh tế học hành vi. Kinh tế học hành vi không trả lời được mọi câu hỏi nhưng chắc chắn là chuyên ngành này đặt ra một số câu hỏi thú vị. Bởi vì trong khi tâm lý học chứ không phải kinh tế học là lựa chọn phổ biến của nữ sinh viên, dường như kinh tế học hành vi sẽ khiến cho môn khoa học buồn thảm trở nên có sức hút hơn đối với nữ giới.
Có lẽ chúng ta chỉ nên chờ đợi, và rồi nữ giới sẽ đột phá? Quả là khó tin. Hiệp Hội Kinh Tế Học Hoa Kỳ xuất bản một bản tin thường kỳ của “Ủy Ban Về Vị Trí Của Phụ Nữ Trong Chuyên Ngành Kinh Tế Học”, và cách đây hai mùa hè bản tin này đã băn khoăn về một xu hướng bi quan – hay đúng hơn là tình trạng bi quan vì không có xu hướng.
Cecilia Conrad (1955-)
Cecilia Conrad công tác tại Quỹ MacArthur, đồng biên tập của bản tin đã viết rằng: “Tỷ phần các cử nhân tương lai thuộc chuyên ngành kinh tế học không có biến động nhiều trong vòng một thập kỷ qua.” Cứ một nữ sinh viên kinh tế học lại có đến hai hoặc ba nam sinh viên kinh tế học. Như thế là không hay – nhưng ít nhất là tỷ lệ này không chuyển biến theo chiều hướng bi quan hơn. Ở Anh, tỷ lệ nói trên cũng tương tự nhưng đã có sự sụt giảm đáng kể trong giai đoạn 2002-2013. Nguyên nhân cơ bản là thiếu cầu: có quá ít nữ giới muốn học kinh tế học.
Thú vị hơn là người ta có thể qui kết cho cuộc khủng hoảng tài chính đã tạo ra xu hướng này, thay đổi lớn nhất đã xảy ra cách đây một thập kỷ, trước khi cuộc khủng hoảng tấn công. Kể từ đó, xu hướng đi xuống về phần trăm nữ giới đăng ký học các khóa kinh tế học bậc đại học ở Anh tiếp tục diễn ra, nhưng chậm hơn rất nhiều.
Betsey Stevenson (1971-)
Justin Wolfers (1972-)
Một cách giải thích khả dĩ cho rằng hiện tượng phân biệt giới tính vô thức đang xóa sạch các điển hình tiêu biểu của nữ giới trẻ tuổi. Justin Wolfers, một kinh tế gia và là cộng tác viên của tờ New York Times, dạo gần đây đã than phiền rằng khi các phóng viên viết về nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế học mà các tác giả có cả nam lẫn nữ, họ thường trích đăng nội dung thuộc về tác giả nam hay trích dẫn bài báo như thể người nam là tác giả chính.
Diane Coyle (1961-)
(Tự thú: Tôi đã từng một lần phạm phải lỗi tương tự khi giáng cấp đồng tác giả của Wolfer, Betsey Stevenson, trong khi đáng ra bà phải được trích dẫn trước tiên. Và tự thú thêm một lần nữa: một chuyên gia bình sách đã bất bình chỉ rõ cuốn sách đầu tiên của tôi, The Undercover Economist (Nhà Kinh Tế Nằm Vùng), đã sử dụng theo thói quen các từ “he”, “his” và “him” trong các tình huống mà nếu sử dụng đại từ giống cái thì sẽ hoàn toàn hợp lý. Hiện tại tôi cố gắng cải thiện.)
Mirco Tonin
Mặc dù phân biệt giới tính vô thức hầu như không phải là vấn đề độc quyền của kinh tế học, vậy thì chuyện gì khác đang diễn ra? Diane Coyle, một kinh tế gia và là cộng tác viên của tờ FT, băn khoăn liệu có phải toán học là một trở ngại, bởi vì so với các nam sinh thì sinh nữ sinh thường ít đạt điểm A môn toán hơn. Gần đây, bà đã phát ra lời hiệu triệu trên blog của mình: “Nữ sinh, nữ giới, hãy ôn luyện thêm toán nếu cần, nhưng trên hết là hãy tham gia và học kinh tế học!”
Jackie Wahba
Tôi đồng ý với lập luận trên nhưng chúng ta không thể đơn thuần chỉ trích sự mất cân bằng trong toán học được. Một nghiên cứu gần đây của Mirco Tonin và Jackie Wahba thuộc trường Đại Học Southampton đã phát hiện ra rằng thậm chí trong số các sinh viên đạt điểm A môn toán, nữ sinh lại ít chọn theo học kinh tế học hơn so với nam sinh. Và ở Mỹ, nơi mà nam giới thống trị các loại bằng cấp của kinh tế học tương tự như ở Anh, nữ sinh đã từ lâu đạt được sự cân bằng về giới trong môn toán nâng cao ở trường trung học.
Tim Harford (1973-)

Sự thật phủ phàng chính là kinh tế học dường như hoàn toàn không hấp dẫn nữ giới trẻ tuổi. Thật đáng xấu hổ, và thực tế này dẫn đến các hậu quả về mặt tài chính, bởi các cử nhân kinh tế học thường được trả lương cao. Nhưng thiệt thòi thực sự thuộc về kinh tế học. Nếu chúng ta không thể khiến cho một nửa thế giới quan tâm đến kinh tế học, nghĩa là chúng ta đang gặp rắc rối.
Tim Harford là tác giả cuốn ‘The Undercover Economist Strikes Back’ (Nhà Kinh Tế Nằm Vùng Trở Lại). Twitter: @TimHarford
Harry Haysom là tác giả hình ảnh minh họa vẽ một phụ nữ quay lưng lại với một quyển sách kinh tế học.
Tim Harford
Trần Thị Minh Ngọc dịch
Nguồn:Economics: still a job for the boys?”, FT Magazine, 11/12/2015.
Print Friendly and PDF