CUỘC XÂM LƯỢC UKRAINE CÓ Ý NGHĨA NHƯ THẾ NÀO ĐỐI VỚI BÁO CÁO MỚI NHẤT VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CỦA IPCC
Các tác giả: Myles Allen và Hugh Helferty
Báo cáo mới của IPCC (Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu) thuộc Liên Hợp Quốc về giảm thiểu biến đổi khí hậu nói rằng cần phải giảm sâu và ngay lập tức lượng khí thải để hạn chế sự nóng lên toàn cầu, cùng với việc loại bỏ carbon dioxide trong không khí trong tương lai. Trong khi đó, các chính phủ trên thế giới đang thúc giục các công ty nhiên liệu hóa thạch khai thác thêm dầu và khí đốt càng nhanh càng tốt để bù đắp cho các lệnh trừng phạt đối với Nga. Chuyện quái quỷ gì đang xảy ra?
Công việc của IPCC (Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu) không phải là tiến hành nghiên cứu hoặc bày tỏ quan điểm, mà là đánh giá các tài liệu khoa học. Điều này chủ yếu có nghĩa là xem xét các bài báo đã đăng trên các tạp chí học thuật trước thời hạn cuối cùng. Trong trường hợp của báo cáo mới nhất này, đó là vào tháng 10 năm 2021.
Kể từ đó, giá bán sỉ của hầu hết các loại nhiên liệu hóa thạch đã tăng hơn gấp đôi. Vì vậy, làm gì đây bây giờ với các kết luận của IPCC? Việc Nga xâm lược Ukraine giúp ngăn chặn biến đổi khí hậu dễ dàng hơn hay khó khăn hơn? Câu trả lời phụ thuộc nhiều vào cách bạn xác định khung của vấn đề.
Sử dụng khung “trách nhiệm của nhà phát thải” đã được IPCC thông qua - và do đó đối với hầu hết mọi người khác, bao gồm các chính phủ và tập đoàn trên thế giới - biến đổi khí hậu có nghĩa là các nhà phát thải cần phải giảm lượng khí thải “của họ”. Các nhà cung cấp sản phẩm gây ra khí thải đó chỉ là những người ngoài cuộc.
Theo khung này, cuộc xâm lược của Nga có thể mở ra một thời kỳ giá nhiên liệu hóa thạch cao với nhiều tác động trái chiều. Một mặt là, giá cao hơn và nhận thức mới về rủi ro địa chính trị khi phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu sẽ làm tăng động lực đầu tư vào các giải pháp thay thế như năng lượng tái tạo hoặc điện hạt nhân.
Mặt khác, chi phí cao hơn và lạm phát đang gây áp lực lên nguồn tài chính công và tư sẵn sàng cho quá trình chuyển đổi, và gây ra một sự vội vã tăng trợ cấp nhiên liệu hóa thạch phục vụ tiêu dùng (điều được giả định là bị phê phán sau hiệp định khí hậu Glasgow) và đầu tư vào sản xuất nhiên liệu hóa thạch và cơ sở hạ tầng không phải của Nga.
Điều đáng lo ngại nhất là giá nhiên liệu cao hơn đang đe dọa việc điều khiển thùng dầu hay khí xuyên qua sự cân bằng mong manh của các biện pháp ưu đãi được thiết kế cẩn thận (giống như một số biếm họa của Heath Robinson) để giữ gìn tác động của chính sách khí hậu đối với người tiêu dùng ngay dưới tầm ngắm của hệ thống định vị chính trị. Những kẻ dân túy trên toàn thế giới đang đánh bóng những lời lẽ của họ.
Những nhà sản
xuất và bán nhiên liệu hóa thạch có nên chịu trách nhiệm về lượng carbon thải
ra không? Ảnh: Carina Johansen / EPA
Có một khung khác: “trách nhiệm của nhà sản xuất”. Trong số carbon hóa thạch mà chúng ta đào hoặc bơm ra, 99,9% trong số đó đi vào chu trình carbon hoạt động, tiếp tục duy trì nhiệt độ toàn cầu ở mức cao trong nhiều thiên niên kỷ. Cuối cùng, để ngăn chặn biến đổi khí hậu, chúng ta cần phải “tái hóa thạch” một cách an toàn và vĩnh viễn tất cả carbon dioxide mà chúng ta tạo ra từ các nguồn hóa thạch, bằng cách thải nó trở lại dưới lòng đất hoặc biến nó trở lại thành đá.
Hiện tại, chúng ta thải bỏ vĩnh viễn dưới 0,1% lượng carbon mà chúng ta đào được. Để đạt được các mục tiêu của thỏa thuận Paris, chúng ta chỉ cần tăng tỷ lệ đó lên 100%, gấp một nghìn lần, trong vòng 30 năm tới.
Thu giữ carbon - và vẫn tạo ra lợi nhuận
Điều này đưa chúng ta trở lại Ukraine. Cuộc xâm lược đã làm nổi bật cả những nguy cơ của việc phớt lờ trách nhiệm của nhà sản xuất đối với nhiên liệu hóa thạch và cơ hội để nắm lấy nó. Ai là nhà sản xuất? Phần lớn carbon dioxide hóa thạch đến từ các sản phẩm được sản xuất và bán bởi chưa đến 80 công ty - tất cả đều đang hoạt động khá tốt vào thời điểm hiện tại.
