Các bài báo mới & Sách MODELING AND DESIGN PHOTONICS của tác giả Nguyễn Trung Dân
Nguyễn Xuân Xanh giới thiệu
[1]
Bài viết cho Việt Nam từ đầu tháng
2 đến tháng 7, 2025
Anh chị thân mến,
Tôi xin giới thiệu những bài viết mới của anh Nguyễn Trung Dân kể từ sau quyển sách Khi con chip lên ngôi ra mắt độc giả tháng 1, 2025, nghĩa là mới đầu năm nay. Dù rất bận rộn với việc nghiên cứu và việc của công ty, nhưng anh viết rất tích cực. Anh cảm thấy như có thôi thúc và giông bão trong anh. Anh cảm thấy chúng ta đi còn quá chậm, còn rất nhiều thứ phải làm trong lãnh vực KHCN bao la để đất nước tiến nhanh hơn vào Kỷ nguyên mới, và vì thế muốn truyền đạt nhiều tri thức hữu ích, đôi khi cấp bách, thời sự, cho Việt Nam đang trong thời kỳ muốn chuyển mình. Sức viết của anh rất mạnh mẽ và mỗi bài đều có hàm lượng tri thức mới hữu ích đáng kể. Đặc biệt bài viết Nước Mỹ vận hành chương trình tài trợ khoa học cho doanh nghiệp nhỏ ra sao? cho thấy kinh nghiệm quản lý tiền đầu tư của chính phủ liên bang vào các quỹ mạo hiểm để giúp các cty khởi nghiệp hình thành. Đây là mô hình “nhà nước đầu tư, tư nhân quản lý” như Tổng Bí thư Tô Lâm từng nói trong Nghị quyết 57. Chúng ta hãy tham khảo kinh nghiệm quý báu này và áp dụng vào Việt Nam.
Bài viết trên TUỔI TRẺ CUỐI TUẦN & TUỔI TRẺ
Vốn mạo hiểm và vốn kiên nhẫn
https://cuoituan.tuoitre.vn/von-mao-hiem-va-von-kien-nhan-20250605160504771.htm
Thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp quốc gia
https://tuoitre.vn/thuc-day-lan-song-khoi-nghiep-quoc-gia-20250425165600102.htm
Nước Mỹ vận hành chương trình tài trợ khoa học
cho doanh nghiệp nhỏ ra sao?
Nước Mỹ đã làm gì với nội lực khoa học công
nghệ của họ?
Từ bộ não người đến trí tuệ nhân tạo
https://cuoituan.tuoitre.vn/tu-bo-nao-nguoi-den-tri-tue-nhan-tao-20241018093056808.htm
Tự lực tự cường và chip bán dẫn
https://cuoituan.tuoitre.vn/tu-luc-tu-cuong-va-chip-ban-dan-2022110208272353.htm
Giải Nobel Vật lý 2022: Trong thế giới lượng tử kỳ quặc
Bài viết trên TẠP CHÍ TIA SÁNG
Các “quỷ máy” tạo công ty khởi nghiệp làm
biến đổi thế giới. Phần 3: Khúc ca khải hoàn
Các “quỷ máy” tạo công ty khởi nghiệp làm biến
đổi thế giới. Phần 2: Hệ sinh thái của nền kinh tế khởi nghiệp
Các “quỷ máy” tạo công ty khởi nghiệp làm biến
đổi thế giới
https://tiasang.com.vn/doi-moi-sang-tao/cac-quy-may-tao-cong-ty-khoi-nghiep-lam-bien-doi-the-gioi/
Richard Feynman và công ty khởi nghiệp máy
tính
https://tiasang.com.vn/doi-moi-sang-tao/richard-feynman-va-cong-ty-khoi-nghiep-may-tinh/
Bí ẩn Majorana và giấc mơ máy tính
lượng tử của Microsoft (kỳ 1)
https://tiasang.com.vn/doi-moi-sang-tao/bi-an-majorana-va-giac-mo-may-tinh-luong-tu-cua-microsoft/
Bí ẩn Majorana và giấc mơ máy tính lượng
tử của Microsoft (kỳ 2)
https://tiasang.com.vn/doi-moi-sang-tao/bi-an-majorana-va-giac-mo-may-tinh-luong-tu-cua-microsoft-2/
AI DEEPSEEK làm thế giới kinh ngạc, vì sao?
