NGA ĐANG SỬ DỤNG SỞ HỮU TRÍ TUỆ NHƯ MỘT CHIẾN THUẬT CHIẾN TRANH NHƯ THẾ NÀO
Đăng ngày 18 tháng 3 năm 2022, 7 giờ 23 phút sáng giờ EDT
Là một phần của cuộc tấn công trí mạng nhằm vào Ukraine, Nga đã thực hiện một bước đi hiếm thấy là sử dụng các quyền sở hữu trí tuệ như một chiến thuật chiến tranh. Vào đầu tháng 3, chính phủ Nga đã ban hành một nghị định nói rằng các công ty Nga không còn nghĩa vụ phải đền bù cho chủ sở hữu của các bằng sáng chế, giấy chứng nhận quyền sở hữu trí tuệ và kiểu dáng công nghiệp đến từ các quốc gia “không thân thiện”. Đây là những quốc gia phương Tây đã ban hành các biện pháp trừng phạt chống lại Nga, bao gồm cả Anh và Mỹ.
Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp Nga có thể sử dụng sở hữu trí tuệ, chẳng hạn như các phát minh có bằng sáng chế hay các thiết kế thời trang, mà không cần phải trả tiền hay phải tìm kiếm sự đồng thuận từ những người chủ sở hữu của các quyền [sở hữu trí tuệ] đó. Những công ty chịu ảnh hưởng không thể buộc những kẻ bắt chước người Nga tôn trọng các bằng sáng chế và các thiết kế của họ.
Việc này hợp pháp hóa một cách hiệu quả chuyện vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở một quốc gia vốn được biết đến là không có khả năng bảo vệ thỏa đáng các tài sản vô hình. Năm ngoái, Nga đã bị chính phủ Mỹ đưa vào “danh sách theo dõi ưu tiên” liên quan đến các quốc gia không bảo vệ các tài sản trí tuệ của Mỹ một cách thích đáng.
Bước đi của Vladimir Putin rõ ràng là một phản ứng trước các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây và trước việc đình chỉ các đặc quyền thương mại của Nga. Đây cũng là lời đáp trả cho việc nhiều công ty đa quốc gia quyết định ngừng kinh doanh với các công ty Nga.
Các biện pháp trừng phạt và những sự tẩy chay đã gây ảnh hưởng mạnh mẽ lên nền kinh tế Nga đến mức quốc gia này hiện đang trên bờ vực phá sản với lãi suất tăng gấp đôi. Thị trường chứng khoán vẫn đang đóng cửa trong nhiều tuần và đồng rúp đã rớt giá thảm hại.
Cuộc tấn công chưa từng có vào sở hữu trí tuệ
Việc đình chỉ các quyền sở hữu trí tuệ như một vũ khí kinh tế trong bối cảnh của một cuộc xung đột là chưa từng có, ít nhất là trong những thập kỷ gần đây. Các ví dụ mang tính lịch sử đã tồn tại từ thế chiến thứ nhất, khi Hoa Kỳ đưa ra Đạo luật Giao thương Với Nước thù địch |Trading With the Enemy Act|. Đạo luật này đã cưỡng đoạt bản quyền và các bằng sáng chế thuộc sở hữu của các quốc gia thù địch, bao gồm cả bằng sáng chế aspirin, một phát minh xuất sắc của Đức.
Sau chiến tranh, nhãn hiệu được bảo hộ Aspirin từng thuộc sở hữu của công ty dược phẩm Bayer của Đức đã được chuyển giao cho Hoa Kỳ, Pháp, Anh và Nga, như một phần của các khoản bồi thường chiến tranh của Đức đã được thỏa thuận trong Hiệp ước Versailles.
Các quan chức Nga ám chỉ rằng các quyền sở hữu trí tuệ khác vốn thuộc sở hữu của các nước phương Tây có thể sớm bị hạn chế, bao gồm cả phần mềm và các nhãn hiệu được bảo hộ. Điều này có thể cho phép các doanh nhân trong nước chiếm đoạt và khai thác – mà không cần xin phép và được miễn phí - các nhãn hiệu như McDonald’s. Một chuỗi nhà hàng của Nga gần đây thậm chí đã sử dụng, và đăng ký trong nước, một logo rất giống những mái vòm bằng vàng nổi tiếng.
