MODERNA, TIỀN NHÀ NƯỚC VÀ THIÊN ĐƯỜNG THUẾ
Cuộc điều tra của một tổ chức phi chính phủ (NGO) cho thấy công ty dược phẩm sản xuất một trong các loại vắc-xin phòng coronavirus đã làm giàu trên lưng các Nhà nước và thực hiện hành vi trốn thuế to lớn như thế nào.
Các nhà khoa học đã phát hiện ra vắc-xin RNA thông tin [RNAm] để bảo vệ chúng ta phòng chống coronavirus, và sắp tới có thể là phòng chống các bệnh khác có nhiều hình thái khác nhau như ung thư, xứng đáng nhận được lòng biết ơn của chúng ta.
Các phòng thí nghiệm và công ty dược phẩm sản xuất và thương mại hóa vắc-xin cũng xứng đáng với lòng biết ơn đó, nhưng ít hơn nhiều.
Họ chỉ nhìn thấy đó là cơ hội độc nhất: làm giàu nhờ đại dịch trên lưng các Nhà nước và những người đóng thuế. Đối với hãng Moderna, công ty mà cách hành xử là đối tượng điều tra mới đây của tổ chức NGO SOMO, đây là một trường hợp kép: tận dụng cơ hội để rút tiền nhà nước, rồi chuyển lợi nhuận vào các thiên đường thuế.
Hãy cùng nhìn lại trong giây lát tình hình của công ty công nghệ sinh học nói trên ngay trước khi đại dịch bùng phát. Công ty được thành lập vào năm 2010 để theo đuổi những nghiên cứu về kỹ thuật RNA thông tin. Nhằm làm điều này, trong các năm qua, họ đã thành công trong việc huy động 1,5 tỷ US$ nguồn vốn tư nhân, chủ yếu từ các quỹ đầu tư như Ballie Gifford, Vanguard hoặc BlackRock, là những cổ đông chính của công ty. Ngoài ra, còn có 680 triệu US$ lợi tức đầu tư từ các hoạt động hợp tác kinh doanh. Tất cả điều đó chẳng đưa tới đâu: trong 10 năm, công ty chẳng tìm ra được gì, không bán được gì, không thu được gì.
Cảm ơn tiền nhà nước!
Rồi coronavirus lây lan khắp thế giới. Thế là Moderna trúng mánh: Chính phủ Hoa Kỳ đã cấp cho họ 4,1 tỷ US$ để nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng và sản xuất vắc-xin, số tiền này được bổ sung thêm 900.000 US$ từ chương trình COVAX, sáng kiến công cộng toàn cầu [nhằm phân bổ công bằng các loại vắc-xin COVID-19 - ND] cho các nước nghèo.
Với 5 tỷ US$ này, chẳng bao lâu sau còn được bổ sung thêm tiền từ các đơn đặt hàng trước của Liên minh Châu Âu, Moderna đã có thể dựa vào hai công trình đổi mới mà đại diện là RNA thông tin và protein Spike, hai sáng tạo cách mạng phát sinh từ nghiên cứu công cộng của Mỹ. Sau đó, công ty đã phát triển một vắc-xin RNA thông tin, một lần nữa với sự hỗ trợ, không những bằng tiền mà còn từ nghiên cứu công cộng của Mỹ: Moderna và chính phủ Mỹ đang đồng nắm giữ bằng sáng chế.
Khi nhận tiền của chính phủ Mỹ, công ty đã cam kết minh bạch phần các khoản đầu tư của công ty được tài trợ bằng nguồn tiền nhà nước. Nhưng họ đã không làm điều đó. Cuộc điều tra của SOMO cho thấy phần này có vai trò còn chủ đạo hơn nữa.
Khi nhận tiền của chương trình COVAX, công ty cũng đã cam kết phục vụ các nước nghèo và các nước có thu nhập trung bình một cách nhanh chóng. Nhưng họ đã không làm điều đó. Mãi đến tháng 5 năm 2021, họ mới đồng ý cấp 34 triệu liều vắc-xin. Con số này là rất ít so với hàng trăm triệu liều mà họ đã bán với giá cao trên các thị trường có khả năng chi trả của Châu Âu và Hoa Kỳ.