https://tiasang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/ai-deepseek-lam-the-gioi-kinh-ngac-vi-sao/
[2]
Sách “Modeling and Desing Photonics by
Examples Using MATLAB ®”
Xuất bản:
26/7/2021, số trang: 300, bìa cứng Amazon: $145,95. Bìa
mềm như vừa được công bố trên Amazon với giá $30 là có thể giả mạo, vì nó không
nằm trong dự tính của IOP, như tác giả Nguyễn Trung Dân vừa thông báo. Link
đúng là đây: Modelling and Design Photonics by Examples Using
Matlab (Emerging Technologies in Optics and Photonics): Nguyen, Dan T:
9780750322706: Amazon.com: Books
Quyển
sách của anh Nguyễn Trung Dân sau 4 năm xuất bản, 2021-2025, đã bán được 1.198
bản. Tuy con số xem ra khiêm tốn, nhưng sức nặng của nó nằm ở chỗ những địa chỉ
mua toàn là những đại học và viện nghiên cứu hàng đầu thế giới,
từ Hoa Kỳ, Canada, Mexico, Trung Đông, châu Phi (Ethiopia, Ai Cập), sang khu
vực các quốc gia EU, đến châu Á gồm Trung Quốc, Ấn độ, Nhật Bản, Korea, Taiwan,
đến Úc, ASEAN (Singapore, Việt Nam). Trung Quốc rõ ràng là quốc gia mua nhiều
nhất, trên 300 bản, nhiều theo địa chỉ cũng như theo số lượng, tiếp theo là Hoa
Kỳ và châu Âu. Điều này phù hợp với hình ảnh của một TQ đang đói công nghệ mới
và có đầy tham vọng dẫn đầu về mọi thứ. Viện Nam mua 1, tại Viện hàn lâm Khoa
học và Công nghệ. Modeling and Design Photonics của anh đã đi
khắp thế giới. Đề tài và nội dung của nó đang “hot” cho sự phát triển các công
nghệ cao.
Tu chỉnh theo tác giả: Theo IOP thì số lượng bán trực tiếp từ nxb là 1726
trên 41 nước 286 Institutions nhưng vì có nhiều người mua
từ các tài khoản cá nhân nên họ không thể list với địa chỉ cụ thể. Vì vậy, con
số 1198 là từ các địa chỉ xác định được từ computer based của khách hàng IOP.
Nhiều người mua là cá nhân không sử dụng các địa chỉ đã biết thì không có tên
trong danh mục 286 nói trên. “Các yêu cầu mà không rõ tên tổ chức đã bị loại
trừ. Khách hàng của chúng tôi, thường là thủ thư, sẽ mua quyền truy cập
cho tổ chức của họ, cho phép bất kỳ ai tại tổ chức đó sử dụng toàn bộ, không có
DRM (nghĩa là không được truyền bá tiếp).” (IOP)
Việc đưa lên sự thành công quyển sách của
Nguyễn Trung Dân hoàn toàn không nằm trong ý muốn của anh. Nhưng tôi thấy rất
cần chia sẻ sự thành công của quyển sách với cộng đồng, và hy vọng, đó là niềm
vui, phấn khởi chung lan tỏa trong giới nghiên cứu Việt Nam, là sự cổ vũ chung
cho những người làm nghiên cứu và có khát vọng thành công trong nghiên cứu. Xem
trend của quyển sách qua lời nói đầu dưới đây của Nhà xuất bản IOP của quyển
sách.
Trước nhất là lời nói đầu của quyển sách, để
giới thiệu công việc nghiên cứu và các lãnh vực ứng dụng của quyển sách.
Lời nói đầu
Nguyễn Trung Dân
Trong vài thập kỷ qua, quang tử học
(photonics) đã trở thành một lĩnh vực quan trọng của khoa học và công nghệ.
Hiện nay, lĩnh vực này bao gồm một phạm vi rộng lớn các ứng dụng vật lý, từ ống
dẫn sóng silicon và laser sợi quang (fiber lasers) đến các cấu trúc vùng cấm
quang tử (photonics band-gap structures), cùng nhiều phương pháp điều khiển ánh
sáng khác, cho thấy rõ ràng ngành này đang trải qua một giai đoạn phát triển
cực kỳ nhanh chóng.
