THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN: COVID-19 SẼ CÒN XÁC NHẬN SỰ TÁCH RỜI KHỎI NỀN KINH TẾ THỰC
Những nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán New York quan sát sự giảm sút rất mạnh của giá trị các cổ phiếu, ngày 18 tháng 3, 2020. Bryan R. Smith / AFP
Thứ hai ngày 8 tháng 6/2020, Tổ chức Y tế Thế giới WHO nhắc lại về vấn đề đại dịch Covid-19 rằng “từ nay mối đe dọa lớn nhất là sự buông thả […] phần lớn dân cư trên thế giới vẫn còn nguy cơ bị nhiễm. […] Chúng ta đã qua sáu tháng kể từ đầu đại dịch, chưa phải là lúc nới lỏng cảnh giác”.
Cùng ngày, thị trường chứng khoán Mỹ đi vào tuần thứ tư tăng liên tục. Chỉ số thị trường chứng khoán Mỹ S&P 500 đã lấy lại mức của nó vào đầu năm 2020. Trong hai quý đầu năm 2020, thị trường chứng khoán đã tuần tự đạt mức cao kỷ lục vào tháng 2, rồi lao dốc mạnh giảm gần một phần ba giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán, trước khi tăng mạnh trở lại cũng đột ngột như sự lao dốc trước đó.
Đơn giản đây là điều chưa bao giờ thấy, như biểu đồ minh họa dưới đây.
Biểu đồ so sánh chỉ số chứng khoán trong hai quý cuối cùng với những gì người ta đã biết qua những lần sụp đổ khác gần đây của giá trị chứng khoán. Vào mùa xuân, chỉ một tháng đã đủ cho chỉ số chứng khoán S&P 500 mất đi một phần ba giá trị (đường biểu diễn màu xanh), so với một năm trong trường hợp khủng hoảng do cho vay thế chấp dưới chuẩn năm 2007 (đường biểu diễn màu vàng), và một năm rưỡi so với sự sụp đổ của bong bóng internet năm 2000 (đường biểu diễn màu xanh lá cây).
Capelle-Blancard G. & Desroziers A., 2020, Thị trường chứng khoán không phải là nền kinh tế? Những hiểu biết sâu sắc từ khủng hoảng Covid-19, những bài báo đã được hiệu đính và cập nhật theo thời gian thực về kinh tế học thời Covid. (The stock market is not the economy? Insights from the Covid-19 crisis, Covid economics vetted and real-time papers No.28, CEPR Press)
Từ đầu cuộc khủng hoảng đến nay, các thị trường dường như chỉ làm theo cách của mình. Trước tiên là chúng không biết đến đại dịch trong một thời gian dài, rồi sau đó lại hốt hoảng khi châu Âu trở thành tâm dịch. Từ đó trở đi, thị trường hành xử như thể hàng triệu người bị nhiễm Covid-19, 400.000 người chết, và việc cách ly một nửa dân số thế giới cuối cùng sẽ không có ảnh hưởng gì lên nền kinh tế.
Trong một bài báo mới đây của loạt bài Covid Economics (Kinh tế học thời Covid) của Trung tâm nghiên cứu chính sách kinh tế (Centre for Economic Policy Research - CEPR), chúng tôi đã tìm hiểu mối liên hệ giữa các lĩnh vực nền tảng (y tế, kinh tế, thể chế) và hiệu quả của các thị trường chứng khoán trên thế giới trong khủng hoảng đại dịch. Thông qua việc tập hợp hàng chục ngàn quan sát trên 70 quốc gia, một lần nữa chúng tôi xác nhận chỉ tồn tại một mối liên hệ rất lỏng lẻo giữa các lĩnh vực nền tảng nêu trên và các thị trường chứng khoán quốc tế.
Một sự dao động giữa lòng ham lợi và sự sợ hãi
Bởi vì xét cho cùng, điều này không mới cho lắm. Diễn biến của giá cổ phiếu trong các giao dịch chứng khoán đã không ngừng gây ngạc nhiên. Ngay từ năm 1720, nhà vật lý học và toán học thiên tài Isaac Newton đã thừa nhận với ít nhiều cay đắng rằng mình có khả năng “tính toán sự vận động của các thiên thể trong vũ trụ, nhưng không tính được sự điên cuồng của các đám đông”.
Ba thế kỷ sau, chính là Paul Krugman, người được giải thưởng vào năm 2008 của Ngân hàng Thụy Điển về khoa học kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel, tiếp nối ý tưởng của Newton và đã viết trên New York Times:
“Điều không tốt đối với Mỹ đôi khi lại là điều tốt cho thị trường […], bạn phải nhớ ba qui tắc sau đây. Thứ nhất, thị trường chứng khoán không phải là nền kinh tế. Thứ hai, thị trường chứng khoán không phải là nền kinh tế. Thứ ba, thị trường chứng khoán không phải là nền kinh tế […] Mối liên hệ giữa thành tích của các cổ phiếu chứng khoán - phần lớn được định đoạt bởi sự dao động giữa lòng ham lợi và sự sợ hãi - và tăng trưởng của nền kinh tế thực luôn luôn yếu ớt hoặc không có thực.”
