19.12.21

Cuộc chạy đua vào không gian của các tỷ phú phản ánh một tư duy thực dân, tư duy này không thể tưởng tượng ra được một thế giới khác

CUỘC CHẠY ĐUA VÀO KHÔNG GIAN CỦA CÁC TỶ PHÚ PHẢN ÁNH MỘT TƯ DUY THỰC DÂN, TƯ DUY NÀY KHÔNG THỂ TƯỞNG TƯỢNG RA ĐƯỢC MỘT THẾ GIỚI KHÁC

Một họa sĩ thể hiện một thuộc địa không gian trong tương lai. (Ảnh: Shutterstock)

Tác giả: Ted McCormick

Lúc ấy là thời kỳ bất ổn chính trị, xung đột văn hóa và thay đổi xã hội. Các liên doanh tư nhân đã khai thác các tiến bộ công nghệ và tài nguyên thiên nhiên, tạo ra những vận may chưa từng có trong khi tàn phá các cộng đồng và môi trường địa phương. Các thành phố lao động nghèo đông đúc, thúc đẩy những người sở hữu tài sản triển khai siết chặt các chế độ giám sát và giam giữ. Các khu vực nông thôn trở nên hoang vắng, các tòa nhà bỏ trống, nhà thờ vắng lặng – đó là những chất liệu của khúc bi thương về đạo đức.

Dịch bệnh hoành hành, buộc phải kiểm dịch ở các cảng và đóng cửa trên đường phố. Dữ liệu về tử vong là nội dung của tin tức và bình luận hàng tuần.

Tùy thuộc vào quan điểm, sự di chuyển - được lựa chọn hoặc bị ép buộc - là nguyên nhân hoặc hậu quả của rối loạn nói chung. Di chuyển không kiểm soát có liên quan đến bất ổn chính trị, suy thoái đạo đức và tan rã xã hội. Tuy nhiên, một hình thức di chuyển có kế hoạch hứa hẹn sẽ giải quyết những vấn đề này: thuộc địa hóa.

Châu Âu và các đế chế trước đây của nó đã từng thay đổi rất nhiều kể từ thế kỷ 17. Nhưng sự tồn tại dai dẳng của chủ nghĩa thực dân được coi như một liều thuốc chữa bách bệnh cho thấy chúng ta không cách xa mấy thời kỳ hiện đại sớm như chúng ta nghĩ.

Một tên lửa SpaceX Falcon 9 cất cánh tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy để thực hiện sứ mệnh tái tiếp tế cho Trạm Vũ trụ Quốc tế vào ngày 3 tháng 6. (Ảnh AP / John Raoux)

Lời hứa của chủ nghĩa thực dân về sự tăng trưởng vô hạn

Các kế hoạch thuộc địa của thế kỷ 17 liên quan đến các đồn điền xung quanh Đại Tây Dương, và các động lực mà bây giờ nghe có vẻ cổ xưa. Những người ủng hộ việc mở rộng như nhà văn người Anh Richard Hakluyt, người có cuốn Discourse of Western Planting (1584) (Diễn ngôn về việc trồng trọt ở phương Tây) đã vạch ra những lợi ích của đế chế đối với Nữ hoàng Elizabeth: việc thuộc địa hóa Tân Thế giới sẽ ngăn chặn quyền bá chủ của Công giáo Tây Ban Nha và tạo cơ hội để đòi các linh hồn Dân bản địa cho đạo Tin lành.

Một con tem Newfoundland năm 1910 có nội dung ‘Ngài Bacon, tinh thần dẫn đường cho kế hoạch thuộc địa hóa.’ (Ảnh: Wikimedia Commons)

Nhưng một lời hứa quan trọng là đổi mới kinh tế và xã hội của mẫu quốc thông qua các mặt hàng, ngành nghề và lãnh thổ mới. Trên tất cả, việc di chuyển có kế hoạch sẽ chữa khỏi căn bệnh rõ ràng về quá tải dân số. Theo Hakluyt, việc cử người nghèo ra nước ngoài đốn gỗ, khai thác vàng hoặc làm nông trại mía sẽ biến “vô số những kẻ lang thang và vô công rồi nghề đang “tràn ngập” các đường phố của nước Anh, đang “làm phiền và nhồi đầy” các nhà tù của nước này trở thành những người lao động cần cù, cung cấp nguyên liệu thô và một lý do để nhân bội. Thực dân hóa sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng vô hạn.

Khi các đồn điền ở Anh hình thành ở Ulster, Virginia, New England và Caribe, “những người làm dự án” - những cá nhân (hầu như luôn luôn là nam giới) hứa hẹn sử dụng những loại kiến ​​thc mi để biến đổi xã hi mt cách trit để và có li - gắn liền việc di chuyển với khoa học và công nghệ mới. Họ được truyền cảm hứng nhiều từ tầm nhìn của triết gia người Anh Francis Bacon về một nhà nước tập trung vào công nghệ ở tác phẩm The New Atlantis[*] (Đảo Atlantis Mới) cũng như việc ông ủng hộ phương pháp quan sát và thực nghiệm.

Khám phá và sáng tạo

Nhà nông học người Anh Gabriel Plattes đã cảnh báo vào năm 1639 rằng “việc phát hiện ra những thế giới mới không giống như một cuộc buôn bán lâu dài”. Nhưng nhiều người khác ghi nhận một nước Mỹ được cho là còn bỏ trống, không người ở, như một lời mời để cấy ghép con người, cây cối và máy móc vào.