Khi nhiều nhà vật lý bước vào lĩnh vực thú vị
này, họ đã thúc đẩy sự phát triển của các hệ thống quang tử nhờ bộ kỹ năng độc
đáo của mình. Ví dụ, các nhà vật lý lý thuyết đã đóng vai trò quan trọng không
chỉ trong việc khám phá các khái niệm và hệ thống quang tử mới, mà còn trong
việc mô hình hóa và thiết kế các hệ thống mới này. Những nhiệm vụ này đòi hỏi
kiến thức vững chắc về các lý thuyết vật lý cơ bản, khả năng thao tác các
phương trình, phát triển các mô hình mới cho các hệ thống khác nhau, và khả năng
tính toán hiệu quả các mô hình này. Ngày nay, mặc dù hầu hết các mô hình tính
toán đều dựa trên siêu máy tính và phần mềm tinh vi, nhưng hiểu biết toàn diện
về vật lý vẫn rất quan trọng để định hướng nghiên cứu trong các hệ thống khám
phá mới.
Trở lại năm 2000, khi còn là một nhà vật lý lý
thuyết, tôi đã được trao cơ hội thiết kế và mô hình hóa các bộ khuếch đại sợi
quang cho các ứng dụng trong viễn thông quang học. Ban đầu, tôi không nghĩ mình
có thể đảm nhận công việc này; tôi không chỉ không có kinh nghiệm trong lĩnh
vực này mà còn không nghĩ rằng bất kỳ nhà lý thuyết nào có thể phát triển hiệu
quả các thiết bị thực tế. Khi Giáo sư Peyghambarian, trưởng bộ phận quang tử
của Đại học Arizona tại Trung tâm Khoa học Quang học, mời một số người trong
chúng tôi đến một cuộc họp dự án, tôi đã rất ngạc nhiên khi thấy các nhà vật lý
lý thuyết thực sự có mặt, chẳng hạn như Giáo sư N Bloembergen,
người đoạt giải Nobel vật lý, và Giáo sư S Koch, một nhà lý thuyết hàng đầu về
vật lý vật chất ngưng tụ, và những người khác. Sự kiện này đã thay đổi hoàn
toàn suy nghĩ của tôi về công việc của một nhà mô hình hóa trong quang tử.
Từ năm 2001 đến năm 2016, tôi đã trải qua cả
những thăng trầm trong lĩnh vực quang tử, cả tại Trung tâm Khoa học Quang học
và tại NP Photonics, một công ty nghiên cứu có trụ sở tại Tucson, Arizona. Tuy
nhiên, khi tôi đào sâu hơn vào công việc của mình, tôi càng yêu thích quá trình
mô hình hóa và thiết kế, đặc biệt là trong quang tử học. Là một nhà lý thuyết,
thật khó tin khi thấy nhiều hiệu ứng quan sát được của việc điều khiển ánh sáng
có thể được dự đoán chính xác từ các nghiệm của phương trình Maxwell được thiết
lập hơn 160 năm trước. Các mô hình lý thuyết có thể đóng một vai trò quan trọng
trong việc thiết kế và tối ưu hóa một hệ thống quang tử, và tôi thực sự trân
trọng vai trò của các lý thuyết vật lý trong việc tạo ra công nghệ đột phá và
khám phá các hệ thống mới.
Cuốn sách này là sản phẩm của kinh nghiệm mô
hình hóa và thiết kế quang tử của tôi sau gần 20 năm làm việc trong học viện và
công nghiệp. Ý tưởng này được khởi xướng bởi cô Ashley Gasque từ IOP Publishing
(Nhà xuất bản của Viện Vật lý, Vương quốc Anh), người đã kiên nhẫn thuyết phục
tôi viết cuốn sách này. Tôi biết rất rõ rằng có rất nhiều sách hay về mô hình
hóa và quang tử tính toán. Một số sách còn bao gồm các chương trình tính toán
rất hữu ích cho sinh viên, nhà khoa học và kỹ sư. Tuy nhiên, vì photonics là
một lĩnh vực khoa học và công nghệ rất rộng và tương đối mới đối với nhiều
người nên những cuốn sách này chủ yếu tập trung vào phần giới thiệu và các phần
cơ bản của lĩnh vực này cùng một số ví dụ cơ bản. Hơn nữa, hầu hết được viết
chủ yếu bằng ngôn ngữ hàn lâm và có thể chưa giải quyết thỏa đáng nhiều vấn đề
thực tế mà các nhà khoa học và kỹ sư công nghiệp phải đối mặt trong công việc hằng
ngày. Cuốn sách này là một nỗ lực nhằm thu hẹp khoảng cách giữa thế giới hàn
lâm và thế giới công nghiệp của quang tử. Tôi rất may mắn khi có cơ hội tham
gia nhiều dự án nghiên` ```````` cứu được tài trợ bởi các cơ quan hàng đầu như
DAPRA, NSF, NASA, NIST, NRL, AFL, ONR, v.v., cũng như trong lĩnh vực nghiên cứu
và phát triển laser sợi quang, bộ khuếch đại và các sản phẩm khác. Cuốn sách
này nhằm mục đích cung cấp những kiến thức cơ bản nhưng vững chắc về vật lý cơ
bản, các mô hình toán học của một số vấn đề trong lĩnh vực quang tử, và các
chương trình Matlab để nghiên cứu các ví dụ. Tôi nghĩ rằng không thể tránh khỏi
những sai sót và thiếu chính xác trong quá trình viết sách, và rất mong nhận
được các đề xuất và nhận xét phê bình.