Đổi mới ... thuế khóa
Nhưng lòng tham của giới điều hành công ty còn lâu mới dừng lại ở đó.
Nếu muốn tham quan các văn phòng của Moderna, bạn sẽ phải đến Massachusetts. Cuối cùng, thì chỉ tìm thấy một công ty con. Công ty mẹ đã đăng ký kinh doanh ở một bang khác: Delaware, một thiên đường thuế, mà ai cũng biết, nơi có 973.000 cư dân và 1,5 triệu doanh nghiệp!
Ở đó, bạn cũng sẽ tìm thấy một công ty khác, ModernaTX, một thực thể nắm giữ tất cả các bằng sáng chế của công ty.
Delaware có tất cả những lợi thế của sự thiếu minh bạch mà một thiên đường thuế có thể cung cấp, đặc biệt là việc không có nghĩa vụ công khai sổ sách của họ, thuế doanh nghiệp ở mức 8,7%, hệ thống tư pháp thuận lợi cho cổ đông và không đánh thuế thu nhập đối với các tài sản vô hình như bằng sáng chế ... Điều đó thật tuyệt vời: ModernaTX chỉ nắm giữ 780 bằng sáng chế, trong đó có 595 bằng sáng chế liên quan đến công nghệ RNA thông tin. Theo một sơ đồ thông thường, tất cả các công ty con có liên quan đến vắc-xin của công ty đều phải trả tiền bản quyền cho ModernaTX, và như vậy chuyển một phần lợi nhuận cho công ty ở Delaware, nơi họ sẽ không bị đánh thuế.
Nhưng hướng đổi mới – thuế khóa – của giới điều hành công ty không dừng lại ở đó. Có thể thấy điều đó ngay từ trang đầu tiên của phần công khai các hợp đồng đặt mua vắc-xin trước của Liên minh Châu Âu, Châu Âu đã đàm phán với công ty Moderna Switzerland GmbH. Công ty con này được thành lập vào tháng 6 năm 2020 tại bang Basel (Thụy Sĩ), dường như không đóng vai trò gì trong nghiên cứu lẫn trong việc sản xuất vắc-xin. Ngược lại, công ty đã đăng ký kinh doanh trên lãnh thổ mà tổ chức Tax Justice Network [Mạng lưới Công bằng Thuế, một tổ chức NGO] xếp hạng đứng hàng thứ ba trong số các lãnh thổ thiếu minh bạch nhất trên thế giới và là lãnh thổ đứng hàng thứ năm được các công ty đa quốc gia sử dụng nhiều nhất để trốn thuế.
Tóm lại, Moderna bán một sản phẩm được tài trợ bằng tiền nhà nước, bán lại cho các Nhà nước với giá cao để thu lợi, mà theo ước tính, có thể lên đến từ 8 đến 10 tỷ US$ vào năm 2021. Khoản lợi nhuận mà cuối cùng sẽ được tìm thấy, phần lớn, ở các thiên đường thuế.
 |
| Stéphane Bancel (1972-) |
 |
| Noubar Afeyan (1962-) |
Có một thời gian, sau Thế chiến I và Thế chiến II, các Nhà nước đã đánh thuế đối với “những kẻ trục lợi chiến tranh”...
À, nhân tiện: Tổng giám đốc của Moderna, Stéphane Bancel, là người đứng đầu danh sách 9 người trên thế giới trở thành tỷ phú nhờ đại dịch (với khối tài sản trị giá 4,3 tỷ US$). Một danh sách mà trong đó chúng ta còn tìm thấy Timothy Springer và Robert Langer, hai nhà khoa học là cổ đông sáng lập công ty (với khối tài sản lần lượt là 2,2 US$ và 1,6 tỷ US$), cũng như chủ tịch công ty, Noubar Afeyan (với khối tài sản trị giá 1,9 tỷ US$).
Câu chuyện không cho biết họ định theo chiến lược thuế khóa nào.
Huỳnh Thiện Quốc Việt dịch
Nguồn: Moderna, l’argent public et les paradis fiscaux, Alternatives Economiques, ngày 24/08/2021
----
Bài có liên quan:
