PHÂN TÍCH KINH TẾ: Chúng tôi đã thuê người được giải Nobel 2023 Anne L'Huillier như thế nào

9.12.23

Chúng tôi đã thuê người được giải Nobel 2023 Anne L'Huillier như thế nào

CHÚNG TÔI ĐÃ THUÊ NGƯỜI ĐƯỢC GIẢI NOBEL 2023 ANNE L'HUILLIER NHƯ THẾ NÀO – VÀ TẠI SAO CHÚNG TÔI BIẾT BÀ ĐƯỢC ĐỊNH SẴN CHO SỰ VĨ ĐẠI

L'Huillier và chồng tại lễ công bố giải Nobel ở Lund. Sune Svanberg, CC BY-SA

Hầu hết nhân sự ở bộ phận vật lý nguyên tử tại Đại học Lund đều tập trung trong một căn phòng rộng rãi có màn hình lớn để chờ công bố người đoạt giải Nobel vật lý năm 2023 từ Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia vào ngày 3 tháng 10. Tất nhiên, bí mật về giải Nobel vẫn được giữ kín mít, nhưng đâu đó vẫn có chút kỳ vọng.

Khi màn ảnh gồm những người đoạt giải xuất hiện, trong đó có cả gương mặt của đồng nghiệp Anne L'Huillier của chúng tôi, tiếng hét to như sắp xốc cả mái nhà lên – những tia laser lớn dưới tầng hầm chắc chắn đã bị lệch!

Tuy nhiên, chẳng ai thấy L'Huillier đâu cả - bà còn đang giảng bài cho sinh viên.

Cơ sở nghiên cứu laser mới

Khoảng 30 năm trước, nhóm vật lý nguyên tử ở Lund đang cân nhắc một hướng nghiên cứu mới. Cuối cùng chúng tôi đã chọn lĩnh vực tương tác vật chất-laser công suất cao. Để phục vụ mục đích này, chúng tôi đã tìm cách trang bị một hệ thống tia laser khá độc đáo vào năm 1992 (được gọi là tia laser terawatt), bắn ra 10 xung cực ngắn mỗi giây.

Thành quả này có được là nhờ vào mối quan hệ học thuật tốt với các tập đoàn laser hàng đầu ở Mỹ và châu Âu, cũng như với các đối tác công nghiệp. Sự hỗ trợ hào phóng của Quỹ Wallenberg (một tổ chức chủ chốt trong tài trợ nghiên cứu của Thụy Điển) đã bảo đảm việc hiện thực hóa hệ thống được cho là hấp dẫn bậc nhất vào thời điểm đó để thực hiện nghiên cứu tiên tiến trong một lĩnh vực còn rất mới của vật lý nguyên tử.

Tại thời điểm này, L'Huillier là một nhà nghiên cứu đầy triển vọng ở Pháp. Chỉ vài năm trước đó, vào năm 1987, bà mới phát hiện ra rằng nhiều bội âm (overtones, là các sóng âm có tần số là bội của tần số cơ bản, điều này cũng đúng với sóng ánh sáng – ND) khác nhau của ánh sáng phát sinh khi bạn truyền ánh sáng laser hồng ngoại qua một chất khí trơ – là kết quả của sự tương tác giữa chất khí này và tia laser.

Nhờ cơ sở mới này, chúng tôi đã thu hút được L'Huillier đến Lund với bộ thiết bị thử nghiệm chuyên dụng cho riêng bà. Điều này diễn ra khá tự nhiên vì trong quá trình chuẩn bị dự án, chúng tôi cũng đã đến thăm Trung tâm CEA Saclay nơi bà làm việc. Tôi cũng đã mời bà ấy làm một trong những diễn giả chính tại lễ khánh thành cơ sở mới của chúng tôi ở Lund.