Giá bán sỉ dầu và than ở châu Âu đã tăng trong năm qua khoảng 140 đô la Mỹ (110 bảng Anh) cho mỗi tấn carbon dioxide mà họ tạo ra, khí tự nhiên tăng hơn 350 đô la Mỹ (270 bảng Anh). Đó là nhiều hơn chi phí thu giữ tất cả carbon dioxide đó và bơm nó trở lại dưới lòng đất.
Các công ty đã thu giữ carbon dioxide tại nguồn trong nhiều thập kỷ với mức ưu đãi khoảng 60 đô la Mỹ (50 bảng Anh) mỗi tấn và đang chuẩn bị xây dựng các nhà máy để thu hồi khí CO2 ra khỏi không khí loãng với mức ưu đãi khoảng 300 đô la Mỹ (230 bảng Anh) mỗi tấn. Vì vậy, việc này có thể được thực hiện. Câu hỏi đặt ra là liệu những nhà máy này có thể làm điều đó ở quy mô đủ lớn để tạo ra sự khác biệt hay không, và chỉ có một cách để tìm hiểu: hãy tạo ra các nhà máy này.
 |
| Giá nhiên liệu hóa thạch kể từ năm 2018 (than Rotterdam, dầu thô Brent và khí tự nhiên TTF) với giả định €1 = $0,90 và 1 tấn, thùng hoặc MWh than, dầu hoặc khí tự nhiên tạo ra lần lượt 2,42, 0,43 và 0,18 tCO2. Các thanh dọc hiển thị phạm vi chi phí thu giữ và lưu trữ CO2. Myles Allen (dữ liệu: Invest.com; Goldman Sachs, báo cáo Carbonomics), Biểu đồ do Tác giả cung cấp. |
Tất nhiên, người tiêu dùng vẫn có một vai trò nhất định: thải bỏ tất cả lượng khí carbon dioxide đó chắc chắn sẽ làm cho nhiên liệu hóa thạch trở nên đắt hơn, vì vậy việc cắt giảm là hợp lý. Và quy định của chính phủ, giống như ý tưởng “thu hồi carbon”, là điều cần thiết để biến điều này thành hiện thực. Chúng ta chắc chắn không thể mong đợi ngành công nghiệp làm điều đó hoàn toàn vì lòng tốt của họ.
Nhưng với mức giá hiện nay, các nhà sản xuất nhiên liệu hóa thạch có thể ngăn chặn các sản phẩm họ bán gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu và vẫn tạo ra lợi nhuận như họ đã kiếm được một năm trước. Thay vào đó, cỗ máy khổng lồ để rút tiền mặt này đang củng cố việc nghiện lợi nhuận từ nhiên liệu hóa thạch và tài trợ cho việc thăm dò nguồn tài nguyên mới của các nhà đầu tư và chính phủ, nếu chúng ta không tìm ra cách thức ngăn chặn nhiên liệu hóa thạch gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu, chúng ta sẽ không thể sử dụng được.
IPCC không thể áp dụng khung “trách nhiệm của nhà sản xuất” này vì nó có nghĩa là sẽ có sự thay đổi về trọng tâm trong chính sách giảm nhẹ khí hậu. Các quốc gia xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch chắc chắn sẽ phủ quyết bất kỳ sự rõ ràng nào như vậy bởi vì, họ lập luận rằng, họ đang nỗ lực để giảm lượng khí thải của chính mình và những gì xảy ra với nhiên liệu mà họ xuất khẩu là vấn đề của người khác.
Điều này giống như một công ty hóa chất tình nguyện quan tâm việc khí thải CFC phá hủy tầng ozon từ các nhà máy của chính họ, trong khi lập luận rằng CFC không gây hại gì miễn là chúng được nhốt trong một bình xịt, vì vậy họ không thể phải chịu trách nhiệm về sự suy giảm tầng ozon do các sản phẩm mà công ty bán gây ra.
30 năm trước, IPCC đã tham gia sâu vào việc thiết lập khung “trách nhiệm của nhà phát thải”. Đó chỉ là một nửa câu chuyện khi đó, và bây giờ nó cũng chỉ là một nửa câu chuyện. Chỉ đến khi nào chúng ta áp dụng nguyên tắc bất kỳ ai sản xuất hoặc bán nhiên liệu hóa thạch đều phải có trách nhiệm thải bỏ tất cả khí carbon dioxide tạo ra từ các hoạt động và sản phẩm của họ, còn nếu không thì chúng ta sẽ không ngăn chặn được biến đổi khí hậu. Và khi chúng ta làm, chúng ta sẽ làm như vậy. Nó thật sự đơn giản.
Vài nét về các tác giả
.jpg) |
| Myles Allen (1965-) |
 |
| Hugh Helferty |
Myles Allen là Giáo sư Khoa học Hệ thống Địa lý, Giám đốc Oxford Net Zero, Đại học Oxford. Ông nhận tài trợ từ UKRI và từ Chương trình Horizon 2020 của Liên minh Châu Âu GA số 869192 (NEGEM). Ông là thành viên của Ban cố vấn của Puro.Earth.
Hugh Helferty là Trợ giảng, Khoa Hóa học, Đại học Queen, Ontario. Ông là thành viên của Đảng Dân chủ ở Hoa Kỳ và ủng hộ nhiều ứng cử viên Đảng Dân chủ cho chức vụ dân cử.
Người dịch: Lê Thị Hạnh
Nguồn: “What the invasion of Ukraine means for the IPCS latest climate change report”, The Conversation, ngày 04.04.2022
----
Bài có liên quan:
