6.10.21

Bài Imagine của John Lennon sau 50 năm: Một bản ballad đơn giản đến không ngờ, một biểu tượng lâu dài của sự hy vọng

 

BÀI IMAGINE CỦA JOHN LENNON SAU 50 NĂM: MỘT BẢN BALLAD ĐƠN GIẢN ĐẾN KHÔNG NGỜ, MỘT BIỂU TƯỢNG LÂU DÀI CỦA SỰ HY VỌNG

Leigh Carriage

(Nguồn: EPA)

Năm 1971 là một năm đầy biến động. Phong trào phản văn hóa của thập niên 60 thế kỷ XX vẫn còn cảm nhận được. Các cuộc biểu tình đã được tổ chức để phản đối Chiến tranh Việt Nam và vào tháng 8 năm ấy, Úc và New Zealand đã rút quân của họ về nước.

Tàu Apollo 15 đã đáp xuống mặt trăng. Nhà nữ quyền Gloria Steinem đã diễn thuyết cho phụ nữ Mỹ. Thụy Sĩ cũng đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về quyền bầu cử của phụ nữ. Tại New York, John Lennon đã ngồi bên cây đàn Piano đứng thế hệ Z màu nâu [brown model Z upright piano] và bắt đầu viết những điều sẽ trở thành một hiện tượng liên thế hệ, xuyên quốc gia - và có lẽ đó là bài hát biểu tình lịch sự nhất - “Imagine” [tạm dịch: Hãy hình dung].

Ngày 27 tháng 5 [năm 1971], bài Imagine được ghi hình, tại phòng thu mới nhà của Lennon. Vào ngày 9 tháng 9 [năm 1971], bài hát được công bố ra toàn thế giới như một phần của album cùng tên (do Lennon, vợ ông Yoko Ono và Phil Spector đồng sản xuất).

Trong 3 phút 3 giây, lời bài hát của bản ballad nhẹ nhàng này đã thể hiện một tầm nhìn về sự thống nhất và hy vọng. Đó là một không gian để mơ về sự thay đổi thực sự trên thế giới này.

Giống như tất cả những bài hát khác, số người biểu diễn bài hát cũng nhiều như số người nghe. Đối với nhiều người, bài Imagine là một lời kêu gọi hòa bình; đối với những người khác thì đó là một lời cầu nguyện.

Phần phân khúc của lời bài hát, dựa trên ý thơ của Ono, loại bỏ tất cả các thành phần trung tâm dường như ngăn cách chúng ta: bạo lực, thù hận, biên giới, nghèo đói, tham lam, chính phủ, tôn giáo, chủ nghĩa tiêu dùng và chủ nghĩa tư bản.

Câu thơ cuối cùng đưa ra tầm nhìn về một thế giới hòa bình thống nhất.

You may say I’m a dreamer

But I’m not the only one

I hope someday you’ll join us

And the world will live as one

[Tạm dịch]

Và nói tôi như kẻ chỉ mộng mơ thôi

Nào có hay tôi chẳng một mình

Một ngày sẽ mong Bạn cùng chung tay

Vì một Thế giới chung sống Hòa Bình

Bài Image đã trở thành đĩa đơn bán chạy nhất trong sự nghiệp đơn ca của Lennon. Năm 2004, Tạp chí Âm nhạc Rolling Stone xếp nó đứng thứ 3 trong danh sách những bài hát hay nhất mọi thời đại, nói rằng “chúng tôi cần nó hơn những gì anh ấy từng mơ”.

Phân tích bài hát dưới góc độ lý thuyết âm nhạc

Bài Imagine thường được dùng để dạy học viên mới bắt đầu học nhạc, song thật là sai lầm nếu nghĩ rằng bài hát đó chỉ là một bản ballad piano đơn giản trong điệu soft rock[*].

Lý giải điều này là do Lennon đã xây dựng bài hát rất hiệu quả. Như một khúc ca vì hòa bình, bài hát tuy có vẻ đơn giản, nhưng khi đào sâu hơn một chút, bạn sẽ thấy nhiều lớp nghĩa phức tạp và đa sắc thái.

Bài Imagine được viết dưới giọng Đô trưởng, không có dấu thăng hoặc dấu giáng, vì vậy, nó có thể chơi một cách du dương và hài hòa và có thể tiếp cận rộng rãi đến đông đảo người nghe.

Giai điệu bài hát bao gồm các quãng ngắn (khoảng cách về cao độ [pitch] giữa 2 nốt nhạc) và các mô típ ngắn [small motives] lặp lại (một đoạn giai điệu được lặp lại, thao tác hoặc định vị lại trong suốt giai điệu), tất cả đều nằm trong phạm vi có thể hát được là một quãng tám [octave].

Phần mở đầu bài hát tạo ra dao động nhẹ nhàng với sự kết hợp hài hòa giữa các giai điệu từ âm nghịch về âm thuận [resolution] với cảm giác cao trào [tension], giống như những con sóng trên bãi biển.