Khi viết cuốn sách này, tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc tới Giáo sư Nguyễn Bá Ân và Hoàng Xuân Nguyên, những người
hướng dẫn luận án tiến sĩ của tôi, Giáo sư Eiichi Hanamura, người hướng dẫn sau
tiến sĩ của tôi tại Đại học Tokyo, người sau này đã tạo cơ hội cho tôi làm việc
cùng ông tại Đại học Arizona, Giáo sư Trương Nguyên Trân, F Bassani, VM
Agranovich và cuối cùng là Giáo sư Peyghambarian đã tạo cơ hội cho tôi trong
suốt hành trình.
Ngoài ra, tôi muốn cảm ơn nhiều đồng nghiệp
khác: Tiến sĩ Arturo Person-Chavez, Giám đốc công nghệ của NP Photonics và là
đồng nghiệp lâu năm trong cả thời kỳ khó khăn lẫn thuận lợi, Tiến sĩ Kam Ng đã
đọc một số phần của bản thảo, Tiến sĩ Bin Zhang đã biên tập bìa sách, các thành
viên của Corning Corporation là Daniel Nolan, Nick Borrelli đã hỗ trợ tôi và
nhiều người khác.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng.
Cuốn sách này là món quà tôi tặng bố mẹ và gia đình; nếu không có sự hỗ trợ của
họ, công việc này sẽ không thể thực hiện được.
Corning, New York, Tháng 2 năm 2021
Chúng
ta hãy đọc thêm lời nói đầu của Nxb IOP để thấy trend của quyển sách:
Lời nói đầu
của NXB IOP
Cho đến những năm 1960, lĩnh vực quang học chủ
yếu tập trung vào các lĩnh vực cổ điển như nhiếp ảnh, máy ảnh, ống nhòm, kính
thiên văn, máy quang phổ, máy đo màu, máy đo bức xạ, v.v. Vào cuối những năm
1960, quang học bắt đầu phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của các loại máy dò
hồng ngoại mới, màn hình tinh thể lỏng (LCD), điốt phát quang (LED), thiết bị
ghép điện tích (CCD), tia laser, ảnh ba chiều, sợi quang, vật liệu quang học
mới, những tiến bộ trong chế tạo quang học và cơ khí, các chương trình thiết kế
quang học mới và nhiều công nghệ khác. Với sự phát triển của LED, LCD, CCD và
các thiết bị quang điện khác, thuật ngữ ‘photonics’ đã trở nên thịnh hành vào
những năm 1980 để mô tả khoa học sử dụng ánh sáng trong việc phát triển các
công nghệ mới và hiệu suất của vô số ứng dụng. Ngày nay, quang học và photonics
thực sự phổ biến trong toàn xã hội và các công nghệ mới đang tiếp tục xuất
hiện. Mục tiêu của bộ sách này là cung cấp cho sinh viên, nhà nghiên cứu và
những người yêu thích tự học một bộ sưu tập sách đa dạng, mỗi cuốn tập trung
vào một chủ đề liên quan đến công nghệ và ứng dụng của quang học và quang tử.
Những cuốn sách này sẽ cung cấp kiến thức để chuẩn bị cho người đọc tham gia
tốt hơn vào những lĩnh vực thú vị này hiện tại và trong tương lai.
Tên của bộ sách này là “Công nghệ mới nổi
trong Quang học và Quang tử”, trong đó “mới nổi” được hiểu là “ra đời”, “trưởng
thành” và “nổi bật”. IOP Publishing và tôi hy vọng rằng bạn sẽ thấy bộ sách này
có giá trị đáng kể cho bản thân và sự nghiệp của bạn.
NXB IOP
Nguồn: Các bài báo mới và Quyển sách Modeling Photonics của Nguyễn Trung Dân, rosetta.vn, 13 Tháng Bảy, 2025.