Nhà sáng tạo Cressy Dymock (đến từ Lincolnshire, nơi có các hệ thống thoát nước cho đầm lầy biến các vùng đất ngập nước trở nên khô ráo) đã tìm kiếm sự hỗ trợ cho một “động cơ chuyển động vĩnh viễn” có thể cày ruộng ở Anh, dọn rừng ở Virginia và điều khiển các nhà máy đường ở Barbados. Dymock đã xác định lợi nhuận tư nhân và lợi ích công cộng bằng cách tăng tốc độ trồng rừng và thay thế động vật kéo đắt tiền bằng lao động nô lệ rẻ hơn. Các dự án trên khắp đế chế sẽ sử dụng những người nhàn rỗi, tạo ra “chỗ để trở tay”, hàn gắn “những chia rẽ không tự nhiên” và biến nước Anh trở thành “khu vườn của thế giới”.

Khám phá ngoài Trái đất

Ngày nay, mặt trăng và sao Hỏa nằm trong tầm ngắm của những người làm dự án. Và những lời hứa mà các tỷ phú Elon Musk và Jeff Bezos đưa ra cho việc thuộc địa hóa cũng giống như tham vọng của bốn thế kỷ trước.

Như Bezos đã nói với người tham dự tại Hội nghị Phát triển Không gian Quốc tế năm 2018: “Chúng ta sẽ phải rời hành tinh này, và chúng ta sẽ rời khỏi nó, và điều đó sẽ làm cho hành tinh này trở nên tốt đẹp hơn”.

Bezos vạch ra suy nghĩ của mình từ Gerald O’Neill, nhà vật lý học ở Princeton, người có bài báo năm 1974 “The Colonization of Space” (“Thuộc địa hóa không gian”) (và cuốn sách năm 1977, The High Frontier) (Biên giới trên cao) đã trình bày các khu định cư quay quanh quỹ đạo là giải pháp cho gần như mọi vấn đề lớn mà Trái đất phải đối mặt. Bezos lặp lại đề xuất của O’Neill về việc di chuyển công nghiệp nặng - và lao động công nghiệp - ra khỏi hành tinh, phân chia lại Trái đất như một không gian xanh, chủ yếu là khu dân cư. Một khu vườn, như nó đã từng.


Các kế hoạch của Musk đối với sao Hỏa đồng thời trở nên bất chấp đạo lí hơn và hoành tráng hơn về về mặt lịch trình và các yêu cầu kỹ thuật nếu không muốn nói là ở mức độ tột bậc. Các kế hoạch này tập trung vào khả năng đáng ngờ về việc “tạo môi trường sống giống Trái đất” cho sao Hỏa bằng cách sử dụng các nguồn lực và công nghệ chưa tồn tại.

Musk đã dự định đưa những con người đầu tiên lên sao Hỏa vào năm 2024 và đến năm 2030, ông đã hình dung ra việc động thổ một thành phố, phóng đi khoảng 100.000 chuyến du hành từ Trái đất đến sao Hỏa trong vòng một thế kỷ.

Kể từ năm 2020, dòng thời gian đã bị lùi lại một chút, một phần vì quá trình tạo môi trường sống giống Trái đất có thể yêu cầu phải bắn phá sao Hỏa bằng 10.000 tên lửa hạt nhân để khởi đầu. Nhưng vẫn còn tầm nhìn rằng một sao Hỏa của những loài cây trồng phát triển mạnh, các doanh nghiệp pizza và “cơ hội kinh doanh”, bảo tồn sự sống và trả cổ tức trong khi Trái đất ngày càng trở nên không thể ở được. Giống như các liên doanh nhà nước- công ty thời thuộc địa của thế kỷ 17 và 18, SpaceX của Musk chủ yếu dựa vào sự hỗ trợ của chính phủ nhưng sẽ đưa ra luật của riêng mình trên hành tinh mới định cư.

Một sự thất bại của trí tưởng tượng

Những tầm nhìn không tưởng về công nghệ của Musk và Bezos vi phạm một số giả định tương tự mà bậc tiền bối của họ đã có vào thời kỳ hiện đại sớm. Họ coi chủ nghĩa thực dân như một liều thuốc chữa bách bệnh cho những căn bệnh kinh tế, chính trị và xã hội phức tạp, thay vì nỗ lực hướng tới một thế giới tốt đẹp hơn trong những hạn chế của môi trường chúng ta.

Ted McCormick

Và thay vì phải đối mặt với những hậu quả tàn khốc hiển nhiên của một hệ tư tưởng về sự tăng trưởng vô hạn trên hành tinh của chúng ta, họ lại giữ nguyên không thay đổi hệ tư tưởng này và tìm cách xuất khẩu nó vào không gian. Họ tưởng tượng rằng họ có khả năng tạo ra những môi trường có thể sống được ở một nơi không có gì cả.

Nhưng đối với tất cả hình dung tương lai của họ, họ đã không thể tưởng tượng ra một thế giới khác. Và họ đã bỏ qua lịch sử của chủ nghĩa thực dân trên thế giới này. Đế chế không bao giờ tái tạo được vườn Địa đàng, nhưng nó đã thúc đẩy hàng thế kỷ tăng trưởng dựa trên việc chiếm đoạt, nô dịch và biến đổi môi trường bất chấp mọi giới hạn. Ngày nay chúng ta đang phải vật lộn với những hậu quả này.

Vài nét về tác giả

Ted McCormick là Phó Giáo sư Lịch sử, Đại học Concordia.

Người dịch: Lê Thị Hạnh

Nguồn:The billionaire space rate reflects colonial mindset that fails to imagine a different world”, The Conversation, 18.8.2021.

----

Bài có liên quan:




Chú thích:

[*] Atlantis: một hòn đảo hư cấu trong chuyện ngụ ngôn Timaeus and Critias của Plato (ND).

Print Friendly and PDF