SAI LẦM CHIẾN LƯỢC CỦA NGÀY 11 THÁNG 9
Bị các cuộc tấn công khủng bố đánh phá ngày 11 tháng 9 năm 2001, Hoa Kỳ đã tập trung mọi nỗ lực và mọi sự chú ý của mình vào Trung Đông và cuộc chiến chống khủng bố. Đối với Bradley Thayer, Hoa Kỳ đã bỏ qua sự trỗi dậy của Bắc Kinh. Tác giả chỉ ra cách Trung Quốc đã trở thành người hưởng lợi chiến lược tình cờ của biến cố ngày 11 tháng 9.
Bradley A. Thayer[*]
Nhiều khả năng Al Qaeda đã thực hiện vụ tấn công khủng bố khủng khiếp và chưa từng có của ngày 11 tháng 9 năm 2001 với chủ tâm buộc Hoa Kỳ can thiệp vào Afghanistan và bị đánh bại tại đó, như đã xảy ra với Liên Xô trong cuộc chiến kéo dài của họ. Al-Qaeda đã có một tính toán sai lầm lớn. Sự can thiệp của Mỹ, bất chấp sự không hoàn hảo của nó, không bao giờ dẫn đến mức độ can dự mà Liên Xô đã triển khai và được những kẻ khủng bố tìm kiếm.
Tuy nhiên, cùng lúc đó, các biến cố ngày 11 tháng 9 đã thực sự trở thành một của trời cho đối với Trung Quốc. Những cuộc tấn công này đã đánh lạc hướng sự chú ý của Hoa Kỳ, nay tập trung vào Trung Đông, và cuối cùng bỏ qua sự bành trướng của Trung Quốc. Trung Quốc đã lợi dụng cơ hội này để phát triển ảnh hưởng địa chính trị của mình, ít gặp phải trở ngại và thường với sự khuyến khích tích cực của nhiều đối tác thương mại Mỹ, để chiếm vị trí đối thủ cạnh tranh hiện tại và là mối đe dọa chính đối với các lợi ích và vị thế của Hoa Kỳ.
“Các biến cố ngày 11 tháng 9 đã trở thành một mối lợi bất ngờ thực sự cho Trung Quốc. Những cuộc tấn công này đã đánh lạc hướng sự chú ý của Hoa Kỳ, nay tập trung vào Trung Đông và bỏ qua sự bành trướng của Trung Quốc.”
BRADLEY A. THAYER
Kể từ ngày 11 tháng 9 năm 2001, Hoa Kỳ đã chi các nguồn lực kinh tế và quân sự khổng lồ ở Afghanistan, Iraq, Libya (sau Mùa xuân Ả Rập) và gần đây là Syria và Yemen. Mục tiêu của Washington là giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh trong lãnh vực của năng lực chỉ huy trung ương. Nhưng trong khi Hoa Kỳ bận rộn như vậy, chính trị quốc tế vẫn không ngừng lại. Hoa Kỳ đã không có “thời gian ngưng đấu.” Những thay đổi trong cán cân quyền lực vẫn tiếp tục không ngừng nghỉ. Quan trọng nhất, Trung Quốc đã gia tăng sức mạnh, khả năng, ảnh hưởng và mưu đồ của mình.
“Hoa Kỳ đã không có ‘thời gian ngưng đấu’. Những thay đổi trong cán cân quyền lực vẫn tiếp tục không ngừng nghỉ. Quan trọng nhất, Trung Quốc đã gia tăng sức mạnh, khả năng, ảnh hưởng và mưu đồ của mình.”
BRADLEY A. THAYER
Lúc đó, Washington dường như điếc và mù trước các mối đe dọa cạnh tranh từ Trung Quốc, vào đỉnh điểm của sự can dự của họ ở Trung Đông. Một trong những hậu quả chính của ngày 11 tháng 9 năm 2001 là Hoa Kỳ đã không thực hiện những biện pháp để kìm hãm sự phát triển của Bắc Kinh khi mà họ có thể làm như vậy với giá rẻ. Các biện pháp cân bằng hiệu quả đầu tiên để chống lại Trung Quốc chỉ mới bắt đầu hình thành.