Live view of the stock market 1/ pic.twitter.com/dZAG5nnhyY— Paul Krugman (@paulkrugman) June 11, 2020
 |
| Robert Shiller (1946-) |
Một người được giải “Nobel” kinh tế khác là Robert Shiller, ông cũng đã nhấn mạnh đến những tin đồn và diễn biến tâm trạng - cũng dễ lây như chính con virus - là những yếu tố chi phối nhịp điệu của thị trường:
“Những giá cả đầu cơ không liên quan chặt chẽ với những thông tin chân thực […]. Những câu chuyện lây lan về virus corona có động thái nội tại của riêng chúng, và động thái này chỉ liên quan một cách mơ hồ với thực tại của thông tin.”
Những lời của Krugman và Shiller chắc chắn không làm công chúng ngạc nhiên, nhưng tiếng nói của họ lạc điệu đối với phần lớn các nhà kinh tế học. Động thái của giá cả cổ phiếu chứng khoán trong đại dịch thoạt đầu có vẻ vô lý, phi lý, thậm chí điên rồ.
Nhưng khi nhìn kỹ hơn, ta lại thấy rõ là các thị trường không phản ứng một cách hoàn toàn mù quáng.
Phân tích tài chính sẽ giống điều gì trong tương lai?
 |
| Augustin Landier (1974-) |
 |
| David Thesmar |
Nhiều tác giả trong số những người lỗi lạc nhất (Augustin Landier, giáo sư trường Thương mại cao cấp Paris - École des hautes études commerciales - HEC), David Thesmar, giáo sư Viện Công nghệ Massachusetts - Massachusetts Institute of Technology - MIT -; Ross Levine, Giáo sư Đại học California, Berkeley; René Stulz, nguyên chủ bút tờ báo rất uy tín Journal of Finance) gần đây đã chỉ ra rằng các nhà đầu tư đã biết phân biệt những doanh nghiệp có nhiều nguy cơ nhất. Dù cho những doanh nghiệp này yếu kém hơn về mặt tài chính, lệ thuộc sự đứt gãy các chuỗi giá trị toàn cầu, hoặc dễ bị tổn thương về mặt trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, phản ứng của thị trường vẫn nhất quán với những dự báo của các nhà phân tích, ít nhất là trong trung hạn.
Ngoài ra, sự bật dậy trở lại của nền kinh tế gắn kết một cách rõ ràng với hành động đặc biệt vượt mức tưởng tượng của các ngân hàng trung ương mà đứng đầu là Ngân hàng dự trữ liên bang Mỹ đã bơm vào nền kinh tế hàng trăm tỷ đô la. Cũng có sự thật là tình hình y tế và kinh tế có cải thiện (một ít) ở châu Âu và ở Mỹ. Cuối cùng, một vài doanh nghiệp trong đó có 5 tập đoàn nổi tiếng là Google, Apple, Facebook, Amazon và Microsoft (viết tắt là GAFAM) đã biết cứu lấy những lợi ích riêng của mình.
Nhưng có thể nào tưởng tượng nổi đại dịch kinh khủng này không để lại những di chứng nghiêm trọng? Vấn đề của các nghiên cứu được nêu trên là chúng có xu hướng lạc quan nhìn chiếc cốc đầy phân nửa. Tất nhiên, nếu tìm kỹ, ta có thể liên kết diễn biến của thị trường chứng khoán với vài lĩnh vực nền tảng, nhưng không thể giải thích được một phần rất lớn những biến đổi quan sát được. Chiếc cốc vẫn còn trống hơn phân nửa.
Có một điều chắc chắn, Covid-19 làm gia tăng một cách đáng kể sự ngờ vực của công chúng đối với hoạt động nghiên cứu, về dịch tễ học cũng như về kinh tế học. Các thảo luận của chuyên gia cần kết hợp thực trạng mới này vào, trong một bối cảnh bị tác động bởi các cuộc khủng hoảng, bởi sự gia tăng của chủ nghĩa dân túy, sự phát triển của các mạng lưới xã hội, ở đó thường có ít chỗ cho những biện pháp nửa vời.
Người dịch: Thái Thị Ngọc Dư
Nguồn: “Bourses: Le Covid19 aura encore confirmé la déconnexion avec l’économie réelle”, The Conversation, 17.6.2020.
Chú thích:
[1] Giáo sư kinh tế - Trung tâm Kinh tế học Sorbonne và Trường kinh doanh Paris - (Centre d'Economie de la Sorbonne và Paris School of Business), Đại học Paris 1 Panthéon-Sorbonne↩
[2] Nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Kinh tế Tài chính, Đại học Paris 1 Panthéon-Sorbonne↩