Khi đến thực hiện các thí nghiệm tại chỗ, chúng tôi ngay lập tức nhận ra rằng L'Huillier là một nhà vật lý cực kỳ tài năng, cả về thực nghiệm lẫn lý thuyết, với hứa hẹn lớn trong tương lai. Chúng tôi đã xuất bản bài báo chung đầu tiên vào năm 1993.

L'Huillier cảm thấy hài lòng về Lund và vì nhiều lý do khác nhau, quyết định ở lại đây. Lúc đầu, bà được tuyển dụng làm giảng viên và sau đó là giáo sư chuyên trách, vị trí có được nhờ nguồn tài trợ. Đây là may mắn của Lund - L'Huillier có thể dễ dàng đạt được những vị trí danh giá ở nơi khác.

L'Huillier. Sune Svanberg, CC BY-SA

Bà cũng rất tận tâm học tiếng Thụy Điển. Chuyện đấy nói lên nhiều điều. Ở một quốc gia nhỏ bé như Thụy Điển, ngôn ngữ tất yếu trong một nỗ lực mang tính quốc tế như khoa học là tiếng Anh, nhưng L'Huillier lại hoàn toàn thông thạo thứ ngôn ngữ “kỳ lạ” của chúng tôi.

Ở giai đoạn đầu, tôi đã chuyển giao quyền lãnh đạo phòng thí nghiệm Laser công suất cao cho L'Huillier và Claes-Göran Wahlström. Với sự giúp đỡ của nhiều cộng tác viên tài năng, lĩnh vực này đã phát triển vượt bậc ở Lund, đưa nơi đây trở thành một trong những trung tâm hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu hấp dẫn này.

L'Huillier hăng hái theo đuổi công trình của mình với các sóng hài cao và sự hình thành các xung laser theo atto giây [một atto giây bằng một phần nghìn tỷ (10^-18) giây – ND] tương ứng. Đây là những lĩnh vực mà cuối cùng bà đã giành được giải Nobel – công trình đã giúp các nhà khoa học mở được cánh cửa nhìn vào thế giới tốc độ cao của các electron.

Đặc biệt, L'Huillier có thể chỉ ra rằng các quá trình trước đây được coi là xảy ra tức thời trên thực tế lại diễn ra với độ trễ cực ngắn.

Khiêm tốn và nghiêm khắc

L'Huillier thực sự xuất sắc. Mặc dù vậy, bà ấy luôn có tính cách khá trầm lặng. Bà rất quan tâm đến các cộng tác viên và học trò của mình. Có lẽ chính sự khiêm tốn và không mấy quan tâm đến danh tiếng cũng như sức quyến rũ đã giúp L'Huillier trở thành một nhà vật lý vĩ đại như vậy. Bà không dễ dãi trong lao động và có niềm yêu thích sâu sắc, thực sự đối với khoa học.

L'Huillier đã và đang là một hình mẫu thực sự cho các nhà khoa học trẻ – cả nam lẫn nữ – cho thấy việc nghiên cứu xuất sắc có thể được kết hợp với giảng dạy hăng say ra sao.

Cuối cùng, L'Huillier đã nói chuyện với Học viện Hoàng gia ở Stockholm trong giờ giải lao của lớp học. Sau đó bà tham gia bữa tiệc mừng của chúng tôi, rạng rỡ và vô cùng hạnh phúc. Rõ ràng đây là thành tựu tối cao, là viên kim cương trong số rất nhiều danh hiệu mà bà đã nhận được khác.

Lễ chào mừng kéo dài suốt buổi chiều với sự tham gia của lãnh đạo trường đại học và sinh viên. L'Huillier trả lời vô số cuộc phỏng vấn. Việc nhận được giải thưởng khoa học cao nhất này chắc chắn sẽ thay đổi cuộc đời bà, nhưng tôi cá rằng bà ấy sẽ luôn là một người hào phóng và khiêm tốn như tất cả chúng ta đã biết.

Xin gửi lời chúc mừng nồng nhiệt nhất của chúng tôi đến người đoạt giải Nobel “của chúng ta”!

Tác giả