Câu thứ ba, dài hơn (“Hãy hình dung tất cả mọi người”) bước vào một đoạn nhạc của sự căng thẳng chưa hề được giải quyết. Đoạn nhạc này đạt đến cao trào với hòa thanh cân bằng, khiến chúng ta sởn tóc gáy. Nó có thể dẫn đến câu tiếp theo — về các âm thuận (câu kế tiếp) hoặc trở lại cao trào (đoạn điệp khúc). Sự cân bằng này được tăng cường khi phần tiếu tấu [rhythm] ngừng lại và Lennon đã hát với giọng giả thanh [falsetto].

Imagine there’s no heaven

It’s easy if you try

No hell below us

Above us, only sky

Imagine all the people

Livin’ for today

[Tạm dịch]

Nào hãy tưởng tượng chẳng có thiên đàng

Nếu bạn thử, thật dễ dàng

Phía dưới ta chẳng có địa ngục nào

Phía trên ta, chỉ có bầu trời cao

Hãy hình dung tất cả mọi người

Sống cho ngày hôm nay

Các hợp âm [chord] piano mở đầu cũng tạo ra cảm giác đẩy lên cao trào trước khi trở lại các âm thuận, liên kết với cảm giác thơ mộng của lời bài hát. Cụm từ thứ ba, “hãy hình dung tất cả mọi người” bắt đầu ở hợp âm bốn và giữ cao trào đó cho đến khi “sống cho ngày hôm nay” dừng lại ở nốt Sol, tạo ra sự ổn định hơn.

Có lẽ phần đặc biệt nhất của bài Imagine là đoạn riff[**] ngắn của piano giữa các giọng hát. Đoạn riff này chỉ sử dụng 3 nốt - La, La thăng và Si - được gọi là “các nốt tăng chromatic” (chùm các nốt nâng cao độ nửa cung liên tiếp). Tai của bạn sẽ nghĩ rằng những nốt này sẽ tiếp tục tăng lên, để kết bằng hợp âm Đô trưởng. Song thay vào đó, Lennon lại đưa người nghe xuống giai điệu nốt Sol, tạo cảm giác nhẹ nhàng khó đoán.

Bài Imagine dẫn dắt người nghe. Lời bài hát thì khơi dậy tâm hồn. Giai điệu trầm bổng êm tai. Giọng hát thân thuộc của Lennon mang đến cảm giác bình yên cho người thưởng thức.

Niềm an ủi trong thời kỳ khủng hoảng

Bài Imagine đã truyền cảm hứng cho một loạt các bản cover [bản hát lại] xuất sắc, được hát bởi tất cả mọi người từ Elton John đến Madonna. Phần trình bày của ca sĩ người Mỹ Eva Cassidy vẫn được yêu thích đặc biệt. Sự thể hiện và trình bày lại giai điệu một cách tinh tế, cách xử lý nốt và cách ghép âm của cô ấy thật ngoạn mục.

Vào những thời điểm khủng hoảng, mọi người thường tìm đến bài hát này. Ban nhạc Queen hát lại bài Imagine một ngày sau cái chết của Lennon vào năm 1980; Neil Young đã chơi nhạc bài hát này sau sự kiện 11/9 [năm 2001].

Sau vụ khủng bố năm 2015 ở Paris (Pháp), người dân đã tập trung trên đường phố khi có một người đàn ông lặng lẽ chơi bài hát này với chiếc đàn piano được trang trí bằng biểu tượng hòa bình.

Vào tháng 3 năm ngoái [năm 2020], khi bắt đầu đại dịch [corona], Gal Gadot và những người nổi tiếng khác đã tung ra một phiên bản kỷ niệm một cách khôi hài và nhận rất nhiều chỉ trích.

Và tháng 9 năm ngoái, sinh viên của trường [Đại học] Melbourne (Úc) đã viết lại phiên bản của riêng họ:

Imagine there’s no Corona

And we can see our friends

[Tạm dịch]

Hãy hình dung không có Corona

Và chúng ta có thể nhìn thấy bạn bè của mình

Sự liên kết và sự tin cậy là ưu điểm lớn nhất của chúng ta. 50 năm sau khi Lennon viết bài hát, bài Imagine sẽ đi cùng chúng ta trong suốt một chặng đường: một biểu tượng hy vọng lâu dài.

Leigh Carriage

Các từ khóa: Âm nhạcNhạc popJohn Lennon

Thông tin tác giả

Giảng viên cao cấp về Âm nhạc, Đại học Southern Cross

Tuyên bố công khai

Leigh Carriage không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần trong hoặc nhận tài trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào có thể hưởng lợi từ bài viết này và không có sự trực thuộc nào ngoài giới chuyên môn của mình.

Hồ Thị Thu Hiền dịch

Nguyễn Minh Tuấn hiệu đính

Nguồn: John Lennon’s Imagine at 50: a deceptively simple ballad, a lasting emblem of hope, the Conversation, Sep 9, 2021.


Chú thích của Người dịch

[*] Soft rock là một dạng phái sinh của pop rock có nguồn gốc từ cuối những năm 1960 ở khu vực Nam California và Vương quốc Anh. Phong cách mượt mà trên các cạnh của ca sĩ-nhạc sĩ và nhạc pop rock, dựa trên những bài hát đơn giản, du dương với những sản phẩm lớn và vui vẻ.

[**] Riff: là một đoạn nhạc hoặc một chùm hợp âm được lặp đi lặp lại trong một nhạc phẩm hoặc một cuộc trình diễn âm nhạc.

Print Friendly and PDF