McDonald's, có lẽ là nhãn hiệu được bảo
hộ nổi tiếng nhất phương Tây, hiện có nguy cơ bị vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở
Nga. Al.geba / Shutterstock
Các biện pháp trừng phạt cũng đã khiến một thẩm phán Nga bác bỏ vụ kiện vi phạm bản quyền và nhãn hiệu được bảo hộ do công ty sản xuất loạt phim hoạt hình Peppa Pig của Anh trình ra. Andrei Slavinsky nói trước tòa rằng “những hành động không thân thiện của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ và các quốc gia có liên quan” đã ảnh hưởng đến quyết định của ông.
Về phần mình, Ukraine đã không ngừng hoạt động trong cuộc chiến sở hữu trí tuệ này. Bộ Quốc phòng nước này gần đây đã tấn công và làm rò rỉ các tài liệu mật mà họ tuyên bố là được lấy từ một nhà máy điện hạt nhân của Nga.
Việc này có vi phạm luật pháp quốc tế không?
Việc Nga đình chỉ bằng sáng chế và các quyền sở hữu trí tuệ khác thuộc sở hữu của các công ty phương Tây có thể vi phạm các hiệp ước quốc tế vốn bảo vệ các tài sản này ở cấp độ toàn cầu. Tất cả các quốc gia thuộc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cần tôn trọng những điều luật này và đảm bảo rằng các doanh nghiệp nước ngoài có thể buộc những kẻ bắt chước tôn trọng các quyền sở hữu trí tuệ.
Các quốc gia bị thiệt hại do biện pháp này của Nga có thể đưa Nga ra tòa án WTO và yêu cầu áp dụng các biện pháp trừng phạt bổ sung. Điều này một lần nữa sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp Nga, đặc biệt là những doanh nghiệp dựa vào nhãn hiệu và công nghệ được cấp bằng sáng chế, cũng như lĩnh vực công nghiệp sáng tạo.
Cách duy nhất mà Nga có thể biện minh cho biện pháp này là dựa vào một ngoại lệ an ninh do chính WTO đưa ra. Ngoại lệ này cho phép các quốc gia thực hiện bất kỳ hành động nào mà họ cho là cần thiết để bảo vệ các lợi ích an ninh thiết yếu của họ trong thời kỳ chiến tranh. Nhưng nó chưa bao giờ được bất kỳ quốc gia nào viện dẫn trong bối cảnh của một cuộc xung đột vũ trang, và do đó chưa bao giờ được thử nghiệm trước các cơ quan tài phán của WTO.
Nếu Nga bị khai trừ khỏi tổ chức WTO, như đã được đề xuất, thì nghịch lý thay, điều đó sẽ cô lập quốc gia này khỏi những thách thức về sở hữu trí tuệ toàn cầu. Không quốc gia nào có thể đưa Nga ra trước tòa án của một tổ chức mà nước này không còn là thành viên.
Đây là những dự đoán về những gì có thể xảy ra nếu chiến tranh tiếp diễn. Khỏi phải nói, việc chấm dứt cuộc xung đột ngay lập tức có thể làm giảm căng thẳng giữa phương Tây và Nga, đồng thời chấm dứt cuộc chiến về sở hữu trí tuệ hiện nay.
Về tác giả
 |
| Enrico Bonadio |
 |
| Alina Trapova |
Giảng viên cao cấp về Luật Sở hữu Trí tuệ, City, Đại học Luân Đôn
Trợ lý giáo sư về Luật và Hệ thống tự trị, Đại học Nottingham
Tuyên bố công khai
Các tác giả không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần hay nhận tài trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào có thể hưởng lợi từ bài viết này, và không tiết lộ mối liên kết xác đáng nào khác ngoài sự bổ nhiệm trong học thuật của họ.
Nguyễn Thị Thanh Trúc dịch
Nguồn: How Russia is using intellectual property as a war tactic, The Conversation, ngày 18 tháng 3 năm 2022