Sự thiển cận của Washington đã giúp Trung Quốc phá vỡ nguyên trạng khi đối mặt với lợi ích của Hoa Kỳ và các đồng minh của họ như Nhật Bản ở Biển Đông và Biển Nam Á Châu. Hoa Kỳ dường như không nhận thấy rằng sự tăng trưởng kinh tế của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã cho phép nước này thành lập các tổ chức kinh tế quốc tế như Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB) và Con đường Tơ lụa Mới để đặt nền móng cho một trật tự kinh tế mới. Bắc Kinh đã mở rộng ảnh hưởng của mình ở châu Phi, Trung và Nam Á, Trung Đông, châu Âu và châu Mỹ Latinh.
Trong lĩnh vực quân sự, Trung Quốc đang tăng cường khả năng thông thường của mình với các loại vũ khí không gian và điều khiển học, cũng như với sự phát triển của vũ khí siêu thanh. Ngoài ra, họ đã chuyên nghiệp hóa các lực lượng quân sự của mình bằng cách trang bị cho họ khả năng tiến hành các hoạt động hỗn hợp chống lại Hoa Kỳ và các đồng minh.
Trong lĩnh vực quân sự, Trung Quốc đang tăng cường khả năng thông thường của mình với các loại vũ khí không gian và điều khiển học, cũng như với sự phát triển của vũ khí siêu thanh.”
BRADLEY A. THAYER
Chiều hướng quan trọng nhất của những diễn biến này là thời kỳ bành trướng không kiểm soát đã cho phép hình thành một đẳng cấp thống trị xung quanh Tập Cận Bình, và dẫn đến việc từ bỏ cách tiếp cận thận trọng hơn của Đặng Tiểu Bình trong lãnh vực chính trị quốc tế. Với sự đăng quang của ông Tập, Hoa Kỳ phải đối mặt với một nhà lãnh đạo đã phát triển một chiến lược thống trị lớn của Trung Quốc, mặc dù ông này nói rằng Trung Quốc sẽ không tìm cách thống trị nền kinh tế thế giới. Ông là một nhà lãnh đạo táo bạo, quyết tâm thách thức Hoa Kỳ, và hẳn là ông có ý định đạt được thắng lợi từ nay đến năm 2049, kỷ niệm một trăm năm cuộc cách mạng cộng sản.
 |
| Donald Rumsfeld (1932-) |
Giả định, ta có thể tưởng tượng một thế giới mà ở đó các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 đã không diễn ra, và khi mà các sự cố như sự cố ở đảo Hải Nam vào tháng 4 năm 2001 đã kích hoạt các biện pháp ngăn chặn sự phát triển và bành trướng thuần túy và đơn giản của Trung Quốc, như mong muốn của Bộ trưởng Quốc phòng lúc bấy giờ, Donald Rumsfeld. Hoa Kỳ đã có thể đảm bảo sự tiếp tục tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, nhưng việc mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông và Biển Nam Á Châu sẽ bị cản trở bởi phản ứng mạnh mẽ của phe Đồng minh. Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế có thể đã khiến Bắc Kinh nhận ra rằng họ không thể đạt được mục tiêu của mình bằng cách hăm dọa nước khác, và các yêu sách về lãnh thổ nên được giải quyết thông qua ngoại giao.
“Trung Quốc rõ ràng là bên hưởng lợi chiến lược của biến cố ngày 11/9 và các quyết định được Washington triển khai sau đó”
BRADLEY A. THAYER
 |
| Bradley A. Thayer |
Do đó,
Trung Quốc rõ ràng là bên hưởng lợi chiến lược của biến cố ngày 11 tháng 9 và
các quyết định được Washington triển khai sau đó. Trung Quốc đã tỏ ra táo bạo
trong việc củng cố sự trỗi dậy ấn tượng của mình vào thời điểm mà Hoa Kỳ đang nhìn
vào nơi khác. Ngày nay, Trung Quốc có lẽ là đối thủ cạnh tranh đáng gờm nhất mà
Hoa Kỳ từng phải đối mặt. Biết được ai trong hai nước này sẽ chiến thắng là câu
hỏi quyết định của thế kỷ 21, nhưng đã đến lúc Hoa Kỳ nhận thức được và đáp trả
thách thức này.
__________
Bài báo này là bản dịch của một ý kiến đăng trên diễn đàn của The Hill. Nó được xuất bản và dịch với sự cho phép của tác giả.
Phạm Như Hồ dịch
Nguồn: “L’erreur sratégique du 11 Septembre”, Le Grand Continent, 11.9.2021.
Chú thích: [*]
TS. Bradley A. Thayer là giáo sư khoa học chính trị tại đại học Texas, Antonio. Cùng với John M. Friend, ông là đồng tác giả cuốn How China sees the World: Han-Centrism and the Balance of Power in International Politics (Potomac, 2018).
